សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីថ្ងៃពុធសប្តាហ៍មុន បានស្រុះស្រួលចេញមុខជាលើកដំបូងថ្កោលទោសការប្រើហិង្សារបស់ក្រុមប៉ូលិសនិងទាហានភូមាលើពលរដ្ឋខ្លួន។
ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលចេញកាលពីថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ បានលើកឡើងថា ខ្លួនមានក្តីបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសភូមា បន្ទាប់ពីការប្រកាសដាក់ប្រទេសក្នុងគ្រាអាសន្នដោយក្រុមយោធា និងការឃុំខ្លួនអ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី និងប្រធានាធិបតី លោក វិន ម្យីន។
សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិទាំង១៥ប្រទេស បានថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការប្រើហិង្សាបង្រ្កាបក្រុមបាតុករដែលតវ៉ាដោយសន្តិវិធី។ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏បានបង្ហាញក្តីបារម្ភផងដែរ ជុំវិញការរឹតត្បិតលើក្រុមគ្រូពេទ្យ សង្គមស៊ីវិល សហជីព អ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកធ្វើការផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ក៏ដូចជាអំពាវនាវឱ្យដោះលែងជាបន្ទាន់នូវពលរដ្ឋដែលត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនដោយខុសច្បាប់ពីសំណាក់សមត្ថកិច្ច។
ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ បានលើកឡើងបន្ថែមទៀតក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ថាខ្លួននៅនឹងតែបន្តគាំទ្រដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៃភូមា ដោយស្នើឱ្យគ្រប់ភាគីដកថយពីការប្រើប្រាស់ហិង្សា ងាកមកគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងនីតិរដ្ឋឱ្យបានពេញលេញ។
ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏បានប្រកាសគាំទ្រនូវសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់របស់អាស៊ានដែលស្នើឱ្យគ្រប់ភាគីជម្លោះទាំងអស់បង្កើតកិច្ចសន្ទនាជាមួយគ្នា ដោយឈរលើឆន្ទៈនិងផលប្រយោជន៍របស់ពលរដ្ឋ។
ទោះបីជាមានការអំពាវនាវពីអាស៊ាន និងជាពិសេសក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិយ៉ាងណាក្តី កងទ័ពភូមានៅតែបន្តសកម្មភាពបង្រ្កាបយ៉ាងព្រៃផ្សៃលើពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន។
ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានវិជ្ជាជីវៈមួយចំនួនដែលស្ថាប័នរបស់ខ្លួនត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលរដ្ឋប្រហាររបស់ក្រុមយោធាដកអាជ្ញាបណ្ណ នៅតែបន្តសកម្មភាពរបស់ពួកគេតាមរយៈការបង្ហោះវីដេអូក្នុងបណ្តាញសង្គមផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ។ ដោយសារតែការចេញយកព័ត៌មានរបស់ពួកគេត្រូវបានរឹតត្បិត ពួកគេបានប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តផ្សេងក្នុងការប្រមូលព័ត៌មាន។ ពួកគេបានទទួលវីដេអូឃ្លីបពីពលរដ្ឋគ្រប់ទិសទីអំពីសកម្មភាពនៃការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់ក្រុមយោធា។
តាមរយៈវីដេអូទាំងនោះ គេឮសូរស្នូរកាំភ្លើងបាញ់គំរាមដើម្បីបំបែកក្រុមបាតុករកុំឱ្យជួបជុំគ្នាតវ៉ា។ កងកម្លាំងទាំងនោះបានប្រើទាំងគ្រាប់ពិតនិងគ្រាប់កៅស៊ូបាញ់ស្រោចទៅលើហ្វូងបាតុករដែលមានតែខែលដែលពួកគេច្នៃដោយខ្លួនឯងសម្រាប់ការពារខ្លួន។
មិនថានៅទីណានោះទេ ឱ្យតែមានការជួបជុំ ក្រុមប៉ូលិសបានចូលទៅបំបែកដោយមិនមើលថាពលរដ្ឋទាំងនោះកំពុងតែជុំគ្នាញ៉ាំបាយក្នុងហាងបាយតែប៉ុណ្ណោះ។ តាមវីដេអូឃ្លីបនោះ ក្រុមប៉ូលិសនិងយោធាទាំងនោះបានវាយកម្ទេចរាល់សម្ភារនៅក្នុងហាងនោះ។ ដោយឡែកនៅពេលយប់ ក្រុមយោធាតែងដើរត្បាត ហើយជារឿយៗបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បតិ្តរបស់ពលរដ្ឋខ្លួនមានដូចជាម៉ូតូ រថយន្ត ជាដើម។
