អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមមួយចំនួនយល់ឃើញថា ការចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយរបស់ក្រុមគណបក្សជំទាស់កំពុងក្លាយជាគោលដៅនៃការផ្ដន្ទាទោសក្នុងកម្រិតអតិបរមា ដោយពួកគេត្រូវអនុវត្តទោសរហូតដល់ចប់ ដែលខុសពីជនជាប់ចោទមួយចំនួនដែលមានងារជាឧកញ៉ា។
ការបង្ហាញទស្សនៈនេះបានកើតឡើងក្រោយពីអតីតចៅសង្កាត់រងក្រុងប៉ោយប៉ែត ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ កូតាពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលតុលាការបានរំលាយ លោក ចៅ វាសនា បានចេញពីពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ខេត្តត្បូងឃ្មុំ កាលពីម្សិលមិញ ក្រោយអនុវត្តទោសក្នុងពន្ធនាគាររហូតដល់ចប់ដែលមានរយៈពេល៥ឆ្នាំ។
លោក ចៅ វាសនា ត្រូវបានសាលាដំបូងខេត្តបន្ទាយមានជ័យផ្ដន្ទាទោសឱ្យគាត់ជាប់ពន្ធនាគារ៥ឆ្នាំពីបទ «ញុះញង់» ខណៈគាត់ពេលនោះចុះឃ្លាំមើលការតវ៉ារបស់កម្មករអូសរទេះទៅច្រកទ្វារអន្តរជាតិប៉ោយប៉ែត អំឡុងឆ្នាំ២០១៧។
ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក នី សុខា មើលឃើញថា ករណីលោក ចៅ វាសនា មិនខុសគ្នាទៅនឹងសកម្មជន និងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងដែលតុលាការបានរំលាយនេះប៉ុន្មានទេ ក្រោយពីមានវិបត្តិនយោបាយកើតឡើង។
លោកថា ការតម្រូវឱ្យលោក ចៅ វាសនា អនុវត្តទោសក្នុងពន្ធនាគាររហូតដល់គ្រប់រយៈពេល៥ឆ្នាំ ហាក់ខុសគ្នាឆ្ងាយពីជនជាប់ចោទផ្សេងទៀតដែលមានងារជាឧកញ៉ាមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រឿងញៀននិងសំណុំរឿងឃាតកម្មជាដើម ត្រូវបានដោះលែងឱ្យនៅក្រៅឃុំមុនកាលកំណត់ ឬទម្លាក់បទចោទ។ លោកមើលឃើញបញ្ហានេះថា សិទ្ធិចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយហាក់បានក្លាយជាគោលដៅចោទប្រកាន់ក្នុងកម្រិតទោសខ្ពស់។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងបានថារឿងនេះ វាជារឿងអយុត្តិធម៌សម្រាប់សកម្មជននយោបាយទាំងអស់ហ្នឹងណា៎! ពីព្រោះគេធ្វើនយោបាយក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបែរជាយើងចាប់គេមកដាក់គុក ពាក់ព័ន្ធផ្លូវច្បាប់ វាខុសទៅនឹងប្រទេសដែលប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យសេរីនោះឯង»។
លោកបារម្ភថា បើបញ្ហានេះមិនត្រូវបានកែលម្អទេ នោះវានឹងរងនូវការរិះគន់បន្ថែមទៀតថា របត់នយោបាយនៅកម្ពុជាកំពុងដើរចេញពីស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់អន្តរជាតិមួយចំនួនទៀត ស្ដីពីការលើកកម្ពស់សិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ។
លោកថា៖ «ធ្វើឱ្យគេមើលឃើញថា កម្ពុជាហ្នឹងកាន់តែដើរប្រាសចាកឆ្ងាយពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ មិនគួរថាយើងទៅធ្វើទុក្ខបុកម្នេញអ្នកនយោបាយប្រឆាំង អ្នកដែលមានទស្សនៈមិនស្របនឹងយើង។ បើនៅក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ គេមិនយកទោសអូសដំណើរទេ គេឱ្យសេរីភាពទៅឱ្យអ្នកទាំងអស់ហ្នឹង»។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សភ្លើងទៀន លោក ថាច់ សេដ្ឋា ចាត់ទុកករណីលោក ចៅ វាសនា ថាជារឿងអយុត្តិធម៌ដែលមិនអាចទទួលយកបាន ដោយថា មុនការចាប់ខ្លួន លោកចៅ វាសនា ជាចៅសង្កាត់រងទទួលបន្ទុកផែនសន្តិសុខ ដូច្នេះរាល់ការតវ៉ា គាត់មានតួនាទីចុះឃ្លាំមើលក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន តែបែរជាជាប់ចោទថាញុះញង់ទៅវិញ។
