នៅយានដ្ឋានដ៏ចង្អៀតមួយ ថារុន ក្មេងប្រុសវ័យ១៥ឆ្នាំម្នាក់ កំពុងអង្គុយលើកៅអីជ័រដែលប្រេះបាក់ នៅខាងមុខដងផ្លូវពោរពេញទៅដោយសំឡេងឡានម៉ូតូ នៅម្តុំខាងជើងផ្សារដេប៉ូ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ កង្ហារនៅក្រោយគេបន្លឺសំឡេងឮជាខ្លាំង ដែលសឹងតែស្ដាប់ពាក្យពេចន៍គេនិយាយរៀបរាប់មិនបាន។ លោកពូរបស់គេក៏បានឡើងទៅបិតកង្ហារម៉ាស៊ីននោះ។
ថារុន គឺជាសិស្សកំពុងតែរៀននៅថ្នាក់ទី៦ នៅពេលដែលសាលារបស់គេត្រូវបានបិទ ដោយសារវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ នៅឆ្នាំមុន។ ក្មេងប្រុសម្នាក់នេះបានលើកឡើងថា ការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអនឡាញមិនមែនជាជម្រើសសម្រាប់រូបគេនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ គេត្រូវជួយគ្រួសាររបស់គេក្នុងការធ្វើចម្ការ ដាំម្រះ ជាមួយឪពុកម្ដាយរបស់គេ នៅឯខេត្តកំពង់ចាម។
ថារុន បាននិយាយថា៖ «សាលាបានបិទ ហើយបើកវិញ ហើយក៏បិទម្ដងទៀត។ ដូច្នេះ ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តថាឈប់រៀន។ មានសិស្សមិនច្រើនប៉ុន្មានទេដែលបានបន្តរៀន។ »
នៅខែតុលា មួយខែបន្ទាប់ពីសាលាទូទាំងរាជធានីនិងខេត្តខ្លះបានបើកទ្វារឱ្យសិស្សចូលរៀនវិញ ថារុន បានឡើងមករាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីធ្វើការនៅយានដ្ឋានមួយកន្លែងដែលជារបស់មិត្តភក្តិពូរបស់គេ។ គេធ្វើការពីម៉ោង៦កន្លះព្រឹកដល់ម៉ោង៦ល្ងាច ដោយជួយដោះកង់ឡាន និងសប់បញ្ចូលខ្យល់។ ថារុន បានប្រាប់ថា ការងារនេះគេមិនទាន់បានប្រាក់កម្រៃនៅឡើយទេ ហើយគាត់រស់នៅជាមួយពូរបស់គាត់។ ថារុន ថាខ្លួនពិតជានឹកមិត្តភក្តិចាស់ៗរបស់គេណាស់ ប៉ុន្តែខ្លួនមិនដែលបានទាក់ទងទៅពួកគេទេ។
ថារុន និយាយថា៖ «នៅពេលដែលខ្ញុំមកដល់ដំបូង គឺមានអារម្មណ៍ថាភ័យៗ។ តែបានប្រហែលជាពីរអាទិត្យ ខ្ញុំក៏ទម្លាប់បាន»។
បន្ទាប់ពីការទ្រាំនឹងការរៀនពីចម្ងាយតាមប្រព័ន្ធអនឡាញអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ នៅពេលដែលសាលាត្រូវបានបិទនិងបើកជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំនេះ សិស្សានុសិស្សទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាក៏បានត្រលប់ទៅរៀនក្នុងថា្នក់វិញដោយការប្រុងប្រយ័ត្ន។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ក្មេងៗមកពីជនបទ វិបត្តិកូវីដ-១៩ បានធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារពួកគេកាន់តែលំបាក ដែលបណ្ដាលឱ្យពួកគេត្រូវសម្រេចចិត្តបោះបង់ការសិក្សា ហើយទៅរកការងារធ្វើ។
រលកវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនេះបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារមួយចំនួនជាខ្លាំង ដោយបានដាក់សម្ពាធឱ្យក្មេងក្នុងវ័យសិក្សាត្រូវធ្វើការងារនៅចម្ការជាមួយគ្រួសារគេ។ ហើយប្រសិនបើពួកគេមានឱកាស គឺបានផ្លាស់លំនៅដើម្បីរកការងារធ្វើ។ ក្មេងខ្លះដូចជា ថារុន ត្រូវបានឪពុកម្ដាយពួកគេបញ្ជូនមករាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីស្វែងរកជំនាញដែលអាចរកប្រាក់កម្រៃបាន ដោយមិនបាច់ចំណាយពេលច្រើនឆ្នាំក្នុងសាលាដែលពួកគេនឹកជាខ្លាំងនោះឡើយ។ សម្រាប់ក្មេងខ្លះ នេះគឺជាចុងបញ្ចប់នៃការសិក្សារបស់ពួកគេ និងជាការចាប់ផ្ដើមនៃអាជីពមួយដែលដូចឬស្រដៀងទៅនឹងឪពុកម្ដាយពួកគេ។
សិស្សនៅតាមទីជនបទ គឺងាយនឹងបោះបង់ការសិក្សាជាងសិស្សនៅតាមទីក្រុងនិងទីប្រជុំជន តាំងពីមុនមានវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩។ ក្នុងឆ្នាំសិក្សា២០១៩-២០២០ ទិន្នន័យ ៩,៩% នៃសិស្សនៅតាមទីជនបទក្នុងកម្រិតវិទ្យាល័យបានបោះបង់ចោលការសិក្សា បើធៀបទៅនឹងសិស្សនៅតាមទីក្រុងដែលមានចំនួន៥,៤ភាគរយ។
សិស្សនៅតាមជនបទក្នុងកម្រិតមធ្យមសិក្សាវិញ រឹតតែងាយបោះបង់ចោលការសិក្សា ដែលមាន ១៩,២% បើធៀបទៅនឹង ១៤% ដែលជាភាគរយនៃការបោះបង់ការសិក្សារបស់សិស្សមធ្យមសិក្សានៅឯទីក្រុង។ នេះបើតាមទិន្នន័យរបស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា។
នៅខែសីហា និងកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ មុនពេលឆ្នាំសិក្សាថ្មីចាប់ផ្ដើមនាខែមករា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា សហការជាមួយអង្គការយូនីសេហ្វ និងអង្គការការពារកុមារ បានធ្វើការស្ទង់មតិមនុស្សជាង១៥ ០០០នាក់ ដែលក្នុងនោះមានសិស្ស និងអ្នកមើលថែពួកគេ។ លទ្ធផលចេញនាខែមីនា បានបង្ហាញថា ១៦ភាគរយ នៃសិស្សទាំងនោះ បានបោះបង់ចោលការសិក្សារបស់ពួកគេ ឬកំពុងតែប្រឈមនឹងហានិភ័យនៃការបោះបង់ចោលការសិក្សា។ ក្មេងម្នាក់ក្នុងចំណោម១០នាក់ បាននិងកំពុងធ្វើការងារពេញឬក្រៅម៉ោង។
លើសពីនេះទៅទៀត ជាង៧៥ភាគរយនៃសិស្សដែលបានបោះបង់ចោលការសិក្សា និងកំពុងតែប្រឈមនឹងហានិភ័យនៃការបោះបង់នោះ កំពុងធ្វើការងារឬបានជួយការងារក្នុងផ្ទះដើម្បីជួយសម្រាលបន្ទុកក្នុងគ្រួសារ។
សិស្សានុសិស្សត្រូវបានគេមើលរំលង
