អ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលទទួលយកនូវការលើកឡើងរបស់ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ និងធ្វើការកែលម្អស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រព័ន្ធតុលាការឡើងវិញ ដើម្បីចៀសផុតពីការរិះគន់ឬការចាត់វិធានការជាក់ស្ដែងណាមួយពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
ការជំរុញនេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីអ្នកជំនាញផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) កាលពីថ្ងៃអង្គារម្សិលមិញ បានអំពាវនាវរួមគ្នាឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការកាត់ទោសលើអ្នកហ៊ានក្រោកឈរ ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅកម្ពុជា។
នាយករងទទួលបន្ទុកកម្មវិធីឃ្លាំមើលនៃអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃពុធនេះថា សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិលើកនេះ ហាក់លើកឡើងចំៗនិងត្រង់ទៅលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ លោកថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែទទួលយកនូវការលើកឡើងរបស់ក្រុមអ្នកជំនាញទាំងនោះ និងធ្វើការកែលម្អឡើងវិញ ដើម្បីចៀសផុតពីការរិះគន់ឬការចាត់វិធានការជាក់ស្ដែងណាមួយ។
លោក អំ សំអាត បានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំឃើញថា ប្រតិកម្មរបស់អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិហ្នឹង គឺលើកនេះដូចជាមានទម្ងន់ខ្លាំងជាងមុនៗ ដោយសារពីមុនមក គេមើលថា ការចាប់ ការឃុំខ្លួន ទៅលើសកម្មជនការពារបរិស្ថាន សកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជនធ្វើការងារសង្គម ក៏ដូចជាអតីតសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងខ្លះ គឺថា ជាការរំលោភបំពានទៅលើសេរីភាពមូលដ្ឋាន។ ប៉ុន្តែរយៈពេលនៃការកាត់ទោសតាមអំណាចសាលក្រមនៃការប្រកាសនេះ គេមើលឃើញថា វាជារឿងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសម្រាប់សកម្មជនការពារបរិស្ថាន សកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនធ្វើការងារសង្គម ដោយសារតែសាលក្រមហ្នឹង បើយើងមើលទៅ បើទោះបីជាមានភាពសម្រាលខ្លះក៏ដោយ ក៏វាបង្កប់ទៅដោយលក្ខខណ្ឌនៃការរឹតត្បិតសេរីភាពរបស់ពួកគាត់បន្ថែមទៀត»។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមចុះថ្ងៃទី២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ ក្រុមអ្នកជំនាញឯករាជ្យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ចំនួន៣រូប បានសម្ដែងការសោកស្ដាយនិងរិះគន់ប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើជាមធ្យោបាយក្នុងការកាត់បន្ថយវិសាលភាពសម្រាប់សកម្មភាពរបស់ពលរដ្ឋ។ ក្រុមអ្នកជំនាញទាំងនេះបានអំពាវនាវឱ្យប្រទេសកម្ពុជាការពារសេរីភាពបញ្ចេញមតិ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍នោះបន្តថា ការកាត់ទោសលើអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងសកម្មជននយោបាយទាំងនេះ បានបង្ហាញពីការធ្លាក់ចុះនៃលំហពលរដ្ឋនិងនយោបាយនៅកម្ពុជា ដែលមានការរៀបចំច្បាស់លាស់ និងមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ។
អ្នកជំនាញឯករាជ្យបានលើកឡើងទៀតថា៖ «យើងខ្ញុំពិតជាមានការភ្ញាក់ផ្អើល ដែលថាតុលាការត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាមធ្យោបាយជាថ្មីទៀតក្នុងការបំបិទសំឡេងរិះគន់របស់អ្នកដែលហ៊ាននិយាយរិះគន់ រួមទាំងសកម្មភាពអហិង្សាដែលត្រូវបានការពារដោយសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ»។
អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សទាំងនោះ រួមមាន អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោក វីទីត ម៉ុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) អ្នករាយការណ៍ពិសេស្ដីពីការលើកកម្ពស់ និងការការពារសិទ្ធិនៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិនិងទស្សនៈ អ្នកស្រី អាយរីន ខាន់ (Irene Khan) និងអ្នករាយការណ៍ពិសេសស្ដីពីស្ថានភាពរបស់ក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកស្រី ម៉ារី ឡល័រ (Mary Lawlor)។
ការអំពាវនាវនេះបានធ្វើឡើងក្រោយពីអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងសកម្មជននយោបាយសរុប១៥នាក់ ក្នុងសំណុំរឿងពីរផ្សេងគ្នាត្រូវបានតុលាការកម្ពុជាផ្ដន្ទាទោសជាបន្តបន្ទាប់កាលពីចុងខែតុលានេះ ក្នុងនោះមាន ការកាត់ទោសអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ចំនួន៧នាក់ ដែលជាសមាជិកខ្មែរថាវរៈ និងសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ សមាជិកអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចំនួន៧រូប ពីបទ «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍» ឬ «បង្កភាពវឹកវរក្នុងសង្គម» និងការកាត់ទោសកូនអតីតសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ក្មេងប្រុស កាក់ សុវណ្ណច្ឆ័យ វ័យ១៦ឆ្នាំ ពាក់ព័ន្ធបទ «ញុះញង់ និងប្រមាថមន្ត្រីរាជការសាធារណៈ»។
