សង្វៀនប្រកួតអំណាចនាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ហាក់បានបន្សល់ទុកនូវប៉ូលនយោបាយពីរផ្ទុយពីគ្នា ជំរុញឱ្យអ្នកឃ្លាំមើលមានការព្រួយបារម្ភពីវិបត្តិសង្គម ដែលត្រូវស្វែងរកការពន្យល់ពីបុគ្គលឯករាជ្យសម្រាប់ជាមូលដ្ឋានពិចារណា ដើម្បីកុំឱ្យល្បែងនយោបាយនាសម័យទំនើបនេះឈានទៅបំបែកបំបាក់ជាតិដូចពីអតីតកាល។
ការព្រួយបារម្ភនេះកើតឡើងក្រោយពីមានការអះអាងរបស់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអំពីការប្ដេជ្ញាចិត្តការពារសន្តិភាព ស្របពេលដែលបញ្ហាសង្គមជាច្រើន មិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយនៅឡើយ ដូចជា បញ្ហាដីធ្លី អយុត្តិធម៌សង្គម ការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ រួមទាំងការគំរាមកំហែងខាងនយោបាយ ជាដើម។
ដើមចមនៃបញ្ហាទាំងនេះបានកើតឡើងចាប់ពីចុងឆ្នាំ២០១៧មក ពោលគឺក្រោយពីតុលាការកំពូលបានរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចេញពីឆាកនយោបាយ ដែលគណបក្សនោះជាដៃគូប្រជែងអំណាចដ៏មានសក្ដានុពលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
វិធាននេះជំរុញឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ រួមទាំងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក និងពលរដ្ឋដែលនិយមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បានរិះគន់ថា ការប្រកួតអំណាចនៅកម្ពុជាបានងាកចេញពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ បើទោះបីច្បាប់កំពូលបានចែងថា ការអនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យមិនអាចកែប្រែបានក្ដី។
របត់នយោបាយថ្មីនេះធ្វើឱ្យមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងខ្លះសម្រេចនិរទេសខ្លួន ខ្លះជាប់ពន្ធនាគារ រីឯសកម្មជនខ្លះត្រូវគេឆ្មក់វាយឱ្យរងរបួសជាង១០នាក់ ក្នុងនោះ សកម្មជនខ្លះរងរបួសបាក់ដៃ និងខ្លះទៀតស្រាំលលាដ៍ក្បាល ត្រូវវះកាត់បន្ទាន់ទៀតផង ប៉ុន្តែជនដៃដល់មិនទាន់ត្រូវបានវែកមុខនៅឡើយ។
ក្រោយរបត់នយោបាយថ្មីនេះ សហភាពអឺរ៉ុបបានសម្រេចកាត់ផ្ដាច់ផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធដែលជាអំណោយផលខាងផ្នែកពាណិជ្ជកម្មពីកម្ពុជាមុនកាលកំណត់ ដែលមានទំហំទឹកប្រាក់ប្រមាណជាង១០០លានដុល្លារក្នុង១ឆ្នាំ ដើម្បីជាសារព្រមានឱ្យស្ដារស្ថានការណ៍នយោបាយឡើងវិញ។
ដូចគ្នានេះដែរ សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រើវិធានការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់យោធាចំនួន៤រូប ក្នុងនោះមានទាំងមេបញ្ជាអង្គរក្សរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ផងដែរ។
ជាការកត់សម្គាល់ នៅពេលដែលមានការជំរុញពីសហគមន៍អន្តរជាតិឱ្យដោះស្រាយបញ្ហាផ្ទៃក្នុង នូវអ្វីដែលប្រទេសហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសទាំងនោះចង់ឃើញកម្ពុជាស្ដារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីបានផ្ញើសារឱ្យមានវិធានការបង្ក្រាបក្រុមដែលប្រឆាំងនឹងការដឹកនាំរបស់លោក។
ជាថ្មីម្ដងទៀត ក្នុងពិធីសម្ពោធដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ផ្លូវ៣៨ខ្សែ នៅខេត្តសៀមរាប កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ លោកនាយករដ្ឋមន្តី្រ ហ៊ុន សែន រម្លឹកថា ក្នុងតម្លៃណាក៏ដោយ ត្រូវទប់ស្កាត់ឱ្យបានដើម្បីការពារសន្តិភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកថា៖ «ដូច្នេះ យើងកុំញញើតបំផ្លាញចោលក្រុមដែលបំផ្លាញសន្តិភាព ដើម្បីការពារជីវិតប្រជាជនរាប់លាននាក់ យើងក៏ត្រូវតែហ៊ានប្ដូរផ្ដាច់»។
