រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចដាក់ព្រៃឡង់ដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជាង៤៣ម៉ឺនហិកតា (៤៣១ ៦៨៣ហិកតា) ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តកំពង់ធំ ព្រះវិហារ ក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង ជាតំបន់ការពារដែនជម្រកសត្វព្រៃ«ព្រៃឡង់» ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦មក។
តាមការបញ្ជាក់ពីបណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ ទោះមានចំណាត់ការបែបនេះពីរដ្ឋាភិបាលក៏ដោយ តែជាក់ស្ដែងព្រៃឈើក្នុងតំបន់ព្រៃដ៏ធំរបស់ប្រទេសកម្ពុជានេះ នៅតែទទួលរងការលួចកាប់រំលំធ្វើអាជីវកម្មខុសច្បាប់ និងការទន្ទ្រានដីព្រៃពីសំណាក់ក្រុមឈ្មួញដដែល។ កត្តាទាំងនេះបានជំរុញឱ្យស្រ្តីមួយចំនួនដែលរស់នៅក្នុងតំបន់នោះ សម្រេចចិត្តចូលរួមការពារព្រៃឡង់ បើទោះបីជាដឹងថា ពួកគាត់នឹងប្រឈមហានិភ័យផ្សេងៗយ៉ាងណាក៏ដោយ។
កញ្ញា ឈាង លី រស់នៅភូមិអូរឡង់ ឃុំសៀមបូក ស្រុកសៀមបូក ខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលបានចាប់ផ្ដើមចូលរួមការពារព្រៃឡង់តាំងពីឆ្នាំ២០១៥ ហើយឆ្នាំ២០១៩ ត្រូវក្រុមស្នូលនៃបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់មកពីខេត្តចំនួន៤ បានបោះឆ្នោតកញ្ញាធ្វើជាប្រធានបណ្ដាញសហគមន៍។
ដៃម្ខាងកាន់ប៊ិកសរសេរអំពីផែនការសកម្មភាព មាត់និយាយមកកាន់អ្នកសារព័ត៌មានថា កញ្ញាបានឈប់រៀនតាំងពីថ្នាក់ទី៩មកម៉្លេះ នៅពេលដែលឈប់រៀនភ្លាម នាងក៏បានចាប់ផ្ដើមចូលរួមសកម្មភាពចុះល្បាតព្រៃឡង់ជាមួយអ្នកភូមិរបស់នាង ដោយកាលនោះ ពួកគាត់ចូលព្រៃមួយខែ២ដង ដោយក្នុង១ដងមានរយៈពេល៥ថ្ងៃ។
ស្ត្រីរូបនេះនិយាយថា ឪពុកម្ដាយតែងតែលើកទឹកចិត្តចំពោះការងារដែលនាងធ្វើបច្ចុប្បន្ន ទោះបីដឹងថា ការងារនេះប្រឈមបញ្ហាជាច្រើនយ៉ាងណាក្តី។ ស្ត្រីវ័យ២៨ឆ្នាំរូបនេះ បានចុះល្បាតព្រៃជាមួយបុរសៗច្រើនដងរាប់មិនអស់ ទោះត្រូវទទួលរងការគំរាមកំហែងជាច្រើនដងក៏ដោយ។
កញ្ញា ឈាង លី និយាយថា៖ «តាំងពីចាប់ផ្ដើមចូលការពារព្រៃឈើ ប្រឈមបញ្ហាជាមួយបទល្មើស ដូចទាស់សម្ដីគ្នា ជួនកាលគេគំរាមចង់ដុតផ្ទះ។ សម្រាប់ខ្ញុំ ទោះបីគេគំរាម ក៏នៅតែបន្តរហូត ទោះបីជាមានបញ្ហាអីកើតឡើងក៏ដោយ ក៏នៅតែចូលរួម ដោយសារខ្ញុំស្រឡាញ់ធនធាន ធម្មជាតិ»។
ក្រៅពីការគំរាមកំហែងធ្ងន់ៗបែបនេះ កញ្ញា ឈាង លី ថាគាត់និងសមាជិកដទៃទៀត ក៏រងការចោទប្រកាន់ពីសំណាក់មន្ត្រីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននិងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ទម្លាក់កំហុសលើពួកគាត់ ថា ជាសកម្មជនគណបក្សនយោបាយទៀតផង។
កញ្ញា ឈាង លី៖ «គេនៅតែចោទយើងថាជាបក្សនយោបាយ អ៊ីចឹងគេមិនឱ្យយើងចុះល្បាតទេ [បើចុះ ត្រូវចុះបញ្ជី]។ សម្រាប់ខ្ញុំ បណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ កកើតឡើងយូរណាស់មកហើយ មិនមែនជាបក្សនយោបាយដូចគេចោទប្រកាន់ទេ!»