ម្ដាយបង្កើតរបស់ក្មេងប្រុស កាក់ សុវណ្ណច្ឆ័យ គឺអ្នកស្រី ព្រំ ចាន់ថា បានគាំទ្រសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិនេះ។ អ្នកស្រីបន្តថា ការកាត់ទោសកូនប្រុសរបស់គាត់ឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៨ខែ និងអនុវត្តទោស៤ខែ១៥ថ្ងៃនេះ អ្នកស្រីមិនអាចទទួលយកបានទេ។
អ្នកស្រីថា៖ «គាត់ [អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្ស] ចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ គឺត្រឹមត្រូវបំផុត ព្រោះវាអយុត្តិធម៌ ដោយសារថ្ងៃប្រកាសសាលក្រមកូនខ្ញុំ សូម្បីអង្គទូតទៅទាំងអស់ ប៉ុន្តែនៅពេលចៅក្រមចេញមក គាត់ឱ្យអ្នកដែលមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធចេញទាំងអស់ គឺទុកឱ្យតែអ្នកម្ដាយនិងលោកមេធាវី តែពីរនាក់ខ្ញុំទេ! និយាយទៅ គាត់ខ្លាចគេដឹងពីទង្វើអាក្រក់ៗរបស់គាត់ ព្រោះកាត់ទោសអត់សុក្រឹត្យកាត់ទោសជាខ្សែបណ្ដាញ ជាខ្សែញាក់របស់រដ្ឋាភិបាលតែម្តង»។
យ៉ាងណាក្ដី រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងយុត្តិធម៌ និងជាអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាលោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថា នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យណាក៏ដោយ ប្រព័ន្ធតុលាការជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ចំពោះអំពើពាក់ព័ន្ធបទល្មើស សំខាន់ឱ្យតែមានមូលដ្ឋានច្បាប់ច្បាស់លាស់និងរឹងមាំ។
ការចោទប្រកាន់អំពីលំហសេរីភាពប្រជាធិបតេយ្យធ្លាក់ចុះវិញ លោក ជិន ម៉ាលីន យល់ថា គ្រាន់តែជាការយល់ខុសគ្នាទៅតាមនិន្នាការនយោបាយ រវាងអ្នកជំនាញ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ក្រុមប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ចំពោះការអនុវត្តច្បាប់ទៅលើសកម្មជនរបស់ពួកគេតែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលវិញ លោកថា លំហប្រជាធិបតេយ្យនិងសេរីភាពពលរដ្ឋមិនមានអ្វីធ្លាក់ចុះនោះឡើយ ត្បិតរាល់ការអនុវត្តច្បាប់មិនបានគិតថាជាសកម្មជនឬមិនសកម្មជននោះទេ ពោលគឺពឹងអាស្រ័យលើមូលដ្ឋានច្បាប់។
លោកបន្ថែមថា៖ «អ៊ីចឹងចំពោះរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាសមត្ថកិច្ច ការអនុវត្តច្បាប់ទៅលើសកម្មជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើស ហើយមានមូលដ្ឋានច្បាប់រឹងមាំនិងច្បាស់លាស់ អាហ្នឹងមិនមែនជាការធ្លាក់ចុះនៃលំហប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិសេរីភាពអ្វីនោះទេ។ ប៉ុន្តែវាជាវិធានការច្បាប់តែមួយគត់ក្នុងការថែរក្សានូវសន្តិភាព សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ សន្តិសុខសង្គម និងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងសង្គមនីតិរដ្ឋ»។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិដដែលកត់សម្គាល់ថា នៅពេលដែលសាលក្រមផ្ដន្ទាទោសនេះត្រូវបានតុលាការប្រកាស គឺមានអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សចំនួន២៥រូបទៀតកំពុងស្ថិតក្នុងពន្ធនាគារ ដែលជាចំនួនច្រើនបំផុតក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
ពួកគេបានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលដាក់ចេញនូវវិធានការបន្ទាន់ ដើម្បីការពារលំហពលរដ្ឋនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តាមរយៈការអនុវត្តអនុសាសន៍នានាដែលកម្ពុជាបានទទួលយកកាលពីឆ្នាំ២០១៩។ ក្នុងចំណោមអនុសាសន៍ទាំងនោះ ក៏មានការសន្យាថានឹងបង្កើតលក្ខខណ្ឌល្អប្រសើរដែល «សង្គមស៊ីវិល រួមទាំងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាចបំពេញការងាររបស់ខ្លួនដោយសេរី ដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែកឬរារាំង»។
អ្នកជំនាញឯករាជ្យលើកឡើងថា៖ «យើងខ្ញុំគិតថា ការផ្ដន្ទាទោសថ្មីៗនេះលើសកម្មជនអហិង្សា គឺជាការរំខាននិងមិនអំណោយផលទាល់តែសោះសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលប្រារព្ធខួប៣០ឆ្នាំបន្ទាប់ពីកម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព[ទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ១៩៩១]»៕
អត្ថបទទាក់ទង
UN ជំរុញឱ្យរដ្ឋជាសមាជិកបង្ហាញឆន្ទៈកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងអ្នកសារព័ត៌មាន
អង្គការសហប្រជាជាតិ ជំរុញទៅប្រទេសជាសមាជិកឱ្យបង្ហាញឆន្ទៈកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងអ្នកសារព័ត៌មាន ដោយថា ការវាយប្រហារទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានជាការបង្កើតបរិយាកាសភ័យខ្លាច បង្កការរារាំងដល់ការចែកចាយព័ត៌មានដោយសេរីសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប។
