ចិន បានទទូចជាថ្មីម្ដងទៀតឲ្យមេដឹកនាំជប៉ុនសុំទោសប្រទេសខ្លួនក៏ដូចជាបណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ី និងទទួលស្គាល់ប្រវត្តិសាស្រ្តដែលជប៉ុនបានធ្វើទៅលើប្រទេសទាំងនោះក្នុងសម័យសង្រ្គាមលោកលើកទី២។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន លោក លូ កាង បាននិយាយក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដែលចេញកាលពីម្សិលមិញថាភាគីចិនអំពាវនាវឱ្យភាគីជប៉ុនទទួលយកនិងសុំទោសចំពោះប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការឈ្លានពានរបស់ខ្លួន ហើយត្រូវតែធ្វើរឿងនេះដើម្បីទទួលបានទំនុកចិត្តពីប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់អាស៊ីនិងសហគមន៍អន្តរជាតិឡើងវិញ។
ការអំពាវនាវរបស់ប្រទេសចិនបែបនេះធ្វើឡើងស្របពេលដែលជប៉ុនបានធ្វើខួបលើកទី៧៣នៃការចុះចាញ់សង្រ្គាមលោកលើកទី២របស់ខ្លួនកាលពីម្សិលមិញ។
ចិន ក៏បានរិះគន់ផងដែរចំពោះករណីដែលមេដឹកនាំជប៉ុននៅតែបន្តគោរពដល់ទីសក្ការៈ Yasukuni ដែលជប៉ុនសាងសង់ឡើងដើម្បីជាការឧទ្ទិសដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធទាហានជប៉ុនដែលស្លាប់នាសម័យសង្រ្គាមលោកលើកទី២ ដែលក្នុងនោះក៏មានអតីតមេដឹកនាំធំៗទាំង១៤នាក់របស់ជប៉ុនដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងការបង្កសង្រ្គាមឈ្លានពានយ៉ាងឃោរឃៅនាសម័យនោះផងដែរ។
បើទោះបីជានាយករដ្ឋមន្រ្តីជប៉ុនមិនបានទៅទីសក្ការៈ Yasukuni ដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ ក៏ជារៀងរាល់ឆ្នាំលោក ស៊ិនស៊ូ អាបេ តែងតែផ្ញើរនូវគ្រឿងសក្ការៈនានាទៅទីនោះតាមរយៈមន្រ្តីរបស់លោកផងដែរ។ ក្រៅពីនេះសមាជិកសភាមួយចំនួនរបស់ជប៉ុនក៏តែងតែចូលទៅគោរពទីសក្ការៈYasukuniផងដែរ។ សកម្មភាពទាំងអស់នេះហើយដែលធ្វើឲ្យចិនក៏ដូចជាកូរ៉េ មិនពេញចិត្តជាខ្លាំងចំពោះជប៉ុន។
លោក អាបេ ធ្លាប់បានទៅទីសក្ការៈ Yasukuni កាលពីឆ្នាំ២០១៣បន្ទាប់ពីលោកឡើងកាន់ដំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ ប៉ុន្តែឆ្នាំក្រោយៗមកទៀតលោកមិនទៅទីសក្ការៈនោះទៀតទេដោយសារតែមានប្រតិកម្មខ្លាំងៗពីចិននិងកូរ៉េខាងត្បូង។
ក្នុងសម័យសង្រ្គាមលោកលើកទី២ នាទស្សវត្សន៍ឆ្នាំ១៩៣០ និង ១៩៤០ ទីសក្ការៈ Yasukuni ត្រូវបានជប៉ុនចាត់ទុកជាសរសរស្តម្ភនៃដួងព្រលឹងរបស់ក្រុមយោធារបស់ខ្លួន។ យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន Japan Times របស់ជប៉ុន ទីសក្ការៈ Yasukuni សព្វថ្ងៃនេះត្រូវបានធ្វើជាកន្លែងឧទ្ទិសដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធកងទ័ពជប៉ុនចំនួន២លាន៤សែន៦ម៉ឺននាក់។
