អ្នកឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួននិយាយថា វិធានការចាប់ឃុំខ្លួនអ្នកតវ៉ាដីធ្លី ៣០នាក់ ដែលទាមទារសំណងសមរម្យជាថ្នូរនឹងការបាត់បង់ដីស្រែធ្លាប់អាស្រ័យផល ដោយសារការសាងសង់ព្រលានយន្តហោះថ្មីនៅខេត្តកណ្តាលនោះថា អាជ្ញាធរបានអនុវត្តផ្ទុយពីមាត្រា៤៤ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ការលើកឡើងរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ធ្វើឡើងក្រោយពលរដ្ឋដែលមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ព្រលានយន្តហោះថ្មី របស់ក្រុមហ៊ុន OCIC ចំនួន៩នាក់ ត្រូវបានបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារ ក្នុងចំណោម៣០នាក់ដែលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ អំឡុងពេលផ្ទុះការតវ៉ា ក្រោយអាជ្ញាធរបានដាក់ពង្រាយកម្លាំង និងរបាំងដែកបិទផ្លូវ ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋមិនអាចធ្វើដំណើរទៅកាន់ដីស្រែដែលធ្លាប់អាស្រ័យផលបាន។
ភាពចម្រូងចម្រាសនៃជម្លោះអូសបន្លាយជាង៣ឆ្នាំមកនេះ ពលរដ្ឋអះអាងថា ភាគីក្រុមហ៊ុនព្រមផ្តល់សំណងឱ្យពួកគេតែ៨ដុល្លារក្នុង១ម៉ែត្រការ៉េ ខណៈតម្លៃដីនៅទីនោះចន្លោះពី២០ទៅ៣០ដុល្លារក្នុង១ម៉ែត្រការ៉េ។
អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្ស នៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សុផាត មានប្រសាសន៍ថា ការចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋនៅពេលនោះ អាចជាតាក់ទិករបស់ក្រុមហ៊ុននិងអាជ្ញាធរ ជាជាងការអនុវត្តច្បាប់។ លោកថា ម្ចាស់ដីដែលមានបណ្ណកម្មសិទ្ធិរងការចោទពីបទ «បង្ករបួសស្នាមទៅលើមន្ត្រីសាធារណៈ» ឬ «ញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរ»។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា ជាបទពិសោធន៍ដែលលោកធ្លាប់ឃើញកន្លងមក មានទីតាំងជម្លោះដីធ្លីជាច្រើនទៀតដែលមានការបណ្តេញចេញទាំងបង្ខំ គឺកម្លាំងអាជ្ញាធរតែងតែត្រូវបានដាក់ពង្រាយនៅតំបន់នោះ ហើយក្រោយមក អំពើហិង្សានឹងចាប់ផ្ទុះឡើង ហើយអ្នកត្រូវចាប់ខ្លួននិងចោទប្រកាន់គឺពលរដ្ឋជាម្ចាស់ដី។
បើតាមលោក វណ្ណ សុផាត វិធានការទាំងនេះហាក់អនុវត្តផ្ទុយពីគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ផ្ទុយនឹងច្បាប់មួយចំនួន រួមទាំងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងប្រសាសន៍របស់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលដែលថ្លែងជាសាធារណៈអំឡុងឆ្នាំ២០១៦ ថាមិនត្រូវឱ្យពលរដ្ឋណាម្នាក់ជាប់ពន្ធនាគារដោយសារបញ្ហាដីធ្លីនោះទេ។
លោកថា៖ «អាជ្ញាធរហ្នឹងដូចជាមិនបានគិតគូរដល់សុវត្ថិភាពប្រជាពលរដ្ឋប៉ុន្មានទេ តែផ្ទុយទៅវិញ បែរជារកផលប្រយោជន៍ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនហ្នឹងច្រើនជាង។ អ្នកដែលរកស៊ីមានបាននៅស្រុកខ្មែរ ភាគច្រើនក្រុមហ៊ុនធំ អ្នកមានអំណាចអី គេធ្វើតែអ៊ីចឹង តើ! […] រឿងដីនេះ បើសិនអនុវត្តតាមយន្តការបណ្តេញចេញទាំងបង្ខំ ដោយឱ្យពលរដ្ឋ៨ដុល្លារក្នុង១ម៉ែត្រការ៉េហ្នឹង ក្រុមហ៊ុនចំណេញបានជាង១៩០លានដុល្លារ»។