កញ្ញានិយាយបន្ថែមថា៖ «ដោយសារការស្រឡាញ់ធនធានធម្មជាតិខ្លាំង មួយទៀតខ្លាចបាត់បង់មុខរបរប្រជាពលរដ្ឋដែលនៅក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ពួកខ្ញុំ។ មុខរបរអាស្រ័យលើផលអនុផលព្រៃឈើដូចជាការដងជ័រទឹក បោចវល្លិ រកផ្សិតអ៊ីចឹង»។
បន្ថែមលើការចោទប្រកាន់អំពីការពាក់ព័ន្ធនយោបាយ ឈាង លី និយាយថា នៅឆ្នាំ២០២០ ក្រសួងបរិស្ថានបានហាមពលរដ្ឋនៅក្នុងសហគមន៍ព្រៃឡង់ទាំង៤ខេត្ត មិនឱ្យចុះល្បាតព្រៃដូចពេលមុនៗទៀតទេ ដោយក្រសួងលើកឡើងថា ពួកគាត់មិនបានចុះបញ្ជី។
កញ្ញា ឈាង លី៖ «កាលពីមិនទាន់ហាមឃាត់សហគមន៍ព្រៃឡង់ ស្ត្រីបានចូលរួមចុះល្បាតចង់ច្រើនជាងបុរសទៀត។ ចុះទៅចាប់ម៉ាស៊ីន ចាប់អីហ្នឹង ចុះម្ដង ចាប់៤ទៅ៥ម៉ាស៊ីន។ ពេលចុះម្ដងមានគ្នាជាង១០នាក់ ក្នុងនោះ មានស្ត្រី៤ទៅ៥នាក់ ហើយទៅល្បាតម្ដង៤ថ្ងៃ»។
ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញប្រហែលគ្នានេះ ពុំមែនកើតឡើងតែលើកញ្ញា ឈាង លី ម្នាក់ទេ ប៉ុន្តែកើតមានដូចគ្នាលើសកម្មជនព្រៃឡង់ផ្សេងទៀត មិនថាតែលើបុរសឬស្រ្តីនោះទេ។
អ្នកស្រី លៀង ឡុង នៅភូមិនៅ ឃុំកាំងចាម ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលធ្លាប់ចុះល្បាតព្រៃជាមួយស្វាមី បានរៀបរាប់ដែរថា ការការពារធនធានធម្មជាតិ មិនត្រឹមតែមិនទទួលបានការលើកចិត្តនោះទេ វាថែមទាំងរងនូវការគំរាមកំហែងដល់ជីវិតទៀតផង។
អ្នកស្រី លៀង ឡុង៖ «ពេលខ្ញុំចុះទៅ គេគំរាមដែរ ប៉ុន្តែគេគំរាមប្រយោល គេថា[ឱ្យ]តែក្បួនហ្នឹង កូននៅក្នុងអង្រឹង ក៏មិនទុកដែរ អញសម្លាប់ចោល ប៉ុន្តែខ្ញុំជ្រុលតែធ្វើហើយ អត់ខ្លាចទេ!»
