ប្រជាសហគមន៍មួយចំនួនអះអាងថា អំឡុងពេលបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិ មានបទល្មើសព្រៃឈើធំៗបានកើតឡើងច្រើននៅតំបន់ជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់ និងព្រៃព្រះរការ ដោយពួកគេសង្កេតឃើញមានសកម្មភាពដឹកជញ្ជូនឈើចេញពីព្រៃសហគមន៍ទាំងនេះទាំងថ្ងៃទាំងយប់។
សហគមន៍បណ្ដាញការពារព្រៃឡង់ ខេត្តព្រះវិហារ លោក ចាន់ សារិន ប្រាប់វីអូឌីថា លោកសង្កេតឃើញអំឡុងពេលបុណ្យចូលឆ្នាំ៣ថ្ងៃ មានករណីដឹកឈើចេញពីសហគមន៍ព្រៃឡង់ច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ពោលគឺច្រើនខុសពីថ្ងៃធម្មតា បើទោះតាមច្រកនីមួយៗសុទ្ធតែមានមន្ត្រីបរិស្ថានយាមល្បាតក៏ដោយ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំសង្កេតឃើញ៣ថ្ងៃឌុបហើយ បីថ្ងៃជាប់ៗគ្នា ដឹក[ឈើ]ទាំងថ្ងៃទាំងយប់។ ពីម្សិល ខ្ញុំឃើញដឹកនឹងឡានដែរ។ [ប្រៀបធៀបថ្ងៃធម្មតា និងថ្ងៃចូលឆ្នាំ?] ថ្ងៃចូលឆ្នាំហ្នឹងហើយដែលគេដឹកច្រើនបំផុត ដែលកំពុងតែគ្មានអ្នកណាទៅលបឃ្លាំមើល។ ចូលឆ្នាំ បុណ្យធំៗដែលពលរដ្ឋអត់បានសង្កេតមើលទេ ដោយសារជាប់រវល់ធ្វើបុណ្យ ដើរលេង។ គេដឹកដោយគោយន្ត មានទាំងឡាន! ពេលថ្ងៃក៏ដឹកដែរ។ ពួកគាត់គ្របឈើហ្នឹងជិត តែប្រហែលឈើស្រឡៅ ឈើទាល គេយកស្បៃខ្មៅៗមកគ្រប ឈើមិនតិចជាង ២-៣ គីប[គូប ក្នុងមួយគោយន្ត ឬរថយន្ត]»។
ដោយឡែក បណ្ដាញស្នូលសហគមន៍ការពារព្រៃឡង់ខេត្តកំពង់ធំ លោក មិញ នី ប្រាប់ថា តំបន់លោករស់នៅមានបទល្មើសព្រៃឈើកើតឡើងស្ទើរក្លាយជាទម្លាប់ទៅហើយ ប៉ុន្តែអំឡុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ វាជាឱកាសល្អសម្រាប់ក្រុមជនល្មើសថែមទៀត ត្បិតសកម្មភាពដឹកឈើចេញពីព្រៃកើតមានកាន់តែច្រើន។
ប្រជាសហគមន៍រូបនេះបន្ថែមថា បទល្មើសចេះតែកើតមានឡើង អាចដោយសារការអនុវត្តច្បាប់នៅមានភាពធូររលុង ត្បិតលោកកម្រឃើញជនល្មើសត្រូវបានទទួលទោសតាមច្បាប់ណាស់។
លោក មិញ នី ថា៖ «ដូចជាទទេ មិនឃើញមានអ្នកណាជាប់គុកដោយសារបទល្មើសព្រៃឈើមួយសោះ! ប៉ុន្តែយើងមិនចោលទេ ការរាយការណ៍ ការស៊ើបអង្កេត ការតាមដានបទល្មើសព្រៃឈើ តែយើងមានត្រឹមតែការដឹង ព័ត៌មានការកាប់បំផ្លាញ ការរុករាន ការគប់គិតគ្នា។ គ្រាន់តែថាចំណាត់ការដូចជាមិនទាន់ឃើញទេ អ្នកជាប់ទោស ជាប់ហេតុផលដោយការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើទេ មានតែអ្នកតស៊ូមតិ អ្នកការពារបរិស្ថានដែលរងការចោទប្រកាន់ ជាប់គុក ចំជាវាដូចថាសង្គមយើងវាយ៉ាងម៉េច? ហើយបរិបទប្រទេសយើងវាយ៉ាងណាអ៊ីចឹង»។
លោកថា ប្រសិនបើព្រៃឡង់មិនអាចថែរក្សាឱ្យនៅគង់វង្សបន្តទៀតបានទេ អ្វីដែលលោកស្តាយបំផុតគឺក្មេងជំនាន់ក្រោយនឹងលែងបានឃើញឬស្គាល់សម្បត្តិរបស់ជាតិមួយនេះមិនខាន។
ចំណែកប្រជាសហគមន៍ព្រៃព្រះរការ ខេត្តព្រះវិហារ លោក ថី ហុន មានប្រសាសន៍ថា លោកបានឃើញបទល្មើសកាប់ឈើ និងដឹកចេញពីព្រៃសហគមន៍មួយនេះស្ទើររាល់ថ្ងៃ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកថា ក្នុងឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំ លោកសង្កេតឃើញមានការដឹកឈើចេញទ្វេដង ដោយសារប្រជាពលរដ្ឋជាប់រវល់ មិនសូវបានចុះល្បាតឬឃ្លាំមើលបញ្ហាបទល្មើសដូចសព្វដង។