លោក សុផាត បានកត់សម្គាល់ទៀតថា ភាពជាប់គាំងដែលច្បាប់មានរួចទៅហើយ តែអាជ្ញាធរមិនអាចអនុវត្តឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពបាននោះ វានឹងបង្កឱ្យមានផលប៉ះពាល់សង្គមធ្ងន់ធ្ងរនៅថ្ងៃអនាគត។
លោកថា៖ «សម្តេចត្រូវតែអនុវត្តអភិក្រមទាំង៥របស់សម្តេចឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ ទី២ សម្ដេចគួរតែរកអ្នកនៅជិតខ្លួនណាដែលគេមានសមត្ថភាពផង និងមានឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងការអភិវឌ្ឍឱ្យមានតម្លាភាព។ និងទី៣ទៀត ការអនុវត្តកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រហ្នឹងឱ្យមានតម្លាភាពនិងប្រសិទ្ធភាព»។
មាត្រា៤៤ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថា៖ «កម្មសិទ្ធិឯកជនស្របច្បាប់ ស្ថិតក្រោមការគាំពារនៃច្បាប់ ដែលនឹងដកហូតកម្មសិទ្ធិអំពីជនណាមួយបាននោះ លុះត្រាតែប្រយោជន៍សាធារណៈតម្រូវឱ្យធ្វើ ក្នុងករណីដែលច្បាប់បានបញ្ញត្តិទុក ហើយត្រូវផ្តល់សំណងជាមុនដោយសមរម្យនិងយុត្តិធម៌»។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា ហៅការចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋតវ៉ាដីធ្លីនេះជាការអនុវត្តច្បាប់ដោយខ្វះតម្លាភាព មិនអនុលោមទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពិសេសមាត្រា៤៤។ លោកបន្តថា ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០១៨មក ពលរដ្ឋធ្លាប់ស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីស្ថាប័នជាតិជាច្រើនដើម្បីទាមទារសំណងសមរម្យ តែថា ជាលទ្ធផល អ្នកស្វែងរកការគាំពារពីច្បាប់ពេលនោះមួយចំនួនបានក្លាយជាជនជាប់ចោទនិងជាប់ពន្ធនាគារ។
លោកថា៖ «បើសិនជារឿងហ្នឹងត្រូវបានដោះស្រាយដោយគោរពគោលការណ៍ច្បាប់ មានទាំងច្បាប់អស្សាមិករណ៍ ច្បាប់ភូមិបាលក្តី ច្បាប់កំពូលរដ្ឋជាតិមាត្រា៤៤ក្តី ខ្ញុំគិតថា បញ្ហាហ្នឹងវានឹងត្រូវដោះស្រាយបញ្ចប់បាត់ទៅហើយ»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី និយាយថា ការឈានទៅចាប់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋ រួមទាំងការប្រើសម្ពាធផ្នែកច្បាប់ ដើម្បីដាក់បន្ទុកទៅលើម្ចាស់ដីដែលមានកម្មសិទ្ធិនោះ ជាការអនុវត្តផ្ទុយពីច្បាប់មួយចំនួន រួមទាំងច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិ ការនេះលោកបារម្ភថា បើគ្មានអ្វីផ្លាស់ប្តូរ បញ្ហាសង្គមនឹងធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះ រហូតឈានទៅដល់ដំណាក់កាលមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន។
លោកថា៖ «យើងមានច្បាប់និងគោលការណ៍គតិយុត្តិគួរសមហើយនៅក្នុងការអនុវត្ត ប៉ុន្តែនៅក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង វាអត់មានប្រសិទ្ធភាព ទី១! ទី២ ការអនុវត្តហ្នឹងមានស្តង់ដារច្រើនពេក អ៊ីចឹងទៅធ្វើឱ្យអ្នកខ្លះជាជនរងគ្រោះបែរជាក្លាយជាជនល្មើសទៅវិញ អ្នកខ្លះជនល្មើសក្លាយទៅជាជនរងគ្រោះ។ អ៊ីចឹងបានន័យថា ការ[អនុវត្ត]យើងមានគម្លាតណាស់អំពីការអនុវត្តច្បាប់ និងច្បាប់ជាក់ស្តែងហ្នឹង»។