បើតាមអ្នកស្រី លៀង ឡុង ក្នុងមួយខែ គាត់និងស្វាមី ព្រមទាំងប្រជាសហគមន៍ បានចុះល្បាតព្រៃយ៉ាងហោចណាស់ក៏ម្ដងដែរ។
អ្នកស្រី លៀង ឡុង៖ «ខ្ញុំពេលដើរចូលព្រៃ គឺមានអារម្មណ៍ធម្មតា អត់មានភ័យអីទេ ទៅតាមគេទៅ ពេលឃើញមានបទល្មើស។ ហើយប្ដីខ្ញុំអត់ចង់ឱ្យទៅតាមគេ ខ្លាចមានឧបទ្ទវហេតុអីកើតឡើង បទល្មើស គេធ្វើបាបអ៊ីចឹង ដូចជាគេកាប់ គេបាញ់សម្លាប់អីអ៊ីចឹង។ គាត់ថា បើស្លាប់គឺ ស្លាប់តែគាត់ម្នាក់បានហើយ កុំឱ្យស្លាប់ទាំងអស់គ្នា អត់មានអ្នកណាមើលកូន តែខ្ញុំចេះតែសុំគេដើរទៅជាមួយ»។
កូនស្រីរបស់សពលោក សែន សទ្ធា សមាជិកបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ ក៏បានប្ដេជ្ញាសម្រេចចិត្តចូលការពារព្រៃឡង់ ដោយថា ដើម្បីបំពេញបំណងរបស់ឪពុកនាងដែលស្រឡាញ់និងចង់ការពារព្រៃឈើ ទោះដឹងថា ការងារនេះប្រឈមគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតក៏ដោយ។
លោក សែន សទ្ធា បានស្លាប់ដោយសារគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ខណៈលោកចុះទៅស៊ើបអង្កេត សកម្មភាពដឹកជញ្ជូនឈើចេញពីតំបន់ព្រៃឡង់ ស្ថិតក្នុងភូមិកាំភ្លុក ឃុំបឹងចារ ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។
មុននឹងជួបគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍បណ្ដាលឱ្យបាត់បង់ជីវិត លោក សែន សទ្ធា និងសកម្មជនម្នាក់ទៀត បានទទួលរងការគំរាមកំហែងពីសន្តិសុខក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយឈ្មោះ ស៊ីងបាយ អូថេក (Think Biotech) នៅទីនោះ។ បន្ទាប់ពីរងការគំរាមបែបនេះ លោក សែន សទ្ធា និងសកម្មជនម្នាក់ទៀត បានបង្ខំចិត្តធ្វើដំណើរដោយម៉ូតូមួយគ្រឿងចាកចេញពីផ្ទះសហគមន៍ដែលស្នាក់នៅទាំងយប់។
យុវតី ឡៃ រច្ចនី បាននិយាយថា អំឡុងពេលដែលឪពុកនាងធ្វើការងារការពារធនធានធម្មជាតិកន្លងមក ធ្លាប់រងការគំរាមកំហែងធ្ងន់ៗច្រើនណាស់ ដូចជា ការរើសអើង ការចាប់ខ្លួន និងការគំរាមសម្លាប់ជានិច្ច ប៉ុន្តែឪពុកនាងនៅតែមិនបោះបង់ចោលការងារការពារព្រៃឈើទេរហូតដល់ថ្ងៃបាត់បង់ជីវិត ។
យុវតីដែលទើបមានអាយុ១៧ឆ្នាំ រៀនថ្នាក់ទី១១ និយាយថា នាងនឹងចូលរួមការពារធនធានធម្មជាតិដូចឪពុករបស់នាង បើទោះបីការងារនេះប្រឈមក៏ដោយ។
យុវតីរូបនេះបានលើកឡើងថា៖ «មូលហេតុដែលខ្ញុំចង់ចូលរួមការពារព្រៃឡង់ ធនធានធម្មជាតិ ដោយសារខ្ញុំចង់បំពេញបំណង់ប៉ារបស់ខ្ញុំ ហើយខ្ញុំមិនចង់ឱ្យព្រៃឡង់ដែលជាតំបន់អភិរក្ស ក៏ដូចធនធានធម្មជាតិបាត់បង់ទេ។ និយាយទៅ ខ្ញុំមិនចង់ឱ្យបាត់បង់ព្រៃឈើទេ ព្រោះព្រៃឈើជាជម្រករបស់យើង ហើយនិងជាជម្រករបស់សត្វដែរ»។
របាយការណ៍សិក្សារបស់អង្គការ Jesuit Service Cambodia (JSC) និងបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា បង្ហាញថា ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ព្រៃឈើក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ជាង១០ម៉ឺនហិកតា (១០២ ៤៣៦ហិកតា) ឬស្មើនឹង ២៤% នៃព្រៃទាំងមូល បានក្លាយជាវាលរហោឋានឬត្រូវបានបំប្លែងទៅជាចម្ការដំណាំ។
របាយការណ៍នេះ រកឃើញថា គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៩ ផ្ទៃដី៥៨ ១៣៨ហិកតា ដែលបានមកពីការបាត់បង់ព្រៃឈើជាង១០ម៉ឺនហិកតា ត្រូវបានបំប្លែងទៅជាដីចម្ការដំណាំ ខណៈផ្ទៃដីចំនួន១ ១១១ហិកតា ដុះឡើងវិញដោយកូនឈើធម្មជាតិតូចៗ និងការដាំដុះដោយកម្មវិធីដាំដើមឈើ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា ក្រសួងបរិស្ថានទទួលស្គាល់ពីការលួចកាប់ឈើនៅក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់នេះ ប៉ុន្តែថាជាលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយតូចៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយបច្ចុប្បន្ន ក្រសួងបរិស្ថាននឹងបន្តសហការជាមួយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធបន្តបង្ក្រាបនិងទប់ស្កាត់បន្តទៀត។
