អ្នកតាមដានសវនាការជំនុំជម្រះសំណុំរឿងលោក កឹម សុខា បានបង្ហាញទស្សនៈចង់ឱ្យអ្នកនយោបាយងាកទៅប្រកួតអំណាចគ្នាតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីការពារប្រយោជន៍ជាតិ និងធ្វើជាគំរូដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយ។
ការបង្ហាញទស្សនៈនេះធ្វើឡើងនៅព្រឹកថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២នេះ ស្របពេលដែលពួកគេមកឃ្លាំមើលសវនាការជំនុំជម្រះសំណុំរឿងប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការរំលាយ លោក កឹម សុខា ឡើងវិញ នៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ក្រោយពីតុលាការបានផ្អាកអស់រយៈពេលជិត២ឆ្នាំ ពាក់ព័ន្ធបទចោទ «ក្បត់ជាតិ» ឬចង់ផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលតុលាការបានរំលាយ ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ មានព្រះបន្ទូលថា សំណុំរឿងចោទប្រកាន់លោក កឹម សុខា ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជារឿងនយោបាយ ហើយថាការណ៍នេះ គឺចាំបាច់ណាស់ត្រូវរកច្រកចេញតាមផ្លូវនយោបាយ ទើបអាចដោះស្រាយបញ្ហាបាន។ ព្រះអង្គគូសបញ្ជាក់ថា បើពុំមានដំណោះស្រាយនយោបាយណាមួយឈានទៅរកការបង្រួបបង្រួមជាតិទេ នឹងបន្តឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ និងទម្លាក់បន្ទុកនេះទៅក្មេងជំនាន់ក្រោយ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងគម្រោងផ្ទេរអំណាចរបស់មេដឹកនាំ។
ព្រះអង្គមានបន្ទូលថា៖ «នេះហើយជាសំណួរមួយសំខាន់សម្រាប់សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បើសិនជាគាត់មិនចង់ដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយបច្ចុប្បន្ន បានន័យថា គាត់ចង់ផ្ទេរបញ្ហាហ្នឹងទៅជូនឯកឧត្ដម ហ៊ុន ម៉ាណែត។ អាហ្នឹងជាសំណួរមួយសំខាន់»។
ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក នី សុខា មានប្រសាសន៍ថា ការចោទប្រកាន់លោក កឹម សុខា ត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាវិវាទនយោបាយ ដោយលោកសម្អាងថា សារទាមទារជាច្រើនឱ្យរដ្ឋាភិបាលសម្របសម្រួលផ្នែកនយោបាយ ដើម្បីធានាឡើងវិញនូវការបោះឆ្នោតមួយដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ព្រមទាំងមានគណបក្សប្រឆាំងនេះចូលរួម។
មួយវិញទៀត លោកកត់សម្គាល់ថា សំណុំរឿងនេះបានបន្តអូសបន្លាយច្រើនឆ្នាំ បង្កឱ្យមានការរិះគន់ជាបន្តបន្ទាប់ពីការប្រើប្រព័ន្ធតុលាការមិនឯករាជ្យ។ លោកបារម្ភថា បើគ្មានដំណោះស្រាយនយោបាយណាមួយកើតឡើងទេ នោះវិធានការដាក់សម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីជំរុញឱ្យកម្ពុជាស្ដារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ នឹងក្លាយជាវិបត្តិដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ។
លោកថា៖ «បើសិនជាយើងមិនព្រមព្រៀងគ្នា ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយទេ នៅពេលដែលយើងអស់ជីវិតទៅ អាហ្នឹងវាបន្សល់ទុកឱ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយនៅបន្តឈ្លោះគ្នាតទៅទៀត អានេះជាវិបត្តិ»។
សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន មើលឃើញថា ការប្រើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដើម្បីកាត់ទោសអ្នកមកពីសំឡេងជំទាស់នាប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ បានជំរុញឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ ក្នុងនោះមានដូចជា សហភាពអឺរ៉ុបកាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយ មុនការកំណាត់ និងមិនអាចទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគធំៗឱ្យមកបង្កើតការងារនៅកម្ពុជាបានទេ។
តែយ៉ាងណា លោកគិតថា ដំណោះស្រាយបច្ចុប្បន្នមានតែការចរចានយោបាយទេ ទើបអាចដោះស្រាយបញ្ហាជាតិបាន ហើយបន្ទាប់មកត្រូវរួមគ្នាពង្រឹងប្រជាធិបតេយ្យតបតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដើម្បីធានាការបោះឆ្នោតមួយដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ចាត់ទុកការលើកឡើងនេះថាបានប្រាសចាកពីសង្គមប្រជាធិបតេយ្យនិងនីតិរដ្ឋ។
លោកថា៖ «រឿងអ្នកនយោបាយប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ វាត្រូវដោះស្រាយតាមប្រព័ន្ធច្បាប់ ប្រព័ន្ធតុលាការនៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ ហើយបើអ្នកនយោបាយប្រព្រឹត្តបទល្មើស ហើយដោះស្រាយតាមនយោបាយ អាហ្នឹងប្រព័ន្ធតុលាការ ប្រព័ន្ធច្បាប់បង្កើតមកដើម្បីអ្វី? អាហ្នឹងវាលែងទៅជាប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនីតិរដ្ឋហើយ»។
ប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន បានសម្អាងថា ដើម្បីរក្សាប្រយោជន៍ជាតិ គ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីប្រើប្រព័ន្ធច្បាប់នោះទេ។
លោកថា៖ «ប្រទេសដឹកនាំដោយមានច្បាប់ជាគោល ហើយបើមិនយកច្បាប់មកអនុវត្តជាគោល យកស្អីមកអនុវត្ត? យកតាមពាក្យគាត់ហ្នឹង គាត់ថានីតិមាត់ទៀតហើយ»។
ពលរដ្ឋមកពីខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក យូ ទន បាននិយាយនៅមុខតុលាការដែរថា ប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ កសិផលដែលផលិតបានគ្មានទីផ្សារ ធ្វើឱ្យឈ្មួញទម្លាក់ថ្លៃតាមចិត្ត ខណៈតម្លៃជីនាំចូលបន្តឡើងថ្លៃរហូតគុណនឹង៣ ដែលករណីនេះ លោកចង់ឱ្យអ្នកនយោបាយចេះរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហារបស់ពួកគាត់ ជាជាងបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យបញ្ហានេះប្រឈមធ្ងន់ទៅៗពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។
លោកថា៖ «ខេត្តខ្ញុំសព្វថ្ងៃ សឹងមិនធ្វើស្រែ ព្រោះវាអត់ចំណេញ។ បន្តិចទៀតចំណាកស្រុកអស់ហើយ ឱ្យតែជី ប្រេងប្រហែលហ្នឹង ជីឡើងជិត២០ម៉ឺនរៀល តែស្រូវនៅ៧០០ទៅ៨០០រៀលក្នុងមួយគីឡូ»។
ទោះយ៉ាងណា សហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩ តាមរយៈស្ថានទូតរបស់ខ្លួនប្រចាំនៅកម្ពុជា បានចាត់ទុកលោក កឹម សុខា ជាមនុស្សស្អាតស្អំ តែត្រូវបានគេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារទាំងអយុត្តិធម៌។
មួយវិញទៀត នៅចុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានចាត់ទុកសំណុំរឿងចោទប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា នេះថា «ជារឿងនយោបាយ ដែលនេះក្លាយទៅជាគំរូអាក្រក់មួយឆ្លុះបញ្ចាំងពីការអនុវត្តច្បាប់មិនត្រឹមត្រូវទៅលើគូប្រជែងនយោបាយ»៕
