ជាង៤ឆ្នាំមកនេះ បទល្មើសទ្រង់ទ្រាយធំជាច្រើនបានកើតឡើង រហូតមេដឹកនាំកំពូលបានចេញបញ្ជាជាសាធារណៈឱ្យទប់ស្កាត់ ក្នុងនោះមានទាំងការរំលោភយកដីព្រៃលិចទឹករាប់ម៉ឺនហិកតានៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប រួមទាំងលំហូរគ្រឿងញៀន ជាដើម។
ជាការកត់សម្គាល់ ការងើបឡើងនូវបទល្មើសទ្រង់ទា្រយធំក្នុងអាណត្តិទី៦ នៃក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំមានទម្រង់ឯកបក្សនេះ ក្រោយរបត់នយោបាយបានវាយបំបែកកញ្ចក់សង្គមជាច្រើន ដែលគេមើលឃើញថា កញ្ចក់សង្គមទាំងនោះជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃយន្តការពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់។
អំឡុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១៧ អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ បានដាក់អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ រួមទាំងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យមួយចំនួន សរុបជាង៣០០ស្ថាប័ន ថាកំពុងតែធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ដែលរុញឱ្យមានចលនាបដិវត្តពណ៌កើតឡើង ក្នុងបំណងផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលផងដែរ។ បន្ទាប់មកទៀត នៅថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សប្រឆាំងធំមួយដែលមានអាសនៈប្រហាក់ប្រហែលបក្សកាន់អំណាចដែរ ត្រូវបានរំលាយផាត់ចេញពីឆាកនយោបាយរហូតបច្ចុប្បន្ន។
ចាប់ពីពេលនោះមក ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានក្លាយជាខ្សែត្រៀមជួរមុខប្រឈមនឹងរដ្ឋាភិបាល ដែលអ្នកខ្លះរងអំពើហិង្សា និងខ្លះទៀតត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួន ពេលពួកគេធ្វើសកម្មភាពតស៊ូមតិដោយសន្តិវិធីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលមានទំនួលខុសត្រូវលើការបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងការស្ដារស្ថានការនយោបាយឡើងវិញជាដើម។
ជាការកត់សម្គាល់មួយទៀត ស្របពេលដែលក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលត្រូវបានគេដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីតាមដានក្រុមបដិវត្តពណ៌ ការតស៊ូមតិជំរុញតម្លាភាពសង្គម ហាក់បានថមថយ តែបានលេចឡើងនូវបទល្មើសធំៗជាច្រើនក្នុងអាណត្តិទី៦នេះ។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ បានទម្លាយថា សារធាតុញៀនជាង១០០តោនត្រូវបាននាំចូលកម្ពុជាដោយស្របច្បាប់ ដែលការណ៍នេះ លោកចេញបញ្ជាឱ្យតាមរកអ្នកទទួលខុសត្រូវ ដើម្បីទប់ស្កាត់ហានិភ័យសុខភាពសាធារណៈ។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងហើយសុំឱ្យក្រសួងដែលជាក្រសួងផ្ដល់អាជ្ញាបណ្ណ ខ្ញុំមិនបាច់ចេញឈ្មោះក៏ដឹងដែរ ក្រសួងអាជ្ញាបណ្ណ សុំឯកឧត្ដមរដ្ឋមន្ត្រីមើលរឿងហ្នឹង! បើមិនអ៊ីចឹងឯកឧត្ដមជាប់ជំពាក់ចំពោះសង្គមកម្ពុជា ពាក់ព័ន្ធនឹងការបំផ្លាញសុខភាពសាធារណៈ»។
កន្លងទៅ លោក ស ខេង ក៏ធ្លាប់ទម្លាយដែរពីមន្ត្រីខិលខូចចូលទៅទន្ទ្រានកាន់កាប់ដីដោយខុសច្បាប់នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី រហូតធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខ្លះនៅក្នុងខេត្តនេះបានបាត់បង់ដីធ្លាប់អាស្រ័យផលទាំងគ្មានដំណោះស្រាយសមរម្យ។
មួយវិញទៀត លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ បានចេញបញ្ជាឱ្យក្រសួងពាក់ព័ន្ធបើកយុទ្ធនាការបង្ក្រាបនិងរឹបអូសដីព្រៃលិចទឹកជាច្រើនម៉ឺនហិកតានៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបមកធ្វើជាសម្បត្តិរដ្ឋវិញ ដែលក្នុងនោះ លោកបង្ហើបថា អតីតអភិបាលខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក ឈួរ ចាន់ឌឿន ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការទន្ទ្រានយកដីនៅតំបន់នោះជាង២ ០០០ហិកតា។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំបានបញ្ជាក់ហើយថា មានតែផ្លូវច្បាប់ប៉ុណ្ណោះដែលអាចដោះស្រាយបាននូវបញ្ហាពួកអ្នកទាំងនេះ។ […] ខ្ញុំសូមឱ្យអ្នកទៅអនុវត្ត ចាត់វិធានការឱ្យម៉ឺងម៉ាត់បំផុត គឺការចាប់ខ្លួនតែម្ដង សម្រាប់ផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់»។
បញ្ហាទាំងនេះបង្កើតជាសំណួរថា តើសង្គមស៊ីវិលមានចំណែកដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមដែរឬទេ?
នាយកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន មានប្រសាសន៍ថា នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យជឿនលឿន គណបក្សប្រឆាំងជាតួអង្គសំខាន់មួយក្នុងការទប់ស្កាត់ប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាច ដើម្បីជំរុញក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខម្ចាស់ឆ្នោត តបតាមច្បាប់និងកាតព្វកិច្ចដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ មួយវិញទៀត លោកថា ស្ថាប័នក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏ជាភាគីមួយមិនអាចខ្វះបាន ដែលបានជួយកិច្ចការងារសង្គម និងដើរតួនាទីសំខាន់បំពេញចន្លោះប្រហោងក្នុងវិស័យសាធារណៈរបស់រដ្ឋ និងវិស័យឯកជន។
បញ្ហានេះ លោកផ្ដល់ជាយោបល់ថា វាជាការខាតបង់មួយ បើអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលមានបេសកកម្មច្បាស់លាស់ជំរុញតម្លាភាពសង្គម តែពួកគេត្រូវបានលាបពណ៌ ហើយរងការគំរាមកំហែងនោះ។
លោកថា៖ «អង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏ជាផ្នែកមួយទាញយកប្រាក់រាប់លានដុល្លារយកមកក្នុងប្រទេសក្នុង១ឆ្នាំៗ។ ហើយអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាច្រើនបានធ្វើការងារជាច្រើនវិស័យនៅក្នុងសង្គម ដើម្បីបំពេញតម្រូវការ ក៏ដូចជាចំនុចខ្វះខាតដែលសង្គមយើងកំពុងតែត្រូវការនាពេលបច្ចុប្បន្ន»។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា លើកឡើងថា ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានដើរតួនាទីសំខាន់ជួយអ្នករងគ្រោះ និងជំរុញគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ឱ្យរដ្ឋាភិបាលមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះម្ចាស់ឆ្នោតក្នុងអាណត្តិរបស់ខ្លួន។
លោកកត់សម្គាល់ថា បើផ្អែកលើស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាដែលប្រកាសទទួលស្គាល់ធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ កម្ពុជាមានមូលដ្ឋានរឹងមាំក្នុងការអនុវត្តប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ ប៉ុន្តែលោកថា បើអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនត្រូវបានគេលាបពណ៌ថាជាក្រុមបដិវត្តពណ៌ ឬចោទពីបទញុះញង់ ដោយសារការធ្វើសកម្មភាពសិទ្ធិមនុស្ស នោះដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនឹងមិនទៅមុខទេ ហើយការជំរុញអភិបាលកិច្ចល្អក៏ជួបការលំបាកដែរ។
លោកថា៖ «អាបទញុះញង់នេះ គឺជារបៀបគ្រប់គ្រងមួយដើម្បីបំបាត់សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទេ ការលើកឡើងពីការចោទប្រកាន់នេះជាការលាបពណ៌ ជានយោបាយបែបថ្មីរបស់អ្នកកាន់អំណាចរបស់អ្នកនយោបាយទេ។ ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យមិនគួរមានទេ បើមានអាហ្នឹង វាមិនជំរុញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទទួលបានសិទ្ធិដូចសង្គមប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដទេ»។
ទោះយ៉ាងណា លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា យល់ថា បើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចង់កសាងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យមួយពិតប្រាកដ ទាល់តែឆ្លើយទៅនឹងគោលការណ៍រួមនៃធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការអភិវឌ្ឍផ្នត់គំនិត លោកបណ្ឌិត សេក សុជាតិ មើលឃើញថា បរិបទនយោបាយនាពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ ហាក់បានផាត់ពណ៌លើក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាក្រុមប្រជែងអំណាចដូចគណបក្សប្រឆាំងដែរ ដែលការណ៍នេះ លោកថា វានឹងជំរុញឱ្យមានបញ្ហាសង្គមកើតឡើង ហើយក៏ជាឱកាសរបស់មន្ត្រីខិលខូចបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ និងបង្កើតមុខរបរខុសច្បាប់បង្កហានិភ័យសង្គម។
បើតាមលោក សុជាតិ មានតែអ្នកនយោបាយងាកមកអនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញឱ្យបានពេញលេញ និងជំរុញដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យទេ ទើបអាចដោះស្រាយបញ្ហាដែលកំពុងចាក់ស្រែះនេះបាន៕
