ទើបត្រលប់មកពីចម្ការមើលក្របីកុំឱ្យស៊ីស្រូវនិងដំណាំផ្លែចន្ទីចម្ងាយប្រមាណ៦គីឡូម៉ែត្រពីផ្ទះ លោក សល់ ថ្វិន ស្លៀកខោខ្មៅជើងវែង អាវយឺតដៃខ្លី ជិះម៉ូតូពីក្រោយចៅប្រុសដែលបានទៅយកគាត់ពីចម្ការត្រលប់មកផ្ទះ។
លោកចុះពីលើម៉ូតូ និយាយបណ្តើរដើរចូលទៅក្នុងផ្ទះបណ្ដើរ ក្នុងបន្ទប់រុំដោយវាំងននក្រណាត់សម្រាប់ធ្វើជាទ្វារ។ លោក ថ្វិន ក៏បានចាប់ទាញយកបាវពណ៌ខៀវពីក្រោមគ្រែពេញដោយឫសដើមឈើដែលបានកាត់ចិញ្ច្រាំហាលស្ងួតសល់ពីឆ្នាំមុន។
លោកបានប្រាប់ថា៖ «យ៉ាប់ណាស់! រកពីរថ្ងៃអត់បាន! យើងអត់មានដី គេជីកដាំកៅស៊ូអស់ហើយ កន្លែងណាក៏អស់ដែរ»។
លោក សល់ ថ្វិន គឺជាជនជាតិដើមភាគតិចកាចក់ មានអាយុ៦៥ឆ្នាំ បានកើតនិងរស់នៅក្នុងឃុំតាឡាវ ស្រុកអណ្តូងមាស ខេត្តរតនគិរី បាននិយាយថា រយៈពេលបួនទៅប្រាំឆ្នាំចុងក្រោយនេះ លោកនិងប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងសហគមន៍របស់លោក មានការលំបាកក្នុងការរកថ្នាំបុរាណ ដោយសារការរុករាននិងឈូសឆាយដីធ្វើចម្ការកៅស៊ូរបស់ក្រុមហ៊ុន។
លោកបញ្ជាក់៖ «យើងពិបាករកណាស់ឥលូវ! ដីគេឈូសឆាយយកដាំ ពួកក្រុមហ៊ុនយកដំាំ។[…] ចាប់ផ្តើមលំបាកតាំងពី២០១២ ហើយថ្នាំភាគច្រើននៅក្នុងព្រៃលើភ្នំ ហើយឥលូវភ្នំបានក្លាយជាចម្ការកៅស៊ូ ខ្ញុំពិបាកណាស់។ គេឈូសដំាកៅស៊ូ នៅមានអីទៀត ដាំកៅស៊ូទាំងអស់។»
បើទោះបីជាមានការអប់រំឱ្យពលរដ្ឋទៅទទួលសេវាក្នុងមណ្ឌលសុខភាពឬមន្ទីរពេទ្យយ៉ាងណាក្តី ការប្រើប្រាស់ថ្នាំបុរាណតាមធម្មជាតិនៅតែដើរតួនាទីសំខាន់នៅក្នុងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយសារបញ្ហាជីវភាព ការលំបាកក្នុងការប្រើប្រាស់ភាសា និងមណ្ឌលសុខភាពនៅឆា្ងយពីផ្ទះជាដើម។
មានដីពីរហិកតាដំាដើមចន្ទីនិងធ្វើស្រែ លោក សល់ ថ្វិន ក៏ត្រូវទៅរកថ្នាំបុរាណដែលមានជាមើម ដើម ឬធាងនៅតាមព្រៃភ្នំ ដើម្បីទុកប្រើប្រាស់សម្រាប់គ្រួសារនិងទុកលក់ឱ្យអ្នកនៅក្នុងភូមិនិងអ្នកមករកនៅក្រៅភូមិ។
លោកបានប្រាប់ថា លោកចេះរបៀបផ្សំថ្នាំបុរាណកាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ នៅពេលដែលប្រពន្ធរបស់លោកឈឺ ហើយជនជាតិឡាវដែលព្យាបាលប្រពន្ធលោក បានប្រាប់លោកទៅរកថ្នាំនៅក្នុងព្រៃ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំចេះមកពីប្រទេសលាវ [ឡាវ] ដោយសារជនជាតិលាវជួយព្យាបាលប្រពន្ធខ្ញុំ។ ខ្ញុំអត់ចេះ គាត់ក៏ប្រាប់ខ្ញុំឈ្មោះដើមឈើ ពេលហ្នឹងប្រពន្ធខ្ញុំទាស់រ៉ាំរ៉ៃ ខ្ញុំទៅរកថ្នាំតាមគាត់ប្រាប់»។