នៅអង្គុយមុខយានដ្ឋានចម្ងាយមួយផ្លូវពីផ្ទះរបស់កុមារ ថារុន កុមារម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ណែត ដែលមានវ័យ១៥ឆ្នាំម្នាក់ កំពុងតែរៀនថ្នាក់ទី៣នៅឡើយ ពេលដែលសាលាត្រូវបានបិទទ្វារដោយសារជំងឺកូវីដ-១៩។ ជាក្មេងមកពីខេត្តពោធិ៍សាត់ ណែត បាននិយាយថា ខ្លួនមិនមានឱកាសក្នុងការរៀនអនឡាញដូចក្មេងដទៃនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ឪពុកម្ដាយរបស់គេបានបញ្ជូនគេមកទីក្រុង ដើម្បីរកប្រាក់កម្រៃនៅយានដ្ឋានមួយដែលជារបស់មិត្តភក្តិម្ដាយគេ។
ណែត បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំមិនចង់ទៅរៀនវិញទេ ព្រោះខ្ញុំអាយុច្រើនហើយ ខ្ញុំខ្មាសគេ នឹងត្រលប់ទៅវិញហើយរៀនថ្នាក់៣ណាស់»។
អំឡុងជំងឺរាតត្បាតនេះ ជាពេលដ៏លំបាកនិងហត់នឿយសម្រាប់ឪពុកម្ដាយ ក៏ដូចជាកូនពួកគេ។ សាលានៅ ប្រទេសកម្ពុជាបានបិទទ្វារដំបូងនៅខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ហើយបានបើកវិញជាដំណាក់កាលនៅខែសីហាឆ្នាំមុន មុននឹងបិទទ្វារម្ដងទៀតនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ ដោយសារការឆ្លងជាសហគមន៍ជាថ្មី។ សាលាក៏បានបើកទ្វារម្ដងទៀតនៅខែមករា ឆ្នាំ២០២១នេះ ហើយក៏ត្រូវបិទវិញ ដោយសារព្រឹត្តិការណ៍ឆ្លងចូលសហគមន៍ ២០កុម្ភៈ។ ក្នុងពេលដែលសាលានៅភ្នំពេញ និងតាមបណ្ដាខេត្តនានា បានបើកទ្វារជាដំណាក់កាលនៅខែកញ្ញា សាលាជាច្រើននៅតែបន្តបិទទ្វាររហូតដល់ខែវិច្ឆិកា។
ក្នុងរយៈពេលនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានព្យាយាមបន្តរក្សាលទ្ធភាពនៃការទទួលបានការអប់រំតាមរយៈឧបករណ៍សិក្សាពីចម្ងាយមានដូចជា វីដេអូមេរៀន ដែលមាននៅលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ក៏ដូចជាការផ្សាយតាមទូរទស្សន៍។ ប៉ុន្តែដូចជាឪពុកម្ដាយ និងលោកគ្រូ-អ្នកគ្រូទូទាំងពិភពលោក បានលើកឡើងថា ឧបករណ៍ទាំងនោះមិនអាចជំនួសឱ្យការរៀនផ្ទាល់នៅក្នុងថ្នាក់នោះទេ។
លោក ជា វុទ្ធី ជាគ្រូបង្រៀនផ្នែកផែនដីវិទ្យា កម្រិតថ្នាក់ទី៧ ទី៨ និងទី៩ នៅឯខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ នៅពេលដែលសាលាបានបិទក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនេះ លោកបានព្យាយាមប្រមូលសិស្សមករៀនតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។ ពេលនោះគាត់ក៏បានដឹងថា ការបង្រៀនរបស់គាត់គឺមិនសូវជាមានប្រសិទ្ធភាពទេ។