ដោយឡែក លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលតុលាការបានរំលាយ ហើយបច្ចុប្បន្នកំពុងជាប់ក្ដីក្ដាំដ៏ចម្រូងចម្រាសនៅតុលាការ តាមបណ្ដឹងរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងត្រូវបានតុលាការហាមធ្វើសកម្មភាពនយោបាយនោះ លោកបានបង្ហោះសារនៅលើហ្វេសប៊ុក កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២២នេះថា ការកម្ចាត់និងបំបាត់អ្នកដែលមានទស្សនៈផ្សេងគ្នា អាចបានត្រឹមតែបង្កើតភាពស្ងប់ស្ងាត់បណ្ដោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ។
លោកសម្អាងថា ក្នុងសង្គមនីមួយៗ មនុស្សតែងតែមានទស្សនៈផ្សេងៗគ្នា តែផ្ទុយទៅវិញ លោកគូសបញ្ជាក់ថា៖ «ដើម្បីទទួលបានសន្តិភាពពិតប្រាកដនិងយូរអង្វែង សង្គមឬប្រទេសមួយត្រូវតែគោរពសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់មនុស្សគ្រប់រូប»។
ជាការកត់សម្គាល់មួយទៀត អ្នកមានជម្លោះដីធ្លី រួមទាំងក្រុមគ្រួសារសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ដែលស្វាមីរបស់ពួកគេនៅជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារនៅឡើយនោះ បានបន្តចេញតវ៉ាដោយសន្តិវិធី ដោយដើរដាក់ញត្តិតាមស្ថានទូតនិងស្ថាប័នរដ្ឋ ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ក្រោមដំបូលសន្តិភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល។
បញ្ហាទាំងនេះបង្កើតជាសំណួរថា តើគ្រឹះសន្តិភាពខ្វះការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សបានឬទេ?
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី យល់ថា សន្តិភាពពិតប្រាកដមានតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបាននៅក្នុងសង្គម។ ប៉ុន្តែលោកថា សន្តិភាពពិតប្រាកដត្រូវផ្សារភ្ជាប់នឹងយុត្តិធម៌សង្គម ព្រោះថា បើកាលណាមានយុត្តិធម៌សង្គមនឹងមានសន្តិភាព ហើយយុត្តិធម៌សង្គមនឹងធ្វើឱ្យសន្តិភាពនៅស្ថិតស្ថេរយូរអង្វែង។
ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ លោកមើលឃើញថា ការគំរាមដើម្បីពង្រឹងសន្តិភាព ទាំងមិនបានធានាយុត្តិធម៌សង្គម ឬលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សនិងសន្តិភាពនោះទេ នោះសន្តិភាពក៏មិននៅយូរអង្វែងដែរ ព្រោះថា ជម្រើសនេះ អ្នកដែលរងគ្រោះទំនងជាមិននៅស្ងៀម ហើយរដ្ឋាភិបាលខ្លាចបាត់បង់អំណាច នោះនឹងប្រើវិធានទប់ស្កាត់ឬបង្ក្រាប ដែលការណ៍នេះនឹងជំរុញឱ្យមានវិបត្តិសង្គមកើតឡើង។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងជម្រើសដើម្បីឱ្យមានសន្តិភាពយូរអង្វែង វាត្រូវការយកសន្តិភាពផ្សារភ្ជាប់ជាមួយយុត្តិធម៌សង្គម ដើម្បីទៅពង្រឹងសន្តិភាព អាហ្នឹងបានវាមាននិរន្តរភាព មានសន្តិភាពពិតប្រាកដ»។
លោក មាស នី បន្តថា ការគំរាមទប់ស្កាត់ពួកភេរវករ ឬភេរវកម្មពិតប្រាកដែលមករំខានសន្តិភាព ជារឿងត្រឹមត្រូវ។ ប៉ុន្តែលោកថា បរិបទនយោបាយនៅកម្ពុជា អំឡុងឆ្នាំ២០១៧ មានពលរដ្ឋជិតពាក់កណ្ដាលប្រទេសបានបង្ហាញជំហរចង់ផ្លាស់ប្ដូរ ដោយមិនបោះឆ្នោតគាំទ្របក្សកាន់អំណាច ដែលការណ៍នេះ លោកថា ប្រសិនបើការគំរាមនោះសំដៅដល់មនុស្សជាទ្រង់ទ្រាយធំបែបនោះ នឹងបង្ហាញពីការព្រួយរបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើភាពមិនទុកចិត្តខ្លួនឯង។
បញ្ហានេះ លោកបារម្ភថា បើគ្មានអ្វីប្រែប្រួលទេ វិធានការបង្ក្រាបទៅលើអ្នកតវ៉ានឹងកើតឡើង ហើយការប្រកួតអំណាចតាមរយៈការបោះឆ្នោត បក្សកាន់អំណាចអាចនឹងគ្រប់គ្រងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតឱ្យខានតែបាន ដើម្បីបន្តគ្រប់គ្រងអំណាច។