របាយការណ៍របស់សមាគមអ្នកទោសនយោបាយភូមា ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសថៃ បង្ហាញថា គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ពលរដ្ឋ១៨៣នាក់បានបាត់បង់ជីវិត ដោយយ៉ាងហោចណាស់មានពលរដ្ឋ២០នាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅថ្ងៃនេះ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ មនុស្សចំនួន២ ១៧៥នាក់ ត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយខុសច្បាប់ ចាប់ពីពេលដែលក្រុមយោធាបានឡើងមកកាន់អំណាច បន្ទាប់ពីធ្វើរដ្ឋប្រហារកាលពីថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
របាយការណ៍របស់សមាគមដដែលនេះបង្ហាញថា នៅថ្ងៃនេះ បាតុករដែលភាគច្រើនជានិស្សិតនិងយុវជនប្រមាណ១០០នាក់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយក្រុមយោធា។
ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា គឺជាថ្ងៃបង្រ្កាបដ៏ឃោរឃៅបំផុតចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារកើតមាន ដែលមានចំនួនអ្នកស្លាប់រហូតដល់៥០នាក់ និងរបួសជាច្រើននាក់ទៀត។ កុមារជាច្រើនត្រូវបានសម្លាប់ដែលក្នុងនោះមានអាយុក្រោម១៨ឆ្នាំ ចំនួន៣នាក់ រួមទាំងក្មេងស្រីអាយុ១៥ឆ្នាំផង។ គ្រាប់ពិតត្រូវបានប្រើសម្រាប់បាញ់បង្រ្កាបទៅលើបាតុករ មិនថាពេលថ្ងៃឬពេលយប់នោះទេ។
កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ក្រុមយោធាក៏បានប្រកាសច្បាប់អាជ្ញាសឹកនៅតាមសង្កាត់ចំនួន៦ នាទីក្រុងយ៉ង់ហ្គូន ផងដែរ។
ក្រៅពីការបង្កើនការបង្រ្កាប ក្រុមយោធាក៏បានផ្តាច់ប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតនៅទូទាំងប្រទេសតាំងពីយប់ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ អគ្គិសនីនៅតាមទីក្រុងមួយចំនួនក៏ត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ផងដែរ។ ក្រុមមន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្សយល់ថា ការកាត់ផ្តាច់អគ្គិសនីនិងអ៊ិនធឺណិត ជាចេតនារបស់ក្រុមយោធា កុំឱ្យពលករមានទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នាតាមអនឡាញដើម្បីប្រមូលផ្តុំគ្នាតវ៉ានឹងពួកគេ។
សកម្មភាពនៃការបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើក្រុមបាតុករបែបនេះ ធ្វើឱ្យមានការចោទជាសំណួរថា តើក្រុមយោធាភូមាចាត់ទុកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិជាអ្វី បានជាមិនខ្វាយខ្វល់ពីការថ្កោសទោសពីស្ថាប័នថ្នាក់ពិភពលោកនេះសោះ?
អ្នកជំនាញគោលនយោបាយ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ លោក អៀ សុផល យល់ថា យោធាមិនបានខ្លាចការថ្កោសទោសណាមួយពីក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិឡើយ។ លោកបន្ថែមថា ផ្ទុយទៅវិញ ក្រុមយោធាចាត់ទុកស្ថាប័ននេះជាខ្លាក្រដាសមួយប៉ុណ្ណោះ។
លោកសរសេរប្រាប់ វីអូឌី តាមអ៊ីម៉ែលកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមីនាថា៖ «ពួកគេ [ក្រុមយោធាភូមា] អាចធ្វើអ្វីៗបានគ្រប់យ៉ាង ដើម្បរក្សាអំណាចខ្លួន ដូចមេដឹកនាំផ្តាច់ការនិងមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារដទៃទៀតដែរ»។
ស្រដៀងគ្នានេះ អ្នកជំនាញកិច្ចអាស៊ានមកពីសាកលវិទ្យាល័យ នរេសួន នាប្រទេសថៃ លោក Paul Chambers យល់ថា ក្រុមយោធាមិនខ្លាចក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិនោះ ដោយសារតែភូមាធ្លាប់មានបទពិសោធន៍រស់ឯកោទៅហើយកាលពីមុនឆ្នាំ២០១១។ លោកបន្តដូច្នេះថា វាមិនមែនជារឿងអ្វីថ្មីសម្រាប់ក្រុមយោធាទេ ហើយភូមានឹងវិលទៅរកសករាជចាស់នោះវិញ។