លោក ជា វុទ្ធី បន្តថា៖ «សិស្សខ្លះក៏ចូលហើយក៏ចេញវិញ […] គឺវាមិនអាចប្រៀបធៀបទៅការរៀនក្នុងថ្នាក់ទេ។ កាលមុន មានសិស្សច្រើនណាស់ តែឥលូវមានតែបួនប្រាំនាក់ទេ ពេលរៀនអនឡាញ»។
កង្វះអគ្គិសនី អ៊ីនធឺណិត និងឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ បានធ្វើឱ្យការសិក្សាពីចម្ងាយក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំនេះរបស់សិស្សមួយចំនួន ពិតជាមានការលំបាកខ្លាំងណាស់។ បើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការយូនីសេហ្វ សហការជាមួយក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានបង្ហាញថា ៦៩ភាគរយនៃសិស្សឬក៏អាណាព្យាបាលពួកគេមានទូរសព្ទនៅផ្ទះ ប៉ុន្តែមានតែ១២ភាគរយប៉ុណ្ណោះដែលមានកុំព្យូទ័រឬថេបប្លេតនៅផ្ទះ។ ជាងពាក់កណ្ដាលកង្វះខាតអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ ហើយមានតែម្នាក់ក្នុងចំណោម៤នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលមានសេវាអ៊ីនធឺណិតប្រើប្រាស់។
ការរៀននៅផ្ទះ គឺបានន័យថា សិស្សមិនសូវជាចំណាយពេលរៀនប៉ុន្មានទេ។ ជាង៨០ភាគរយនៃសិស្សដែលបានស្ទង់មតិ បានចំណាយពេល៥ម៉ោងឬតិចជាងនេះក្នុងការសិក្សាពីចម្ងាយ ដែល៤៥ភាគរយនៃចំនួនសិស្សទាំងនោះបានចំណាយពេល១ម៉ោងឬតិចជាងនេះក្នុងការរៀនជាមួយគ្រូពីចម្ងាយ។ សរុបមក សិស្សានុសិស្សប្រមាណ៣លាន២សែននាក់ ត្រូវបានរងផលប៉ះពាល់ដោយការបិទសាលារៀននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អំឡុងពេលជំងឺរាតត្បាត។
ប៉ុន្មានខែដែលឃ្លាតឆ្ងាយពីសាលានេះ គឺពិបាកខ្លាំងបំផុតសម្រាប់គ្រួសារដែលមានជីវភាពក្រីក្រ។ ខណៈការស្ទង់មតិខែមីនានោះបង្ហាញថា សិស្សប្រមាណ៧០ភាគរយទូទាំងប្រទេស ទទួលបានការសិក្សាតាមរយៈកម្មវិធីរៀនពីចម្ងាយរបស់ក្រសួងអប់រំ ដែលមានដូចជា វីដេអូ អនឡាញ បន្ទាប់ពីសាលាបានបិទ ប៉ុន្តែតួលេខនេះត្រូវបានថយចុះទៅដល់៥៧ភាគរយសម្រាប់សិស្សដែលមកពីគ្រួសារដែលមានបណ្ណក្រីក្រ។
សរុបសេចក្ដីមក ការសិក្សានោះបានបង្ហាញថា សិស្សមកពីគ្រួសារក្រីក្រមានលទ្ធភាពតិចជាងសិស្សដទៃ ក្នុងការទទួលបានអគ្គិសនី សេវាអ៊ីនធឺណិត ស្មាតហ្វូន កុំព្យូទ័រ ទូរទស្សន៍ និងកន្លែងដែលមានពន្លឺគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើកិច្ចការសាលានៅផ្ទះ។
បាត់បង់ឆ្នាំសិក្សា