អ្នកនិពន្ធសៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា«សង្គ្រាម និង កំហុសនយោបាយក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២» លោក Thomas U. Berger បានពន្យល់ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានទស្សនាវដី្ត Time ថាជប៉ុនមិនដែលហ៊ានសុំទោសចំពោះកំហុសឆ្ពងដ៏ខ្មៅងងឹតដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តដូចអាឡឺម៉ង់និងប្រទេសដទៃទៀតនោះទេ។
លោកបន្តថាជប៉ុនបានត្រឹមតែសុំអភ័យទោសចំពោះការធ្វើសង្គ្រាមឈ្លានពាននិងការជិះជាន់លើប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួនប៉ុន្តែការសុំទោសទាំងនោះមិនមានភាពច្បាស់លាស់ឡើយ និង ថែមទាំងឆ្គាំឆ្គងទៀតផង ហើយជារឿយៗមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ជប៉ុនខ្លះមិនបានទាំងសុំទោសផង។
លោក Thomas U. Berger ក៏យល់ឃើញថាការសុំទោសនិងទទួលស្គាល់កំហុសជាពិសេសទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្រ្តអាក្រក់ដែលប្រទេសមួយបានធ្វើជារឿងមួយដ៏រសើបសម្រាប់មេដឹកនាំប្រទេសទាំងនោះ។ លោកបន្តថាសូម្បីតែអ្នកនយោបាយអាមេរិកក៏មិនហ៊ាននិយាយច្រើនប៉ុន្មានដែរពីបញ្ហានៃការទម្លាក់គ្រាប់បែកបរិមារណូនៅជប៉ុន ក៏ដូចជាការសម្លាប់យ៉ាងរង្គាលទៅលើប្រជាជនហ្វីលីពីនដោយកងទ័ពអាមេរិកនៅឆ្នាំ១៩០៦ជាដើម។
ដូច្នេះមេដឹកនាំជប៉ុនក៏ដូចគ្នាដែរ ពួកគេត្រូវតែប្រយ័ត្នប្រយែងក្នុងការថ្លែងជាសាធារណៈនិងទទួលស្គាល់ប្រវត្តិសាស្រ្តដែលធ្វើឲ្យប្រទេសដទៃទទួលរងនូវការឈឺចាប់ដោយសារខ្លួន។
ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ចៅអធិរាជជប៉ុនធ្លាប់បានសម្ដែងការសោកស្ដាយដែលធ្វើឡើងដោយប្រយ័ត្នប្រយែង។ ជាក់ស្ដែងកាលពីម្សិលមិញព្រះចៅអធិរាជជប៉ុន Akihito មានបន្ទូលថាជប៉ុនមានការសោកស្ដាយជាខ្លាំងចំពោះអ្វីដែលកើតឡើងកាលពីអតីតកាល ហើយទ្រង់សង្ឃឹមថានឹងមិនមានសង្រ្គាមហែកហួរគ្នាបែបនេះកើតឡើងទៀតទេ។
ប្រទេសជប៉ុនបានចាប់ផ្ដើមឈ្លានពានចិននៅឆ្នាំ១៩៣៧ ហើយបានវាយកាប់កាន់តំបន់ជាច្រើនរបស់ចិនដែលពេលនោះជប៉ុនក៏បានកាន់កាប់ទីក្រុងណានជីងរបស់ចិនផងដែរ។ នៅពេលកាន់កាប់ទឹកដីនោះជប៉ុនបានសម្លាប់ដោយរង្គាលនូវប្រជាជនចិនប្រហែលជា២០ទៅ៣០ម៉ឺននាក់ ដែលនេះជាការចងចាំដ៏ឈឺចាប់មួយរបស់ប្រជាជនចិនក្នុងសម័យនេះផងដែរ។
ជប៉ុនបានដកទ័ពខ្លួនចេញពីចិនជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី២ខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៤៥ បន្ទាប់ពីប្រទេសនេះចាញ់សង្រ្គាមដោយសារតែការទម្លាក់គ្រាប់បែកបរិមាណូរបស់អាមេរិកទៅលើទីក្រុងហ៊ីរ៉ូស៊ីម៉ា និងណាហ្គាសាគី និង ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីទៅក្នុងតំបន់ម៉ាន់ជូរីដែលជាមូលដ្ឋានឈរជើងដ៏រឹងមាំរបស់ជប៉ុននៅចិន៕