លោក Paul Chambers លើកឡើងថា ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏មិនទៅធ្វើអ្វីបានជាដុំកំភួនដែរ ដោយសារតែមានចិន និងរុស្ស៊ី ដែលជាសមាជិកអចិន្រ្តៃយ៍ ហើយមានសិទ្ធិវេតូរាល់សេចក្តីសម្រេច។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ សមាជិកមួយចំនួននៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ បានត្រៀមចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថ្កោលទោសការធ្វើរដ្ឋប្រហាររបស់ក្រុមយោធាភូមា ប៉ុន្តែការប៉ុនប៉ងនោះត្រូវបានរាំរាំងដោយចិន និងរុស្ស៊ី ដែលជាសមាជិកអចិន្រ្តៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងចំណោមសមាជិកទាំង៥ ដែលក្នុងនោះប្រទេស៣ផ្សេងទៀតមានអាមេរិក បារាំង និងអង់គ្លេស។
ស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសភូមាកាន់តែមានភាពតានតឹង ដោយកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា បាតុករនាទីក្រុងយ៉ង់ហ្គូន បាននាំគ្នាដុតរោងចក្របំផ្លាញរោងចក្ររបស់ចិន។ ស្ថានទូតចិននៅទីក្រុងយ៉ង់ហ្គូន បានបង្ហាញការមិនពេញចិត្តជាខ្លាំង ចំពោះសកម្មភាពនៃការបំផ្លិចបំផ្លាញផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួនក្នុងទឹកដីភូមាបែបនេះ។ ចិន បានប្រាប់ទៅភូមាឱ្យស្វែងរកអ្នកទទួលខុសត្រូវ និងត្រូវធានាថា នឹងមិនមានរឿងបែបនេះកើតឡើងលើទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពលរដ្ឋចិនម្តងទៀតនោះទេ។
ទូរទស្សន៍រដ្ឋចិន CGTN ហ៊ានដល់ថ្នាក់ប្រើពាក្យថា ចិននឹងមិនឱ្យផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួនជួបនូវបញ្ហាបែបនេះទៀតនោះទេ ហើយថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរភូមានៅតែមិនអាចគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍ដ៏គ្មានសណ្តាប់ធ្នាប់នេះបានទេ នោះចិននឹងចាត់វិធានការដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍របស់ពលរដ្ឋខ្លួន។ ប្រភពដដែលឱ្យដឹងថា កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា រោងចក្រនិងក្រុមហ៊ុនចិនចំនួន៣២ ត្រូវបានគេលួចដុតនិងបំផ្លិចបំផ្លាញ ដែលទំហំនៃការខូចខាតមានប្រមាណជា៣៧លានដុល្លារ។
បាតុករភូមាតែងចោទចិនថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយនិងគាំទ្រដល់ក្រុមយោធាឱ្យធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ចិនតែងតែច្រានចោលចំពោះការលើកឡើងនេះ។
ទាក់ទងនឹងករណីនេះ បណ្ឌិត អៀ សុផល សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការពិភពលោក នៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិក យល់ថា ចិននឹងប្រាប់ក្រុមយោធាភូមាថា ត្រូវធ្វើអ្វីចំពោះអ្នកពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះ ហើយយោធានឹងធ្វើតាមការស្នើសុំរបស់ចិន។
សម្រាប់អ្នកជំនាញកិច្ចការអាស៊ាន លោក Pual Chambers ជឿថា ក្រុមយោធានឹងកាន់តែបង្កើនការបង្រ្កាបថែមទៀតទៅលើក្រុមបាតុករ បន្ទាប់ពីមានហេតុការណ៍នៃការបំផ្លាញរោងចក្រចិនទាំង៣២នោះ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកវិភាគនៅតែយល់ថា ក្រុមយោធានឹងបន្ថយដៃ ប្រសិនបើអន្តរជាតិដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងនឹងមេទ័ពធំៗឱ្យកាន់តែធ្ងន់។
សាស្រ្តាចារ្យ អៀ សុផល ផ្តល់ជាយោបល់ថា៖ «វិធានការត្រូវតែធំនិងខ្លាំងជាងមុន។ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ គួរតែដាក់ទណ្ឌកម្ម។ ពួកគេ [ក្រុមយោធា] ត្រូវតែសងតម្លៃឱ្យធ្ងន់សម្រាប់ឥរិយាបថក្រអឺតក្រទម និងអំពើមនុស្សឃាតរបស់ពួកគេ»៕