តាមដងផ្លូវដែលមានដីហុយ ឆ្ងាយពីទីរួមស្រុកឱរ៉ាល់ ក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ លោកយាយ គឹម ភាន កំពុងតែមើលចៅទាំង៦នាក់របស់គាត់រត់លេង។ ទោះជាសាលារបស់ពួកគេបានបើកតាំងពីខែតុលា ពួកគេមិនបានស្ថិតនៅក្នុងសម្លៀកបំពាក់ឯកសណ្ឋានសាលានោះទេ។ លោកយាយបាននិយាយថា ម៉ូតូរបស់គ្រូពួកគេបានខូច ដូច្នេះពួកគេមិនបានទៅរៀនទេ។ គាត់បន្តថា ចៅរបស់គាត់តែងតែឈប់ មិនបានទៅរៀនបែបនេះ តាំងពីមានជំងឺកូវីដ-១៩ រាតត្បាតមកម្ល៉េះ។
លោកយាយ គឹម ភាន ថ្លែងថា៖ «មិនមានការរៀនអនឡាញអីទេ […] ពួកគេក៏មិនបានរៀនដែរ ព្រោះនៅទីនេះអត់សូវមានសេវាអ៊ីនធឺណិតទេ។ គ្រូពួកគេឱ្យពួកគេទៅរៀនមួយសប្ដាហ៍ម្ដង។ ខ្ញុំក៏តែងប្រាប់ពួកគេឱ្យរៀននៅផ្ទះដែរ»។
ឪពុកម្ដាយរបស់ពួកគេទៅធ្វើការរោងចក្រ នៅក្រុងច្បារមន ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ចំណែកឯថ្ងៃចុងសប្ដាហ៍ ពួកគេនៅឯចម្ការ ដាំពោត ល្ពៅ និងធ្វើស្រែ ដើម្បីរកប្រាក់ចំណូលបន្ថែមសម្រាប់គ្រួសារ។
បើយោងទៅតាមការសិក្សាលើអត្រានៃការបោះបង់ចោលការសិក្សា ដោយអង្គការ Save the Children នាខែកុម្ភៈកន្លងទៅ នៅពេលការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ-១៩នៅប្រទេសកម្ពុជាចូលក្នុងសហគមន៍នោះ សិស្សប្រមាណ១៥ភាគរយនៅស្រុកឱរ៉ាល់ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាកំពុងតែមានហានិភ័យខ្ពស់នៃការបោះបង់ចោលការសិក្សា។
បើទោះជាលោកយាយ ភាន ចង់ឱ្យចៅរបស់គាត់បានរៀនខ្ពង់ខ្ពស់ក៏ដោយ ប៉ុន្តែគាត់មានការលំបាកក្នុងការជួយកិច្ចការសាលារបស់ពួកគេ។ ពលរដ្ឋរូបនេះនិយាយថា គាត់មានអាយុទើបតែ១៧ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងរបបប៉ុលពត ឬរបបខ្មែរក្រហម។
លោកយាយ ភាន និយាយថា៖ «ខ្ញុំទុកឱ្យម៉ែឪវាមើល និងជួយមើលការរៀនសូត្រពួកគេ ពេលដែលគេមកដល់ពីធ្វើការវិញ»។
លោកយាយបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំនេះបានចង់តែប្រាប់ឱ្យវារៀន និងមើលថែវាប៉ុណ្ណោះ។ ពេលខ្លះពិតជាពិបាកណាស់ គឺពួកគេមិនស្ដាប់ខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំឱ្យពួកគេទៅសាលា សង្ឃឹមថាពួកគេរៀនចេះ រកការងារបានធ្វើល្អ និងរកប្រាក់បានច្រើន»។
ដានី ស្ត្រីវ័យ២៨ឆ្នាំម្នាក់ បានប្រាប់ថា អ្នកស្រីបានមករស់នៅស្រុកឱរ៉ាល់កាលពី១០ឆ្នាំមុន បន្ទាប់ពីអ្នកស្រីរៀបការហើយ។ សព្វថ្ងៃ អ្នកស្រីប្រកបរបរលក់អាហារនៅតាមដងផ្លូវ។ ក្មេងស្រីសិស្សសាលាជាច្រើននាក់កំពុងតែអង្គុយនៅនឹងតុក្រោយនាង ក្នុងដៃរបស់ពួកគេមានទឹកម្នាក់មួយកែវ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «គឺពិបាកណាស់សម្រាប់កូនប្រុសខ្ញុំ នៅពេលដែលសាលាបានបិទដំបូង […] ព្រោះគាត់មានអាយុទើបតែ៦ឆ្នាំទេ ទើបចូលរៀនបានកន្លះឆ្នាំ ហើយសាលាក៏បិទ។ ឥលូវវាមានអាយុ៨ឆ្នាំហើយ រៀនមិនទាន់ចប់ថ្នាក់ទី១ទេ»។