លោកថា៖ «គាត់ជាប់គុកនេះ គឺជាប់ដោយអយុត្តិធម៌តែម្ដង យើងឃើញស្រាប់ហើយពាក់ព័ន្ធនឹងការបាញ់សម្លាប់ក្ដី គ្រឿងញៀនរាប់គីឡូទាំងអស់ហ្នឹង វាបានមកនៅយ៉ាងសុខស្រួល ជាប់គុកដូចជាមិនជាប់អ៊ីចឹង! ដល់យើងអ្នកធ្វើការសង្គម អ្នកនយោបាយ វាទៅជាប់គុករហូតដល់៥ឆ្នាំ វាគ្មានតុល្យភាព»។
ឧកញ៉ា គិត ធាង អ្នកជំនួញដ៏លេចធ្លោម្នាក់ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញផ្ដន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៤ឆ្នាំ កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីគ្រឿងញៀនជិត៥០គីឡូក្រាម នៅក្នុងមណ្ឌលកម្សាន្តរ៉ុក (ROCK) ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ក្រោមបទ «ចាត់ចែងសម្រួលឱ្យមានការប្រើប្រាស់ដោយខុសច្បាប់នូវសារធាតុញៀន» និងបទ «សមគំនិត»។ ប៉ុន្តែលោក គិត ធាង ត្រូវបានសាលាឧទ្ធរណ៍សម្រេចកាត់តម្រឹមទោសត្រឹម២ឆ្នាំ ដោយទោសនៅសល់ត្រូវព្យួរ និងដោះលែងលោកឱ្យមានសេរីភាពវិញនៅអំឡុងឆ្នាំ២០២១។
ដោយឡែក ឧកញ៉ា ថោង សារ៉ាត់ ដែលជាប់ចោទក្នុងសំណុំរឿងបាញ់សម្លាប់ឧកញ៉ា អ៊ឹង ម៉េងជឺ អំឡុងឆ្នាំ២០១៤ ហើយត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតនោះ ក៏ត្រូវបានសាលាឧទ្ធរណ៍ទម្លាក់បទចោទវិញនៅឆ្នាំ២០២០ ដោយសម្អាងថា គាត់មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធដូចការរកឃើញរបស់សាលាដំបូង។
អ្នកវិភាគសង្គម កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ មើលឃើញថា ការកាត់ទោសឬទម្លាក់បទចោទដល់ជនជាប់ចោទណាម្នាក់ជាឆន្ទានុសិទ្ធិរបស់ចៅក្រម ក៏ប៉ុន្តែថា សកម្មជននយោបាយត្រូវបានគេដាក់បន្ទុកខុសប្លែកពីសំណុំរឿងទៅលើជនជាប់ចោទដែលមានងារជាឧកញ៉ា។
កញ្ញាថា៖ «អ៊ីចឹងអ្វីដែលយើងមើលទៅការថ្លឹងថ្លែងចំពោះការផ្ដល់យុត្តិធម៌នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹង គឺហាក់ដូចជាផ្ដល់បន្ទុកនៃការចូលរួមនយោបាយបានហ្នឹងច្រើនជាងនៅក្នុងករណីផ្សេងទៀត»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ច្រានចោលការលើកឡើងនេះ ដោយសម្អាងថា នៅកម្ពុជា ចំណាត់ការច្បាប់មិនបានផ្ដោតទៅលើការចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយឬមិនចូលរួមនោះទេ ហើយស្ថាប័នតុលាការបានចាត់វិធានការទៅលើតែអ្នកដែលល្មើសច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា ការទម្លាក់បទចោទទៅលើជនជាប់ចោទណាមួយ ក៏អាស្រ័យលើការរកឃើញរបស់ចៅក្រម។
លោកថា៖ «រាល់ការចោទប្រកាន់និងផ្ដន្ទាទោសមិនមែនដោយសារតែធ្វើសកម្មភាពនយោបាយទេ ដោយសារតែការប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ហើយអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចគេមានភស្តុតាងដែលបញ្ជាក់ច្បាស់ថាវាជាបទល្មើស ហើយការផ្ដន្ទាទោសវាខុសគ្នាទៅតាមស្ថានភាពនៃបទល្មើស និងបច្ច័យនៃបទល្មើសនីមួយៗ»។
យ៉ាងណានេះក្ដី អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីដើមខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ បាននិយាយថា «តុលាការនៅកម្ពុជាត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាមធ្យោបាយជាថ្មីទៀត ក្នុងការបំបិទសំឡេងរិះគន់របស់អ្នកដែលហ៊ាននិយាយរិះគន់»។ ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមនោះ ក៏បាននិយាយផងដែរថា ការធ្លាក់ចុះលំហពលរដ្ឋនិងនយោបាយនៅកម្ពុជាមានការរៀបចំច្បាស់លាស់និងមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ ដែលការណ៍នេះ ត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងជាថ្មីតាមរយៈការផ្ដន្ទាទោសលើអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងសកម្មជនសរុប១៥នាក់នៅក្នុងសំណុំរឿងផ្សេងៗគ្នា៕