លោកថា៖ «ក្រសួងបរិស្ថានបន្តពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ស្តីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិដោយមន្ត្រីឧទ្យានុរក្ស ដោយមានការចូលរួមសហការពីសមាជិកនៃសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិ បន្តសកម្មភាពចុះល្បាតនិងបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិដែលកើតមានតំបន់នោះ»។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា បន្តថា ការដែលក្រសួងបរិស្ថានមិនអនុញ្ញាតឱ្យបណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ល្បាត ដោយសារបណ្តាញសហគមន៍នេះមិនបានចុះបញ្ជីជាអង្គការនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ឬចុះបញ្ជីជាសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិនៅក្រសួងបរិស្ថានឡើយ។ លោកចាត់ទុកការបន្តសកម្មភាពរបស់បណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ ថាជារឿងនយោបាយច្រើនជាង។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា៖ «ការបន្តសកម្មភាពក្នុងរូបភាពបណ្តាញ គ្រាន់តែមានចេតនាគេចចេញពីការគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ បង្កប់ចេតនានយោបាយទុច្ចរិត និងបង្កភាពអនាធិបតេយ្យ គ្មានភាពស្មោះត្រង់លើការការពារនិងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិដូចដែលពួកគេបានធ្វើនាពេលកន្លងមក។ […] សូមព្រមានទុកជាមុនផងដែរថា ប្រសិនបើការចូលទៅក្នុងតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃក្នុងគោលបំណងទុច្ចរិតឬធ្វើសកម្មភាពដែលប្រាសចាកនឹងច្បាប់ស្តីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិ នោះនឹងត្រូវប្រឈមមុខច្បាប់ជាធរមាន»។
របាយការណ៍ក្រសួងបរិស្ថានបង្ហាញថា ក្នុងរយៈពេល៩ខែឆ្នាំ២០២០នេះ មន្ត្រីឧទ្យានុរក្សនិងសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិ បានចុះល្បាតចំនួន១ ៨២៣លើក ដោយបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិចំនួន៩៥៤ករណីនៅក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់។
ប្រភពដដែលឱ្យដឹងថា សមត្ថកិច្ចបានកសាងនិងបញ្ជូនសំណុំរឿងចំនួន៤០ករណីទៅតុលាការ ធ្វើការអប់រំនិងចុះកិច្ចសន្យាបញ្ឈប់សកម្មភាពចំនួន៤២០ករណី និងពិន័យអន្តរការណ៍ចំនួន៤១ករណី។
របាយការណ៍សិក្សាដោយសាកលវិទ្យាល័យមួយនៅប្រទេសដាណឺម៉ាក រកឃើញថា ដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់ បានបាត់បង់ព្រៃឈើលើផ្ទៃដីជិត១ម៉ឺនហិកតា (៧ ៥១០ហិកតា) ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ដែលចំនួននេះកើនឡើង៧៣ភាគរយ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០១៨ ហើយក៏ជាអត្រានៃការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើតំបន់ព្រៃឡង់ខ្ពស់បំផុត ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦មក។
ប្រធានបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ខេត្តស្ទឹងត្រែង កញ្ញា ឈាង លី ស្នើទៅក្រសួងបរិស្ថានលុបចោលការហាមឃាត់ ហើយអនុញ្ញាតឱ្យពួកគាត់ចុះល្បាតព្រៃឡង់វិញ។
កញ្ញា ឈាង លី៖ «អ្វីដែលខ្ញុំចង់បានធំជាងគេ គឺចង់ឱ្យបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ចុះល្បាតព្រៃបានដូចមុនវិញ សូមកុំឱ្យក្រសួងគាត់រឹតត្បិត ហើយឈប់ឱ្យគាត់ចោទប្រកាន់បណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ថាជាបក្សនយោបាយទៀត។ ពេលបណ្ដាញសហគមន៍ចុះ គឺកាត់បន្ថយបទល្មើសបានច្រើន ដោយបណ្ដាញសហគមន៍ព្រៃឡង់គាត់ចុះទៅ គឺគាត់អត់យកលុយកាក់អីទេ ថាគាត់ចាប់គឺចាប់ហើយ»៕