បញ្ហានៃការសិក្សារបស់សិស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺមានតាំងពីមុនមានជំងឺរាតត្បាតនេះមកម្ល៉េះ។ បើយោងទៅតាមរបាយការណ៍នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ របស់អង្គការយូនីសេហ្វ សិស្សជិត២៥ភាគរយដែលរៀននៅថ្នាក់ទី៣ គឺមិនអាចសរសេរអក្សរបានទេ។ នៅពេលដែលពួកគេមានអាយុ១៧ឆ្នាំ ជាងពាក់កណ្ដាលនៃសិស្សទាំងនោះបានបោះបង់ចោលការសិក្សា។
លោក វុទ្ធី ដែលជាគ្រូមកពីខេត្តកំពង់ស្ពឺ បាននិយាយថា គាត់ពិតជាបារម្ភអំពីឥទ្ធិពលនៃជំងឺរាតត្បាតនេះ ទៅលើការសិក្សារបស់សិស្សមួយចំនួន។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ការបិទសាលារៀនរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំប៉ុន្មានខែនេះ ពិតជាប៉ះពាល់ដល់ការសិក្សារបស់សិស្សណាស់។ សិស្សខ្លះគាត់ចូលចិត្តរៀន ហើយចូលចិត្តអានណាស់។ ពួកគាត់ទូរសព្ទ ផ្ញើសារមកខ្ញុំ។ ប៉ុន្តែសិស្សខ្លះគឺមិនខ្វល់ទេ ហើយយកពេលទំនេរទៅលេងហ្គេមនៅលើទូរសព្ទរបស់ពួកគេ។ ពួកគេមិនខ្វល់ពីមេរៀនអីទេ ដូច្នេះគឺពួកគេតាមមិនទាន់»។
នៅស្រុកលើកដែក ខេត្តកណ្ដាល តាមដងទន្លេមេគង្គ លោក ប៉េង ឈាង កំពុងតែរៀបចំរទេះត្រៀមយកគ្រាប់ដំណាំទៅដាំ។ ពួកគេកំពុងតែរៀបចំដី ដើម្បីដាំត្រប់។ គាត់បានរៀបរាប់ថា ជំងឺកូវីដ-១៩នេះបានធ្វើឱ្យជីវភាពគ្រួសារគាត់ជួបការលំបាកណាស់។ លោកថា ចំណែកតម្លៃរបស់ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗដែលត្រូវបាននាំចូលកាន់តែមានតម្លៃខ្ពស់ ចំណែកតម្លៃដំណាំដែលដាំក្នុងស្រុក គឺកាន់តែធ្លាក់ចុះទាប។
គាត់និយាយថា៖ «ពេលសាលាបិទ កូនខ្ញុំមិនបានរៀនទេ។ ពេលរៀនតាមអនឡាញហ្នឹង គឺអស់លុយទូរសព្ទច្រើនណាស់។ ដូច្នេះ ខ្ញុំក៏ឱ្យពួកគេឈប់សិន។ កូនប្រុសច្បងរបស់ខ្ញុំ គឺកំពុងតែធ្វើការនៅខេត្តកំពត បន្ទាប់ពីបានជាប់ថ្នាក់ទី១២»។
បើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ Save The Children ដដែលនោះ ជាង៧ភាគរយនៃសិស្សនៅក្នុងស្រុកលើកដែក គឺបានបោះបង់ចោលការសិក្សា។
កូនស្រីច្បងរបស់លោក ភី សារ៉ុម បានបោះបង់ចោលការសិក្សាកាលពីឆ្នាំមុន នៅពេលដែលនាងមានអាយុ១៦ឆ្នាំ។
