បន្ទាប់ពីមេទ័ពកំពូលមីយ៉ាន់ម៉ា ឧត្តមសេនីយ៍ មិន អ៊ុងឡាំង (Min Aung Hlaing) បានដឹកនាំក្រុមទាហានធ្វើរដ្ឋប្រហារ មិនឱ្យមានការរៀបចំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល កាលពីដើមខែកុម្ភៈកន្លងមក ពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ាជាច្រើនម៉ឺននាក់បាននាំគ្នាចេញមកធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំង និងទាមទារឱ្យក្រុមយោធាប្រគល់អំណាចឱ្យបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យវិញ។ បើទោះបីជាក្រុមយោធាដាក់ចេញនូវបម្រាមគោចរ និងការកំណត់ចំនួនមនុស្សក្នុងការជួបជុំយ៉ាងណាក្តី ក៏ពលរដ្ឋមកពីគ្រប់វិស័យនៅតែចេញមកតវ៉ាតាមដងផ្លូវ។
ក្រៅពីការតវ៉ានៅក្នុងស្រុក សហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច មានដូចជា អង់គ្លេស សហគមន៍អឺរ៉ុប អាមេរិក និងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ជាដើម បានចេញមុខថ្កោលទោសនិងប្រកាសពីការដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងនឹងមេទ័ពកំពូលៗរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋប្រហារ កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ កន្លងមកនេះ។
ប្រមុខអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក António Guterres បានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកុម្ភៈថា រដ្ឋប្រហារមិនមានកន្លែងឈរទៀតនោះទេសម្រាប់ពិភពលោកសម័យទំនើបនេះ។ លោកបានបង្ហាញនូវការគាំទ្រចលនារបស់ពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ា និងអំពាវនាវឱ្យក្រុមយោធាគោរពតាមឆន្ទៈរាស្រ្ត។
ទោះយ៉ាងណា ការធ្វើបាតុកម្ម ការថ្កោលទោស និងការដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើមេដឹកនាំយោធាមិនមែនជារឿងថ្មីនោះទេក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តមីយ៉ាន់ម៉ា ចាប់តាំងពីក្រុមយោធាក្តាប់អំណាចពីឆ្នាំ១៩៦២ មកដល់ឆ្នាំ២០១១។
តើការប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តដដែលនេះ នឹងមានប្រសិទ្ធភាពធ្វើឱ្យក្រុមយោធោថយក្រោយ ហើយប្រគល់អំណាចឱ្យ«បក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ»ដែលឈ្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីខែវិច្ឆិកាដែរឬទេ?
កាលពីម្សិលមិញ ក្រុមពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ាបានប្រមូលផ្តុំគ្នាតវ៉ាដូចធម្មតា ប៉ុន្តែបែរជាត្រូវទទួលរងនូវការបង្រ្កាបយ៉ាងចាស់ដៃពីក្រុមប៉ូលិសដែលមានខ្លះស្លៀកពាក់ស៊ីវិល។ គ្រាប់បែកផ្សែងដែលមានលាយសារធាតុគីមី រថយន្តបាញ់ទឹក គ្រាប់កាំភ្លើងកៅស៊ូ ជាដើម ត្រូវប្រើសម្រាប់បាញ់បំបែកហ្វូងបាតុករ។
ឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រចាំតំបន់អាស៊ី បានបញ្ជាក់ថា មនុស្ស១៨នាក់បានបាត់បង់ជីវិត និង៣០នាក់ទៀតរងរបួស ដោយសារតែការបង្រ្កាបរបស់ក្រុមប៉ូលិស នៅពេលពួកគេចូលរួមការតវ៉ាកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញ។
ជាថ្មីម្តងទៀត អង្គការសហប្រជាជាតិ បានប្រកាសថ្កោសទោសជាខ្លាំងចំពោះទង្វើរបស់ពួកយោធា។
លោក António Guterres តាមរយៈអ្នកនាំពាក្យរបស់លោក បានលើកឡើងថា ការប្រើប្រាស់កម្លាំងបង្រ្កាបយ៉ាងសាហាវលើបាតុករដែលតវ៉ាដោយសន្តិវិធី និងការចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋតាមអំពើចិត្តនេះ ជារឿងដែលមិនអាចទទួលយកបាននោះទេ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សម្រាប់អ្នកវិភាគនិងសិក្សាពីបញ្ហាតំបន់និងអន្តរជាតិ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងតំបន់អាស៊ាននិងអាមេរិក លើកឡើងស្រដៀងគ្នាថា វិធីសាស្រ្តដែលប្រើប្រាស់កន្លងមកសម្រាប់ប្រឆាំងទៅនឹងមេដឹកនាំយោធាកំពូលៗរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា មិនសូវជាមានប្រសិទ្ធភាពប៉ុន្មាននោះទេ។
សាស្រ្តាចារ្យនៅមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាពីសហគមន៍អាស៊ាននៃសាកលវិទ្យាល័យនរេសួន ក្នុងប្រទេសថៃ លោក Paul Chambers លើកឡើងថា ការធ្វើបាតុកម្មពីសំណាក់ពលរដ្ឋ នឹងធ្វើឱ្យក្រុមយោធាកាន់តែបង្រ្កាបកាន់តែខ្លាំងឡើងនិងមានភាពឃោរឃៅថែមទៀតទៅលើក្រុមបាតុករ។