តែយ៉ាងណា លោកផ្ដល់ជាយោបល់ថា បញ្ហាទាំងនេះអាចដោះស្រាយបាន បើអ្នកនយោបាយបង្កើនការទុកចិត្តគ្នា ហើយគិតពីប្រយោជន៍ជាតិ។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មានប្រសាសន៍ថា ជាគោលការណ៍ របបនយោបាយរបស់រដ្ឋមួយ គេត្រូវការសន្តិភាព ព្រោះសន្តិភាពជាលក្ខណៈសម្បត្តិនៃការដឹកនាំរបស់រដ្ឋ។
ដោយឡែក លោកថា សម្រាប់កម្ពុជា បានប្រកាន់យកតាមគោលការណ៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ចេញពីធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយបានបញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលច្បាប់កំពូលនេះបានផ្តល់សិទ្ធិពេញលេញដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប។
លោកបន្ថែមថា ការណ៍នេះ រាល់ការប្រកាន់យកគោលនយោបាយនិងទស្សនៈនយោបាយ មិនអាចប្រាសចាកពីគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស ដូចដែលកម្ពុជាបានសន្យានិងផ្ដល់សច្ចាប័នទៅឱ្យក្របខណ្ឌអន្តរជាតិនោះទេ។
ករណីនេះ លោកថា បើរបត់នយោបាយមិនបានភ្ជាប់កាតព្វកិច្ចអាជ្ញាធររដ្ឋទៅនឹងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស តែបែរជាប្រើអំណាចទៅបង្ក្រាបដៃគូប្រកួត រំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋ បង្កឱ្យមានភាពអយុត្តិធម៌សង្គម ជាដើមនោះ ភាពផុសស្រួយនៃការបែកបាក់ជាតិនឹងកើតឡើង។
លោកថា៖ «បើកាលណាសង្គមខ្វះយុត្តិធម៌ហើយ វាធ្វើឱ្យសង្គមថ្ងៃក្រោយលែងដំណើរការតាមច្បាប់ លែងតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ តាមរយៈនៃការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ហ្នឹងទៀតហើយ វាប្រើអំពើហិង្សាដោយកម្លាំងទៅវិញ»។
តែយ៉ាងណា លោកយល់ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឱ្យកម្ពុជាវិលទៅរករបបផ្ដាច់ការដូចពីអតីតនោះ ត្រូវមានការចូលរួមតាមដានពីប្រជាពលរដ្ឋទៅលើយន្តការអនុវត្តច្បាប់របស់ស្ថាប័នរដ្ឋ។
ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក នី សុខា មើលឃើញថា ការយល់ឃើញផ្សេងគ្នាជារឿងធម្មតាក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ហើយមិនថាពលរដ្ឋកម្ពុជាទេ សូម្បីតែប្រជាពលរដ្ឋលើពិភពលោកក៏ត្រូវការសន្តិភាពដែរ។
តែលោកថា សន្តិភាពនឹងមិនស្ថិតស្ថេរនៅយូរអង្វែងទេ បើមានមនុស្សមួយក្រុមត្រូវបានគេកម្ចាត់ចោលទាំងមិនគោរពគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនោះ។
លោកថា៖ «នៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសជាសកលហ្នឹង គេបានប្រកាសពីបញ្ហាហ្នឹងហើយ បើសិនជាយើងមិនគោរពគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សហ្នឹងទេ អាហ្នឹងហើយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសមិនអាចរក្សាសន្តិភាពបាន ធ្វើឱ្យពិភពលោករក្សាសន្តិភាពបានទេ»។
អ្នកឃ្លាំមើលរូបនេះបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា នៅពេលប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មិនអាចរកយុត្តិធម៌ឱ្យពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះដោយអំពើអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមបាន ពេលនោះហើយជាគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ប្រទេសជាតិ ដែលការណ៍នេះ លោកចង់ឃើញការប្រកួតអំណាចដោយសុចរិត និងតម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំ៕