គាត់និយាយថា៖ «កាលនោះនាងរៀនថ្នាក់ទី៧ នាងឈប់រៀនដោយសារកាលនោះ ជីវភាពគ្រួសារលំបាក ហើយខ្ញុំក៏ឈឺ»។
បើទោះបីជាពេលនេះ លោកនិងប្រពន្ធរបស់លោកធ្វើចម្ការនិងលក់ស្វាយក៏ដោយ ប៉ុន្តែជីវភាពគ្រួសារនៅតែលំបាក។ កូន៦នាក់របស់លោកផ្សេងទៀត កំពុងតែនៅផ្ទះ មិនបានទៅរៀនសូត្រទេ ដោយសារតែសាលាត្រូវបានបិទទ្វារ។ ហើយគាត់កំពុងតែគិតថា ត្រូវបញ្ជូនកូនស្រីទី២របស់គាត់ដែលមានអាយុ១៤ឆ្នាំ ដើម្បីឡើងទៅធ្វើការនៅរាជធានីភ្នំពេញឬយ៉ាងណា។
គាត់បន្តថា៖ «កូនស្រីច្បងរបស់ខ្ញុំ គឺធ្វើការនៅហ្គារ៉ាស់ឡាននៅផ្សារដេប៉ូ។ កូនស្រីទី២របស់ខ្ញុំក៏ទៅធ្វើការនៅទីនោះដែរ ហើយប្រហែលជាមិនទៅរៀនវិញទេ។ ខ្ញុំចង់ឱ្យនាងបន្តរៀន ប៉ុន្តែខ្ញុំគ្មានលទ្ធភាពទេ គឺខ្ញុំនៅតែឈឺ»។
កូនប្រុសទី៣របស់លោកគឺមិនទាន់ទៅធ្វើការអ្វីទេ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន គេមិនបានទៅរៀននៅសាលាឡើយ។
សម្រាប់ ដានី ដែលជាអ្នករស់នៅស្រុកឱរ៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ បាននិយាយថា ក្មេងៗដែលមកពីគ្រួសារមានជីវភាពលំបាក ប្រហែលជាមិនត្រលប់ទៅសាលារៀនវិញទេ។
នាងនិយាយថា៖ «នៅភូមិឆ្ងាយនោះ សិស្សឈប់រៀន ហើយមិនទៅរៀនវិញទេ ពួកគេទៅធ្វើការ»។
សម្រាប់គ្រួសារដែលមានជីវភាពលំបាក ហើយប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ និងជាអ្នកដែលធ្វើការនៅរោងចក្រ ហើយពឹងទៅលើការអប់រំដើម្បីឱ្យកូនរបស់គេមានអនាគតល្អ ប៉ុន្តែរយៈពេល២ឆ្នាំនេះ ពិតជាលំបាក។ លោក វុទ្ធី ដែលជាគ្រូផ្នែកផែនដីវិទ្យា បាននិយាយថា សិស្សរបស់គាត់ច្រើនដែលបានបោះបង់ការសិក្សា ព្រោះមិនមានជម្រើសនោះទេ។
គាត់និយាយថា៖ «ខ្ញុំពិតជាបារម្ភខ្លាំងណាស់! គឺខ្ញុំនិយាយពីសិស្សថ្នាក់ទី៩។ ពួកគេខ្លះបានទៅធ្វើការនៅរោងចក្រ ផ្លាស់ទៅធ្វើការខាងលាងឡាន ឬក៏ពលកម្មអ្វីផ្សេង។ ខ្ញុំបានសួរពួកគេហើយ ពួកគេមករៀនវិញ។ ប៉ុន្តែពេលខ្លះជីវភាពគ្រួសារពួកគេ គឺជាបញ្ហា»។
បើទោះបីជាវាពិបាកសម្រាប់ទទួលយក ប៉ុន្តែ ដានី បាននិយាយថា សម្រាប់ក្មេងៗសិស្សសាលានៅកម្ពុជា ការរកប្រាក់កម្រៃបានជាលើកដំបូងក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេ មិនត្រឹមតែអាចជួយឱ្យពួកគេទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារពួកគេប៉ុណ្ណោះទេ តែធ្វើឱ្យពួកគេគិតថាមានឯករាជ្យភាពលើខ្លួនឯងផងដែរ។
នាងនិយាយថា៖ «បើសិនជាសាលាបើកវិញ ខ្ញុំគិតថាមិនមានសិស្សទៅរៀនវិញទេ។ តែពួកគេរកលុយបានហើយ ទើបពួកគេមិនចង់ទៅរៀនវិញទេ»៕