លោក សល់ ថ្វិន បានប្រាប់ថា លោកអាចព្យាបាលជំងឺធ្លាក់ស របេង ទាស់រ៉ាំរ៉ៃ ឈឺចង្កេះជង្គង់ ធ្វើឱ្យហូបបាយបាន ដែលភាគច្រើនគឺស្រ្តីទើបសម្រាលកូនហើយ ដើម្បីយកទៅស្ងោរដាំទឹកផឹកដោយមិនដែលមានបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិតទេ។
លោកក៏បញ្ជាក់ដែរថា ភាគច្រើនអ្នកមកទិញថ្នាំមានទាំងខ្មែរ និងជនជាតិដើមភាគតិចនៅភូមិផ្សេងទៀតក៏ប្រើប្រាស់ថ្នាំរបស់លោកដែរ។ ភាគច្រើនអ្នកដែលមកទិញថ្នាំរបស់លោក គឺក្រោយពីពួកគេបានប្រើប្រាស់និងទៅមន្ទីរពេទ្យរួចហើយ ប៉ុន្តែនៅតែមិនជាសះស្បើយ ទើបពួកគេងាកមកប្រើថ្នាំរបស់លោកវិញ។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «យើងធ្វើម៉េច! បើវាជា យើងអរទៅ! បើវាអត់ជា យើងធ្វើម៉េចកុំឱ្យប្រតិកម្មកុំឱ្យគ្រោះថ្នាក់មនុស្ស»។
ប្រធានសមាគមខ្មែរលើ លោកស្រី ដាំ ចន្ទី បានប្រាប់វីអូឌីតាមទូរសព្ទថា ជនជាតិដើមភាគតិចភាគច្រើននៅតែប្រើប្រាស់ថ្នាំបុរាណ បើទោះបីជាបច្ចុប្បន្នមានថ្នាំពេទ្យក៏ដោយ។
លោកស្រីបានបន្ថែមថា៖ «ពីមុនអត់មានថ្នាំពេទ្យ យើងគ្រុនក្តៅ ដំបៅ ឈឺក្បាលវិលមុខ ឈឺពោះ គេអាចប្រើថ្នាំបុរាណបាន ប៉ុន្តែឥលូវកន្លែងខ្លះ យើងបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិអស់ហើយ ដូចជាវល្លិ»។
ប្រធានសមាគមលើកកម្ពស់សុខភាពជនជាតិដើមភាគតិច លោក ឯម វាសនា បាននិយាយថាការប្រើប្រាស់ឱសថបុរាណដើមឈើ នៅតែដើរតួនាទីសំខាន់សម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយសារគាត់នៅតែមានជំនឿលើការប្រើប្រាស់និងអាស្រ័យផលលើធម្មជាតិ។
លោកបានឱ្យដឹងទៀតថា នៅតាមតំបន់មួយចំនួន មណ្ឌលសុខភាពក៏នៅឆ្ងាយ ម្យ៉ាងពួកគេក៏ពិបាកក្នុងការទំនាក់ទំនងដោយសាររនាំងភាសានៅពេលដែលទៅរកសេវាព្យាបាល។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖ «បើពិនិត្យមើលចាស់ៗនិយាយទៅ ឱសថបុរាណនៅមានសារៈសំខាន់ ពួកគាត់ដែលរស់នៅតំបន់ដាច់ស្រយាលឆ្ងាយពីមន្ទីរពេទ្យ ជាពិសេសចាស់ៗ»។