មាត្រា៣៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា៖ «សេចក្តីស្នើទាំងឡាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវទទួលការពិនិត្យនិងដោះស្រាយយ៉ាងហ្មត់ចត់ពីអង្គការរដ្ឋ»។
អភិបាលខេត្តកណ្តាល លោក គង់ សោភ័ណ្ឌ មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយរឿងនេះបានទេ នៅថ្ងៃអង្គារនេះ។
ប៉ុន្តែកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែកញ្ញា ក្រោយការចាប់ខ្លួនអ្នកភូមិ៣០នាក់ រដ្ឋបាលខេត្តបានចេញលិខិតបំភ្លឺថា វិធានការចាប់ខ្លួនអ្នកភូមិ៣០នាក់នោះជាការបង្ខំចិត្ត ធ្វើឡើងក្រោយពីប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ១០០នាក់បានប្រមូលផ្តុំគ្នាប្រើហិង្សាមកលើសមត្ថកិច្ចដែលឈរជើងនៅទីនោះឱ្យរងរបួស១៣នាក់។
អ្នកមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ព្រលានយន្តហោះថ្មីដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ បាននិយាយថា ពួកគាត់បានកាន់កាប់ដីនេះ៣ជំនាន់មកហើយ ប៉ុន្តែពេលនេះបែរជាប្រឈមនឹងការបាត់បង់ដីធ្លី ការចាប់ខ្លួន និងខ្លះទៀតត្រូវជាប់ពន្ធនាគារទៅវិញ។
អ្នកស្រីថា៖ «ដីក៏គេយកអស់ ហើយផ្ទះក៏គេត្រូវយក ហើយឥលូវគេដាក់ពន្ធនាគារទៀត តើឱ្យពួកខ្ញុំទៅពឹងអីទៀត? តើឱ្យកូនៗនៅផ្ទះហ្នឹង វាបានអីហូប?»
អ្នកស្រីបានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលដោះលែងមនុស្សវ័យចំណាស់៧នាក់ និងក្មេង២នាក់ ឱ្យមានសេរីភាពវិញ ដោយថា ពួកគេទាំង៩នាក់មិនបានបង្កហិង្សាទៅលើកម្លាំងសមត្ថកិច្ចដូចការចោទប្រកាន់ទេ។
ស្ត្រីរូបនេះអះអាងថា ក្នុងអំឡុងពេលតវ៉ានោះ មានក្មេងម្នាក់ឬពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះបានចោលដុំថ្មទៅលើសមត្ថកិច្ច ប៉ុន្តែការចោលដុំថ្មនោះមិនទៅដល់សមត្ថកិច្ចដែលមានខែលនិងរបាំងដែកការពារនោះទេ។ មួយវិញទៀត គាត់ថា ភស្តុតាង ដូចជា ចបជីកនិងសម្ភារមួយចំនួនដែលអាជ្ញាធរសម្អាងថាជាភស្តុតាងបទល្មើសនោះ ជាសម្ភារដែលពួកគេយកទៅជីកដីធ្វើរបង ដើម្បីរារាំងកុំឱ្យអាជ្ញាធរអាចរំកិលរនាំងដែកចូលដីអ្នកភូមិបន្តទៀតប៉ុណ្ណោះ។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ ពលរដ្ឋបានចេញលិខិតចំហមួយច្បាប់ ដោយបញ្ជាក់ថា គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញថ្មី របស់ក្រុមហ៊ុន អូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) របស់លោកឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ នេះ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋ៣៣០គ្រួសារ មកពីឃុំចំនួន៤ រួមមាន ឃុំបឹងខ្យាង ឃុំអំពៅព្រៃ ឃុំព្រែកស្លែង ក្នុងស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល និងឃុំពត់សរ នៅស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ ដែលមានក្បាលដីទំហំជាង១លានម៉ែត្រការ៉េ៕
