អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេត និងការកាត់ទោសអតីតសមាជិកគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ រួមទាំងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកសារព័ត៌មាន ដោយត្រូវគិតគួរពីស្តង់ដារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិក្នុងដំណើរការច្បាប់ត្រឹមត្រូវនិងធានាឱ្យមានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌។
ការជំរុញនេះ ធ្វើឡើងក្នុងបាយការណ៍មួយរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) ដែលមានកម្រាស់ ២០ ទំព័រចុះថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២១ និងត្រូវបានផ្សាយផ្សាយលើទំព័រហ្វេសប៊ុកអ្នករាយការណ៍ពិសេសនៅថ្ងៃទី៥ខែតុលានេះ សម្រាប់បង្ហាញក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី៤៨ នៃក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស ស្តីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានាថ្ងៃពុធ ទី៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១។
ក្នុងរបាយការណ៍នោះបានឱ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីមានការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងកាលពីឆ្នាំ២០១៧មក បង្កើតឱ្យមានអំណាចប្រមូលផ្តុំយ៉ាងខ្លាំងនៅកម្ពុជា។ ករណីនេះ អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យបញ្ឈប់ការអនុវត្តគោលនយោបាយ និងច្បាប់ ដែលរំលោភច្បាប់និងស្តង់ដារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។
លើសពីនេះ ត្រូវរៀបចំឱ្យមានការពិនិត្យឡើងវិញយ៉ាងឆាប់រហ័ស ចំពោះច្បាប់ គោលនយោបាយ និងការអនុវត្តជាក់ស្តែង ដែលត្រូវការកែលម្អ ដោយអនុលោមតាមស្តង់ដារសិទ្ធិមនុស្ស បន្ថែមលើការសន្ទនាប្រកបដោយនិរន្តរភាពជាមួយសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីធានាថាសំឡេងរបស់ពួកគេត្រូវបានគេគោរព។
បើតាមរបាយការណ៍ដដែល អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិបានផ្តល់អនុសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេត និងការកាត់ទោសសមាជិកបក្សប្រឆាំង ព្រមទាំងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សសកម្មជន សង្គមស៊ីវិល និងអ្នកសារព័ត៌មាន ដោយគិតគូរពីស្តង់ដារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដោយធានាដំណើរការច្បាប់ត្រឹមត្រូវ និងធានាឱ្យមានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ផងដែរ។
ក្រៅពីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះហើយ តំណាងUN ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាថា រដ្ឋាភិបាល ត្រូវបើកចំហសម្រាប់ការសន្ទនា ការផ្សះផ្សា និងការបង្កើតបរិយាកាសនយោបាយល្អប្រសើរសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខ។
របាយការណ៍ អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិផ្ដល់អនុសាសន៍៖«អ្នករាយការណ៍ពិសេសជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើឱ្យមានបរិយាកាសសេរីសម្រាប់ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ និងការបោះឆ្នោតជាតិនាពេលខាងមុខដើម្បីឱ្យគណបក្សនយោបាយជាច្រើនអាចចូលរួមក្នុងបរិយាកាសប្រកបដោយសុវត្ថិភាព និងការគោរពដោយមិនខ្លាចការបំភិតបំភ័យ និងការយាយី»។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា និងជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន បានច្រានចោលការស្នើសុំរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ដោយចាត់ទុកការលើកឡើងនោះថា គ្រាន់តែជាទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួន ដែលអាចទទួលបានព័ត៌មានតែម្ខាងពីអតីតក្រុមបក្សប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនដែលមាននិន្នាការនយោបាយប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលតែប៉ុណ្ណោះ ។
លោកបន្តថា ការសម្រេចទៅលើសំណុំរឿងអតីតសមាជិកបក្សប្រឆាំង និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងណានោះ គឺវាអាស្រ័យលើតុលាការ ដែលជាស្ថាប័នឯករាជ្យ។