លោក សល់ ថ្វិន បានប្រាប់ថា ក្នុងការទៅរកថ្នាំ លោកត្រូវធ្វើដំណើរចម្ងាយប្រមាណ៦គីឡូម៉ែត្រពីផ្ទះ ហើយដែលការរកថ្នាំបុរាណនេះ ត្រូវរកតែម្តងនៅរដូវប្រាំងសម្រាប់ទុកប្រើនិងលក់ដូរក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ។ លោកប្រាប់ថា លោកអាចលក់បានចាប់ពី១៥០០០រៀលក្នុងមួយកញ្ចាប់ ដោយអ្នកទិញអាចដាំទឹកផឹកបានចំនួនប្រាំកំសៀវ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «មានស្ត្រីធ្លាក់សច្រើនណាស់នៅក្នុងភូមិ ឫសដូងបាត ហើយដល់ពេលពិបាករកអញ្ចឹង ខ្ញុំត្រូវដំឡើងថៃ្លហើយ ដោយសារវារកពិបាក […] អត់ដែលមានអ្នកណាមានគ្រោះថ្នាក់ទេ! បើមាន គេមិនរកយើងទេ»។
លោកស្រី ចន្ទី ប្រាប់ថា បច្ចុប្បន្នជនជាតិដើមភាគតិចប្រហែលជា៥០ភាគរយនៅតែបន្តប្រើថ្នាំបុរាណ។ លោកស្រីបានឱ្យដឹងផងដែរថា ១០០ភាគរយនៃស្រ្តីដែលសម្រាលកូន គឺនៅតែប្រើប្រាស់ឱសថបុរាណ។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «តំបន់មួយចំនួនគឺមានព្រៃការពារ។ ប៉ុន្តែថ្នាំបុរាណមិនមែននៅព្រៃការពារទាំងអស់ទេ យើងដើររកតាមកន្លែងដើម្បីបានគ្រប់មុខ ព្រៃឆ្ងាយ។ ភាគច្រើនឥលូវគាត់ទៅពេទ្យទោះបីឆ្ងាយ ដោយសារអស់ថ្នាំបុរាណ គាត់ពិបាករក ហើយពេលខ្លះថ្នាំបុរាណ គាត់ខំព្យាបាលអត់ជា»។
ដៃម្ខាងចាប់ឱបកូនស្រី អង្គុយលើកៅអីឈើ កូនប្រសាររបស់លោក សល់ ថ្វិន និយាយឮៗជាភាសាជនជាតិដើមភាគតិចកាចក់ អ្នកស្រី ល្មាំ លាច អាយុ២២ឆ្នាំ បានស្លាប់កូនប្រុសអាយុ៣ខែកន្លះ ក្រោយពីសម្រាលរួច។ អ្នកស្រីមានកូនស្រីបន្ទាប់ រយៈពេលមួយឆ្នាំកន្លះក្រោយ ហើយបច្ចុប្បន្នកូនស្រីនេះមានអាយុ៤ឆ្នាំ។ អ្នកស្រីបានប្រាប់ថា គាត់គ្មានលទ្ធភាពទិញថ្នាំពេទ្យ ទើបប្រើតែថ្នាំបុរាណ ដោយដាំទឹកហូបបីពេលក្នុងមួយថ្ងៃ។
ល្មាំ លាច ថាខ្លួនត្រូវទិញថ្នាំផ្សំពីរុក្ខជាតិ មើមឈើ ឬវល្លិជាដើមនេះក្នុងតម្លៃមួយកញ្ចប់៥០០០រៀល ដោយមួយកញ្ចប់ដាំហូបបានកន្លះខែ។
ល្មាំ លាច ស្លៀកខោវែង អាវពីរជាន់កបំពង់ បានប្រាប់ថា លោកស្រីមិនដែលប្រើប្រាស់ថ្នាំពេទ្យនោះទេ អ្នកស្រីតែងតែប្រើឱសថបុរាណដែលទិញពីឪពុកក្មេក។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំប្រើថ្នាំបុរាណរហូតមក។ មូលហេតុយើងប្រើថ្នាំបុរាណ យើងទិញថ្នាំពេទ្យហូបអត់ត្រូវ។ ពេលយើងហូបទឹកឆ្ងាញ់។ ហើយខ្ញុំអត់មានលុយទិញថ្នាំពេទ្យ។ ខ្ញុំអត់មានលុយទិញថ្នាំពេទ្យ។ ខ្ញុំឱ្យតែឈឺ ដឹងតែហូបថ្នាំបុរាណ»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «យើងហូបថ្នាំបុរាណបងប្អូនជនជាតិអញ្ចឹង ធ្វើឱ្យយើងមានកម្លាំងហូបបាយបាន។ យើងជនជាតិអញ្ចឹង យើងប្រើកម្លាំង យើងចុកដៃចុកជើង»។
