អ្នកស្រាវជ្រាវរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានិយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី (FTA) នឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាធុងសំរាមចិន បើមិនបានត្រៀមខ្លួនទាន់ពេលសម្រាប់ប្រកួតទីផ្សារមួយនេះ។
ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច និយាយក្នុងកិច្ចពិភាក្សាតុមូលស្តីពី «តើអ្វីជាសារប្រយោជន៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជាចិន?» នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ នាថ្ងៃអង្គារម្សិលមិញថា FTA នឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាធុងសំរាមចិន បើក្រសួងពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងក្រសួងការងារផង នៅតែមិនអាចបណ្តុះបណ្តាលជំនាញដល់ពលរដ្ឋ សូម្បីអនាម័យពេលរត់តុនិងធ្វើសំណង់ដូចបច្ចុប្បន្ននោះ។
លោកថា៖ «ត្រូវទទួលយកការពិត បើមិនទទួលយកការពិតទេ កាលបើវិនិយោគជាមួយចិន កម្ពុជានឹងក្លាយជាធុងសំរាមរបស់ចិន ព្រោះកាលណាគេធ្វើពាណិជ្ជកម្ម គេត្រូវការចំណេញ កុំអាដែងពេលរៀបឥដ្ឋ ជក់បារីរួចបានរៀប។ ចិនអត់អ៊ីចឹងទេ យួនអត់អ៊ីចឹងទេ គេជក់ផងគេរៀបផង។ យើងអត់អ៊ីចឹងទេ បើកប្រាក់ខែហើយ ផឹកអត់ទាន់អស់ អត់ទាន់មកទៀត អាណាគេត្រូវការកម្មករបែបហ្នឹង»។
លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច និយាយទៀតថា តម្លៃអគ្គិសនី ការចំណាយលុយក្រៅផ្លូវការ និងសេវាដឹកជញ្ជូនថ្លៃជាងប្រទេសជិតខាង ក៏ជាឧបសគ្គរបស់កម្ពុជាដែរ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំជម្រាបថា យើងមិនអាចប្រកួតប្រជែងឈ្នះគេទេ បើសិនជារដ្ឋមន្ត្រីទាំងអស់មិនព្រមអង្គុយជុំគ្នា មិនព្រមគិតគូរពិចារណាជាមួយគ្នា ភ្លើងផ្សេងទៅ អាទូរគមនាគមន៍ផ្សេងទៅ កសិកម្មផ្សេងទៅ តើយើងរកចំណុចរួមបានទេ? អត់បានទេ! ភ្លើងយើង៧៥០រៀល ខ្ញុំធ្វើទឹកដោះគោ ខ្ញុំដឹង! ហើយអ្នកជិតខាង គេ១៥០រៀល ទៅប្រកួតឯណាឈ្នះ»។
ប្រធានមណ្ឌលសិក្សាចិននៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច លោក គី សិរីវឌ្ឍន៍ និយាយថា FTA ជាភាពវ័យឆ្លាតរបស់រដ្ឋាភិបាល ព្រោះវាបានបញ្ចៀសកម្ពុជាពីគំនាបសេដ្ឋកិច្ច មហាអំណាចលោកសេរី ដោយបង្កើតឱ្យមានប៉ូលផ្សេងទៀត ក្រៅពីអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុប។
អ្នកជំនាញសេដ្ឋកិច្ចរូបនេះនិយាយទៀតថា បើធៀបទំហំពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិន ការនាំចេញរបស់កម្ពុជាមានទំហំតូច ខណៈការនាំចូលរបស់ចិនមានទំហំដល់ទៅ៧ពាន់លានដុល្លារ ដោយសារតែកម្ពុជាមិនទាន់បានត្រៀមខ្លួន ។
លោក គី សិរីវឌ្ឍន៍ អះអាងទៀតថា បើក្រសួងពាក់ព័ន្ធរបស់កម្ពុជាមិនកែច្នៃបញ្ហានេះជាជំនាញដើម្បីចាប់យកឱកាសនេះទេ លោកថា កម្ពុជានឹងក្លាយជាទីផ្សាររបស់ចិន។