លោកថា៖«អីចឹងការស្នើសុំរបស់គាត់ជាទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ ។ សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលយើងផ្អាកលើកផ្លូវច្បាប់។ វិធានការច្បាប់ទៅលើអ្នកទាំងអស់នោះ មានមូលដ្ឋានច្បាប់ច្បាស់លាស់ និងរឹងមាំ។ អីចឹងទេ ការស្នើសុំរបស់គាត់ហ្នឹងគឺជាសិទ្ធិរបស់គាត់ ក៏ប៉ុន្តែការសម្រេចយ៉ាងម៉េច គឺវាអាស្រ័យទៅលើតុលាការដែលជាស្ថាប័នឯករាជ្យ ដោយផ្អែកទៅលើអង្គហេតុនិងអង្គច្បាប់ និងមូលដ្ឋានច្បាប់ដែលមានជាធរមាន»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិតលោកបណ្ឌិត សេក សុជាតិ មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែធ្វើការពិចារណាសិន មុននឹងបដិសេធរបាយការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ។ លោកសង្កេតឃើញថា ការមិនទទួលយកការលើកឡើងរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស អាចដោយសារ កម្ពុជាបានបង្កើតស្ដង់ដាររបស់ខ្លួនមួយដាច់ដោយឡែក ដែលផ្ទុយពីស្តង់ដារជាសកល។
លោកថា៖«ក្នុងនាមជាពលរដ្ឋខ្មែរ ខ្ញុំយល់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាពិសេសប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគួរតែគោរពស្ដង់ដារអង្គការសហប្រជាជាតិដែលទទួលស្គាល់ដោយប្រទេសជឿនលឿននិងជុំវិញពិភពលោក ដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រសើរជាងយើងបង្កើតស្ដង់ដារខ្លួនឯង ដែលផ្ទុយពីស្ដង់ដាររួមរបស់ពិភពលោក»។
លោកបណ្ឌិត សេក សុជាតិ បន្តថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែគោរពស្ដង់ដារប្រទេសរបស់ខ្លួន ហើយក៏មិនត្រូវបោះបង់ប្រទេសដទៃទៀតដែរ ប៉ុន្តែបើសិនជារដ្ឋាភិបាលគោរពស្ដង់ដារខ្លួន គួរតែមានសំអាងច្បាស់លាស់ប្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិ។
អតីតប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងជាអតីតអនុប្រធានទី១រដ្ឋសភាកាលពីអាណត្តិទី៥ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានកម្លាំងសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលចាប់ខ្លួនទាំងកណ្តាលអធ្រាត្រកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ហើយបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ជាប់ព្រំដែនវៀតណាម ក្នុងសំណុំរឿង សន្ទិដ្ឋិភាព ឬត្រូវរ៉ូវជាមួយបរទេស។
ជាង២ខែក្រោយ បន្ទាប់ពីសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា គណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលជាគណបក្សប្រឆាំងធំមួយមានអ្នកគាំទ្រជិតកន្លះនគរ ប្រហាក់ប្រហែលនឹងកម្លាំងគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចដែរនោះ ត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយចោល ហើយតំណែងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងមួយនេះតាំងពីថ្នាក់មូលដ្ឋានរហូតដល់ថ្នាក់ព្រឹទ្ធសភា ត្រូបានគេដកហូតយកទៅចែកឱ្យគណបក្សផ្សេង ពិសេសគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាតែម្តង។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សសង្រ្គោះជាតិចំនួន១១៨នាក់ ក៏ត្រូវបានតុលាការកំពូលដាក់បម្រាមមិនឱ្យធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំថែមទៀតផង។
គិតមកទល់ខែតុលាឆ្នាំ២០២១នេះ លោកកឹម សុខា បានបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាពផ្នែកនយោបាយជាង៤ឆ្នាំមកហើយ ខណៈសំណុំរឿងរបស់លោកត្រូវបានតុលាការផ្អាកដំណើរការតាំងពីដើមឆ្នាំ២០២០ ក្រោមហេតុផលទប់ស្កាត់ការឆ្លងរីករាលដាលកូវីដ-១៩។ ប៉ុន្តែកន្លងមកសំណុំរឿងមួយនេះ ត្រូវបានប្រមុខរដ្ឋាភិបាលលោកហ៊ុន សែន ធ្លាប់បង្ហើបថានឹងត្រូវពន្យារពេលរហូតដល់ឆ្នាំ២០២៤។
ដោយឡែក គិតចាប់ពីខែមករា ដើមឆ្នាំ២០២០មក មានអតីតសកម្មជនគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ រួមទាំងសកម្មជនការពារបរិស្ថាន សកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស មិនក្រោមពី៤០នាក់ឡើយ ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួន។ ពួកគេទាំងនោះ ត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់ជាតិ» និង «ញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» ជាដើម៕