យ៉ាងណាក្តី ប្រធានមន្ទីរសុខាភិបាលខេត្តរតនគិរី លោក អ៊ុង រតនា បានប្រាប់ថា ប្រជាជនជនជាតិដើមភាគតិចស្ទើរតែទាំងស្រុង កំពុងប្រើសេវាសុខភាពរបស់រដ្ឋ។ លោកថា មានមួយចំនួនតូចតែប៉ុណ្ណោះដែលនៅឆ្ងាយ មិនមានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់សេវាសុខភាពរបស់រដ្ឋ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «សហគមន៍នៅឆ្ងាយមានតិចទេដែលលំបាក មិនអាចទៅប្រើសេវាសុខភាពរដ្ឋ បើយើងនៅខ្វះធនធានមនុស្ស។ អញ្ចឹងមុនឆ្នាំ២០២៥ ខ្ញុំនឹងធ្វើយ៉ាងណាឱ្យសេវាសុខភាពបានទៅដល់ពួកគាត់គ្រប់ច្រកល្ហក»។
ប្រធានសមាគមលើកកម្ពស់សុខភាពជនជាតិដើមភាគតិច លោក ឯម វាសនា បានបន្ថែមថា ជនជាតិដើមភាគតិចត្រូវការអាស្រ័យផលជាមួយធម្មជាតិប្រចាំថ្ងៃ ការបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិមានព្រៃឈើជាដើម បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ទាំងជីវភាព ទាំងការរកឱសថបុរាណរបស់ពួកគេ។
លោកបានលើកឡើងថា៖ «ជាទូទៅ ពួកគាត់អាចប៉ះពាល់ហើយ ដោយសារឱសថបុរាណនៅក្នុងព្រៃឈើ អញ្ចឹងកាលណាបាត់បង់ព្រៃឈើ មានន័យថា ឱសថបុរាណក៏បាត់ដែរ ដោយសារតែគេឈូសឆាយកាប់ទន្ទ្រាន។ ជាពិសេសការផ្តល់ដីសម្បទានដល់ក្រុមហ៊ុន ធម្មតាទេ តែគេឈូសឆាយ គេឈូសឆាយទាំងអស់ហើយ ធម្មជាតិដែលនៅក្នុងព្រៃក៏ត្រូវបាត់ដែរ។ នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី មានយិនស៊ិន ហើយឥលូវមិនសូវសម្បូរទេ ហើយអាហ្នឹងក៏ជាប្រភពចំណូលរបស់គាត់ដែរ»។
យុវជន រឺ ចុម អាយុ១៦ឆ្នាំ នៅក្នុងឃុំតាឡាវ ស្រុកអណ្តូងមាស ខេត្តរតនគិរី ចាប់អារម្មណ៌រៀននិងដើរតាមជីតារបស់ខ្លួនគឺលោក សល់ ថ្វិន ដើម្បីរកថ្នាំបុរាណតាំងពីអាយុ១៣ឆ្នាំ។
ចុម ទើបជិះម៉ូតូត្រលប់ពីចម្ការ ហើយក៏អង្គុយលើកៅអីពីមុខផ្ទះ បញ្ជាក់ថា៖ «នៅក្នុងភូមិនេះ អ្នកខ្លះគេចេះរក គេដើររកខ្លួនឯង អ្នកខ្លះគេមករកយើង។ ពេលបានរបស់មកផ្ទះ ខ្ញុំត្រូវជួយចិញ្រ្ចាំតាហើយលក់ឱ្យគេ គេមកទិញដល់ផ្ទះ មានទាំងអ្នកក្នុងភូមិនិងក្រៅភូមិ។ យើងត្រូវយកចប កាំបិត។ ហើយថ្នាំខ្លះគេយកឫស ថ្នាំខ្លះយើងយកដើម។ យើងអាចរកបានត្រឹមតែខែប្រាំងទេ»។
ចុម ថាចង់រៀនពីជីតារបស់ខ្លួន ព្រោះថា នៅពេលមានគូស្រករ គាត់អាចរកចំណូលសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារតាមរយៈមុខរបរលក់ឱសថបុរាណនេះ។