លោកកត់សម្គាល់ថា៖ «មីយ៉ាន់ម៉ា មិនដែលមានប្រវត្តិប្រជាធិបតេយ្យសេរីទេ តាំងពីមានរដ្ឋប្រហារកាលពីឆ្នាំ១៩៦២មក។ ការធ្វើបាតុកម្មកន្លងមក បានបង្ហាញហើយថា វាមិនមានប្រសិទ្ធភាពទេក្នុងការប្រឆាំងក្រុមយោធាដែលក្តាប់អំណាចយ៉ាងណែនដៃដូច្នេះ»។
បន្ថែមលើនេះ ការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចប្រឆាំងមេដឹកនាំយោធា ក៏ត្រូវបានអ្នកជំនាញវិភាគនិងសិក្សាបញ្ហាតំបន់អាស៊ានរូបនេះ មើលឃើញថា មិនសូវមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ ដោយថា អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ ពួកយោធាបានកសាងនូវប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចមួយដែលស៊ាំទៅនឹងការបិទនិងការដាក់ទណ្ឌកម្មពីខាងក្រៅរួចទៅហើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ប្រហែលមានតែប្រទេសទាំងអស់ដាក់ទណ្ឌកម្មធ្ងន់ធ្ងរ ទើបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាថយក្រោយខ្លះ ប៉ុន្តែវាទៅមិនរួចនោះទេ ដែលប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោកស្របគ្នាធ្វើអ៊ីចឹងនោះ»។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ សម្រាប់សាស្រ្តាចារ្យ Paul Chambers ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងនឹងមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា នៅតែជាជម្រើសមួយដែលមានសារៈសំខាន់ បើទោះបីជាប្រសិទ្ធភាពមានតិចឬច្រើនយ៉ាងណាក្តី។
ក្រុមយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាដែលត្រូវបានស្គាល់ជាទូទៅជាភាសាភូមាថា «ថាតម៉ាដ» (Tatmadaw) បានការពារខ្លួនថា ការធ្វើរដ្ឋប្រហារគឺដោយសារតែការបោះឆ្នោតកាលពីខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅមានភាពមិនប្រក្រតីច្រើន ហើយពុំមានការដោះស្រាយដោយយុត្តិធម៌។ ពួកគេបានសន្យាថានឹងរៀបចំឱ្យមានការបោះឆ្នោតឡើងវិញនៅក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ។
សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ Occidental រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា លោក អៀ សុផល លើកឡើងថា វាអាចជាការយល់ខុសដែលថាកងទ័ពនឹងមិនធ្វើបាបឬសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្លួនឡើយ ព្រោះថា ពលរដ្ឋទាំងនោះជាបងប្អូនរួមឈាមនឹងពួកគេដែរ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ មេបញ្ជាការរបស់ពួកគេនឹងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ដើម្បីរក្សាអំណាចរបស់ខ្លួនឱ្យបាននៅគង់វង្ស។
ទាក់ទងនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មហិរញ្ញវត្ថុវិញ លោក អៀ សុផល យល់ថា មេដឹកនាំយោធាទាំងនោះបានដឹងរួចទៅហើយពីរឿងនេះ ដោយពួកគេបានចៀសវាងការប្រើប្រាស់ធនាគារអាមេរិក ហើយប្រហែលជាងាកទៅរកធនាគារចិនរួចទៅហើយ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកគិតថា មេទ័ពទាំងនោះក៏ពិបាកនឹងចៀសការប្រើប្រាស់ដុល្លារអាមេរិកណាស់។
សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកគោលនយោបាយ និងកិច្ចការអន្តរជាតិរូបនេះ កត់សម្គាល់ថា សភាពការណ៍នៅមីយ៉ាន់ម៉ាសព្វថ្ងៃ គឺចាញ់-ចាញ់ទាំងសងខាង ដោយអ្នកវិនិយោគចាកចេញពីប្រទេសនេះជាបណ្តើរៗជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ លោកនិយាយថា ក្រុមយោធាគួរតែថយក្រោយ ដោះលែងអ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី និងមេដឹកនាំ«បក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ»ដទៃទៀតដែលកំពុងជាប់ឃុំ នោះទើបជាដំណោះស្រាយ«ឈ្នះ-ឈ្នះ»សម្រាប់មីយ៉ាន់ម៉ា។
បន្ថែមលើនេះ លោក អៀ សុផល យល់ថា អាស៊ាននិងអង្គការសហប្រជាជាតិ គួរតែបង្ហាញជំហររឹងមាំជាងនេះទៅកាន់មេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា។
លោក អៀ សុផល មានប្រសាសន៍ថា៖ «ព្យួរអាសនៈមីយ៉ាន់ម៉ាទាំងនៅអាស៊ាន និងអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ថាតម៉ាដ មិនមែនជាមេដឹកនាំស្របច្បាប់នៅមីយ៉ាន់ម៉ាទេ។ បក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យទេទើបជាអ្នកឈ្នះឆ្នោត។ ប្រសិនបើលោក ត្រាំ ធ្វើអ៊ីចឹងដែរកាលពីពេលចាញ់ឆ្នោត គេក៏ត្រូវធ្វើអ៊ីចឹងដូចគ្នា។ គាត់មិនមែនជាមេដឹកនាំស្របច្បាប់ទេ។ ពលរដ្ឋរួមគ្នាជាធ្លុងមួយនឹងមិនបរាជ័យឡើយ»៕