លោកថា៖ «គេមានពេលទៅលួចកាប់លួចអី ដោយសារចូលឆ្នាំខ្មែរយើងហ្នឹងមិនសូវមានអ្នកដើរមើល ដូចជារដ្ឋបាលបរិស្ថាន គាត់មិនសូវបានដើរ។ ហើយក៏ដូចអ្នកខ្លះគេស្គាល់ប៉ូលិស ឱ្យប៉ូលិសមើលឱ្យអ៊ីចឹងទៅ ជារៀងរាល់ថ្ងៃហ្នឹងឯង។ [ឱ្យប៉ូលិសមើលផ្លូវឱ្យ?] ឱ្យប៉ូលិសមើលផ្លូវ យាមឱ្យ ដូចជា [មន្ត្រី] បរិស្ថាន ចូលព្រៃអី គេរាយការណ៍ឱ្យ ដូចថាសហគមន៍យើងចូល ក៏គេរាយការណ៍ឱ្យទាំងអស់។ មើលទៅ [សន្ទុះនៃការកាប់ឈើដឹកចេញ] ខ្លាំង បើមែនទែន គឺថ្ងៃចូលឆ្នាំហ្នឹងឯង! គេមានពេលលួចដឹកឈើរាល់ថ្ងៃហ្នឹងឯង អាណា [ឈើ] ធំៗ គេដឹកចេញពីខេត្តយើងទៅលក់ខេត្តផ្សេងៗ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្រ្តា ទទួលស្គាល់ថា បទល្មើសធនធានធម្មជាតិនៅតែកើតមាន។ យ៉ាងណា លោកថា បទល្មើសទ្រង់ទ្រាយធំលែងកើតមានទៀតហើយ ហើយបច្ចុប្បន្ននៅមានតែបទល្មើសព្រៃឈើទ្រង់ទ្រាយតូចៗប៉ុណ្ណោះ ខណៈមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានកំពុងបន្តទប់ស្កាត់និងបង្ក្រាបបន្ថែមទៀត។
លោកថា៖ «បទល្មើសធនធានធម្មជាតិនៅកើតមាន តែបទល្មើសទ្រង់ទ្រាយធំលែងកើតមានទៀតហើយ នៅមានបទល្មើសទ្រង់ទ្រាយតូចៗ ដែលមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សនៃក្រសួងបរិស្ថានបាននិងកំពុងបន្តការទប់ស្កាត់និងបង្ក្រាបជាបន្តទៀត និងខិតខំប្រឹងប្រែងបង្កើតសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋានដើម្បីផ្តល់ជម្រើសថ្មីដល់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
អ្នកសម្របសម្រួលបណ្តាញកសាងសន្តិភាពសហគមន៍ លោក សេង សុខហេង ថ្លែងថា បទល្មើសព្រៃឈើធំៗពិតជានៅតែបន្តកើតឡើងរាល់ថ្ងៃ ជាពិសេសនាឱកាសបុណ្យទានធំៗ គឺជនល្មើសតែងសម្រុកកាប់ឈើនិងដឹកចេញពីព្រៃ តាមរយៈការខ្ចីដៃពលរដ្ឋតូចតាចឱ្យធ្វើជំនួសជាដើម។
លោកបន្ថែមថា ប្រជាសហគមន៍តែងបានរាយការណ៍ពីបទល្មើសកាប់ឈើម្តងហើយម្តងទៀត ប៉ុន្តែមន្ត្រីមិនបានសាទរនិងលើកទឹកចិត្តចំពោះការរាយការណ៍ទាំងនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ មន្ត្រីតែងតែច្រានចោល និងបង្ហាញការមិនសប្បាយចិត្តចំពោះប្រជាសហគមន៍ថែមទៀតផង។
លោកថា៖ «ពេលដែលសហគមន៍គាត់ចាប់ គាត់ឃាត់ [ជនល្មើស] ទៅ យើងឃើញថាហាក់ដូចជាខាងមន្ត្រីខាងអីហ្នឹង គាត់អត់សប្បាយចិត្ត។ គាត់[អាជ្ញាធរ]តែងតែនិយាយថា សហគមន៍ហ្នឹងគ្មានសិទ្ធិ ហើយនិងអត់មានតួនាទីក្នុងការឃាត់ ឬក៏[ចូលរួមចាត់វិធានការ]អីទៅលើបទល្មើសហ្នឹងទេ»។
បើតាមមន្ត្រីសម្របសម្រួលសហគមន៍រូបនេះ កត្តាដែលធ្វើឱ្យបទល្មើសព្រៃឈើកើតឡើងមិនឈប់ឈរ និងគ្មានទីបញ្ចប់ គឺដោយសារអំពើពុករលួយ បញ្ហាបក្ខពួកនិយម ជាដើម។
លោក សេង សុខហេង បន្តថា ប្រសិនបើការអនុវត្តច្បាប់មិនបានតឹងរ៉ឹង និងគ្មានតម្លាភាពទេ ព្រៃឈើ និងសត្វព្រៃនៅកម្ពុជានឹងវិនាស ហើយពលរដ្ឋមូលដ្ឋាននឹងរងផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរ។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ បានចេញរបាយការណ៍ដោយបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ព្រៃឈើជាង៦ ០០០ហិកតា នៅតំបន់ជម្រកសត្វព្រៃ«ព្រៃឡង់» និង«ព្រៃព្រះរការ» ត្រូវបានកាប់បំផ្លាញ ដោយមានការទទួលសំណូក និងការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយរបស់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ។
ទំហំនៃការបាត់បង់ផ្ទៃដីព្រៃឈើនៅតំបន់ការពារទាំងពីរនេះ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ អះអាងថា មានទំហំស្មើនឹងទីលាន ឬតារាងបាល់ទាត់ចំនួនជិត១ម៉ឺនទីតាំង (៨ ៧៨៤)៕