ចុម បញ្ចាក់៖ «ខ្ញុំចង់ធ្វើតាមតា ពេលខ្ញុំធំឡើង ពេលមានប្រពន្ធទៅ យើងរៀនមានវិជ្ជាដើម្បីរកលុយអាចព្យាបាលគេបាន។ [… ] យើងត្រូវជិះម៉ូតូឌុបគ្នា ជិះប្រហែលមួយម៉ោងកន្លះ។ ខ្ញុំអាចចំណាំបានតែ២ទៅ៣មុខ»។
យ៉ាងណាក្តី ចុម ក៏បានសម្តែងក្តីបារម្ភនិងការលំបាកក្នុងការរុករកថ្នាំបុរាណនៅក្នុងព្រៃឆ្ងាយជាងមុន ព្រោះនៅជិតៗភូមិ ត្រូវបានគេកាប់ឆ្ការនិងឈូសឆាយយកដីដាំដំណាំស្ទើរតែអស់ទៅហើយ។
ចុម បានប្រាប់ថា៖ «យើងត្រូវចូលព្រៃដើម្បីដើរទៅឆ្ងាយ។ ឥលូវរកលែងបានហើយនៅជិតនោះដោយសារព្រៃគេឈូស កាប់ព្រៃ គេធ្វើចម្ការ ទាំងប្រជាពលរដ្ឋ ទាំងក្រុមហ៊ុន»។
អង្គុយក្រោមដើមឈើ នៅចំហៀងផ្ទះ លោក ហ្មង ប្រទុង អត់ចេះនិយាយភាសាខ្មែរនោះទេ ហើយលោកមានបញ្ហាត្រចៀកទៀតផង។ កូនស្រីរបស់លោកអាយុ៣០ឆ្នាំ ជួយប្រែជាភាសាខ្មែរ ដោយគាត់ត្រូវនិយាយឮៗ រាល់ពេលគាត់ឆ្លើយសំណួររបស់អ្នកសារព័ត៌មាន។
លោក ហ្មង ប្រទុង អាយុ៦០ឆ្នាំ ជនជាតិគ្រឹង នៅឃុំប៉ូយ ស្រុកអូរជុំ ចេះផ្សំថ្នាំរាគ ឈឺក្បាល ឈឺឆ្អឹង ក្រពះ ពោះវៀន ក្អក ផ្តាសាយ។ គាត់ចេះផ្សំថ្នាំនិងដើររកថ្នាំតាំងពីជំនាន់ខ្មែរក្រហម ដែលលោកមានតួនាទីបេះនិងផ្សំថ្នាំ។ បច្ចុប្បន លោកនៅតែរកថ្នាំ ប៉ុន្តែទុកប្រើប្រាស់ក្នុងគ្រួសារតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានបញ្ជាក់តាមការបកប្រែរបស់កូនស្រីគាត់ថា៖ «ពេលជំនាន់ ប៉ុល ពត គេបញ្ជូនខ្ញុំ ត្រូវទៅរកថ្នាំ រាល់ថ្ងៃ រាល់ដង។ ប៉ុន្តែឥលូវ ខ្ញុំពេលឈឺក្បាល ទៅរកថ្នាំខ្លួនឯង បើអត់ជាទេ ចាំទៅរកថ្នាំមណ្ឌលសុខភាព។ ហើយគ្មានអ្នកណាដែលមានបញ្ហាឬពុលទេ»។
លោក សយ សូណា ប្រធានមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី បានប្រាប់ថា រាល់ការផ្តល់ដីសម្បទានសង្គមកិច្ច មិនបានយកដីសហគមន៍ទេក្នុងការផ្តល់ឱ្យក្រុមហ៊ុន ហើយបានធ្វើការវិភាគនិងវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់រួចហើយ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «កាលណាយើងផ្តល់ដីសម្បទាន យើងគិតពីព្រៃអភិរក្សគេ។ យើងមានព្រៃរក្សាទុក យើងមានព្រៃនៅក្នុងក្រុមហ៊ុន។ ហើយដោយឡែក យើងមានព្រៃសហគមន៍ សម្រាប់សហគមន៍ផងដែរ។ យើងបានសិក្សាផលប៉ះពាល់អស់ហើយ។ ព្រៃធម្មតា យើងឱ្យ»។