លោកថា៖ «នៅពេលដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះចាប់ផ្តើម មានន័យថា ដករបាំងពាណិជ្ជកម្មមួយចំនួនដកចេញធ្វើឱ្យពាណិជ្ជកម្មមួយចំនួនមានលំនឹងនៃការនាំចេញសមមាត្រគ្នាឡើងវិញ។ ប្រសិនបើយើងចេះចាប់យកឱកាសនេះ ហើយនិងកែច្នៃធនធានរបស់យើងឱ្យទៅជាឧត្តមភាពប្រៀបធៀប បើយើងមិនអាចកំណត់យកឧត្តមភាពចេញទេ មានន័យថា យើងនៅតែជាកន្លែងបង្ហូរទំនិញចិនដដែល»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារ លោក ហេង សួរ ប្រាប់VODតាមបណ្តាញសង្គម Telegram ថាក្រសួងមានគោលនយោបាយជាតិស្តីពីការបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសវិជ្ជាជីវៈឆ្នាំ២០១៦-២០២៥ ហើយថា៖
«ក្រសួងមានផែនការមេរបស់យើងក្នុងការអភិវឌ្ឍ ហើយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ក៏បានបង្កើនថវិកាវិនិយោគលើការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស ពលករជំនាញផងដែរ»។
អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានថាមពល ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល លោក វុចទ័រ ហ្សូនា និយាយថា តម្លៃអគ្គិសនីនេះ រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ចុះថ្លៃជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ និងថានឹងបញ្ចុះថែមទៀត តាមលទ្ធភាពដែលអាចធ្វើទៅបាន។
លោកថា៖ «រឿងថ្លៃអគ្គិសនីវាអាស្រ័យលើប្រភព[…]គឺទាល់តែការរកស៊ីហ្នឹងមានផលចំណេញអាចដើរទៅមុខបាន។ បើយើងនាំគ្នាចង់បញ្ចុះថ្លៃ រហូតអគ្គិសនីខាត នៅពេលហ្នឹង យើងដួលទាំងអស់គ្នា»។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី និយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀងសេរីនេះ បើមើលទៅជ្រុងមួយនៃបញ្ហារបស់កម្ពុជា វាអាចជាទិកនិកក្នុងការលាងបញ្ហា កុំឱ្យពលរដ្ឋមើលឃើញថា ការបាត់បង់EBAជាកំហុសដ៏ធ្ងន់ធ្ងររបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោកថា៖ «អ្វីដែលសំខាន់ បើសិនជាយើងមានទាំងពីរហ្នឹងកាន់តែល្អ ផលិតផលកសិកម្មយើងនាំទៅខាងចិនទៅ ហើយផលិតផលកាត់ដេរយើងនាំទៅអឺរ៉ុបទៅ បើសិនជាមានមួយ ជំនួសមួយមិនមែនជាគំនិតល្អទេ»។
បើតាមរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា កសិករខ្មែរធ្វើស្រូវមួយហិកតា ចំណាយអស់ចន្លោះពី១លាន៧សែនរៀលទៅ២លានរៀល ព្រោះថា កសិករខ្មែរ៤០ភាគរយជាមនុស្សចាស់ ហើយដំណើរការដាំដុះគឺពួកគាត់ជួលគេចាប់ពីភ្ជួររហូតដល់ប្រមូលផល។
ប៉ុន្តែកសិករវៀតណាមវិញ ចំណាយតែ៤០ម៉ឺនរៀលប៉ុណ្ណោះក្នុង១ហិកតា ការផលិតធ្វើដោយខ្លួនឯង រួមទាំងថ្លៃអគ្គិសនីថោកនិងមានជំនាញបច្ចេកទេស។
ទំហំពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា-ចិនវិញ ឆ្នាំ២០១៩ មានទំហំជាង៨ពាន់លានដុល្លារ។ ក្នុងនោះកម្ពុជានាំចេញទៅទីផ្សារចិនក្នុងចំនួនតិចតួចនៅឡើយ មានប្រមាណ១ពាន់លានដុល្លារ ខណៈចិននាំទំនិញចូលមកកម្ពុជាក្នុងទំហំពាណិជ្ជកម្មជាង៧ពាន់លានដុល្លារ៕