យ៉ាងណាក្តី លោក សូណា បានបញ្ជាក់ថា ខេត្តរតនគិរីពុំមានគម្រោងផ្តល់ដីសម្បទានសង្គមកិច្ចនៅថ្ងៃខាងមុខទៀតទេ ដោយសារគ្មានដីសម្រាប់ផ្តល់ឱ្យបន្តទៀត។ លោកបានឱ្យដឹងថា ដីព្រៃសហគមន៍មានប្រមាណជាង១០ម៉ឺនហិកតាដែលជារបស់សហគមន៍ជាង២០។
លោកបានប្រាប់ថា៖ «យើងអត់មានទេ អស់ហើយ អត់មានព្រៃឱ្យទៀតទេ ហើយនៅសល់តែព្រៃសហគមន៍ទេ។ យើងមានព្រៃសហគមន៍សម្រាប់ការពារអភិរក្ស»។
លោក ថន ណារុន ប្រធានការិយាល័យកសិឧស្សាហកម្ម នៃមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខេត្តរតនគិរី បានបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចឱ្យក្រុមហ៊ុនចំនួន២៧ លើផ្ទៃដី១២៤ ៦៦៨ហិកតា ដោយក្រុមហ៊ុនបានដាំកៅស៊ូ ដូងប្រេង និងដំណាំហូបផ្លែ។
ទាំងអ្នករកឱសថបុរាណ ទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការក្នុងការការពារផលប្រយោជន៍ជនជាតិដើមភាគតិច បានសម្តែងក្តីព្រួយបារម្ភពីការបាត់បង់ទាំងស្រុងនូវប្រភពឱសថបុរាណដែលមាននៅក្នុងព្រៃ។ ពួកគេបានស្នើសុំឱ្យមានការការពារនិងអភិរក្សដើម្បីទុកជាកេរដំណែលដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ។
ប្រធានសមាគមលើកកម្ពស់សុខភាពជនជាតិដើមភាគតិច លោក វាសនា យល់ឃើញថា ការអភិរក្សនិងបន្តការស្រាវជ្រាវលើឱសថបុរាណធម្មជាតិ ការដាំរក្សាទីតាំង គួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ទីមួយ រដ្ឋាភិបាលគួរតែមានវិធានការណាមួយក្នុងការជំរុញលើកទឹកចិត្ត ស្រាវជ្រាវទីតាំងពិសោធន៍ យកមកដាំថែទាំ។ ជំរុញចំពោះអង្គការ មានការស្រាវជ្រាវបង្កើតជាកន្លែងលើផ្នែកស្រាវជ្រាវលើឱសថបុរាណ»។
ប្រធានសមាគមខ្មែរលើ លោកស្រី ដាំ ចន្ទី បានលើកឡើងថា៖ «ខ្ញុំមានការព្រួយបារម្ភដែរ ខ្លាចផុតពូជ។ ហើយការប្រើថ្នាំបុរាណ មិនមែនគេចេះដឹងទាំងអស់ទេ។ អត់បានចែករំលែក។ បាយម៉ាត [រុក្ខជាតិ] នេះ គាត់ដាំទឹកមុជ ជាស្បូន ឥលូវបាត់ហើយ។ ដើរមួយថ្ងៃ អត់ឃើញទេ។មើមថ្នាំចិន ចង់បាត់ហើយ»។
យុវជន ចុម បន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំគិតថា វាកាន់តែពិបាកទៅហើយ ទម្រាំដល់ជំនាន់ខ្ញុំ យើងត្រូវទៅកាន់តែឆ្ងាយដោយសារការឈូសឆាយ ថ្នាំខ្លះនៅលើព្រៃភ្នំ ថ្នាំខ្លះនៅលើវាលស្រែ។ […] ទម្រាំដល់ជំនាន់ខ្ញុំ ខ្ញុំមិនដឹងថា ខ្ញុំអាចរកវាបានទេ មើមនិងដើមឈើខ្លះ យើងមិនអាចដាំបានទេ អញ្ចឹងខ្ញុំអត់ដឹងទេ»៕
