លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បន្តលើកឡើងថា ការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យគ្មានស្តង់ដារអន្តរជាតិទេ ដោយសម្អាងថា សូម្បីប្រទេសមហាអំណាចលោកសេរីខ្លះក៏អនុវត្តខុសគ្នាដែរ ខណៈមានការរិះគន់អំពីការដឹកនាំរបស់លោកធ្វើឱ្យកម្ពុជាងាកចេញពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ។
ការថ្លែងរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ ធ្វើឡើងក្នុងពិធីសំណេះសំណាលជាមួយប្រតិភូកីឡាកម្ពុជាស៊ីហ្គេម (SEA Games) លើកទី៣១ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ នាព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។
ក្នុងពិធីនោះ លោក ហ៊ុន សែន បានណែនាំក្រុមកីឡាករដែលត្រៀមចេញទៅប្រកួនទាំងនោះឱ្យគោរពស្តង់ដារអន្តរជាតិដែលគេបានកំណត់ ដោយហាមកីឡាករកុំឱ្យប្រើប្រាស់សារធាតុញៀន ឬភេសជ្ជៈប៉ូវកម្លាំងដើម្បីបានឈ្នះការប្រកួត រំលោភលើលក្ខខណ្ឌនៃការប្រកួត។
លោកបន្ថែមថា ការទៅប្រកួតនេះ ពួកគេជាតំណាងរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសជិត១៧លាននាក់ ឬតំណាងឱ្យមុខមាត់ប្រទេសជាតិទាំងមូល ហើយថាបើកីឡាករណាម្នាក់ប្រព្រឹត្តកំហុស ឬប្រើសារធាតុញៀន លោកថា ជារឿង«អាស្រូវ»សម្រាប់មុខមាត់ប្រទេសលើឆាកអន្តរជាតិ។
ដោយឡែកពីនេះ ការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស គ្មានស្តង់ដារអន្តរជាតិទេ ដោយលោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា សូម្បីប្រទេសមហាអំណាចលោកសេរីមួយចំនួនក៏អនុវត្តខុសគ្នាដែរ។
ក្នុងន័យនេះ លោកកត់សម្គាល់ថា ការបោះឆ្នោតនៅសហរដ្ឋអាមេរិក សន្លឹកឆ្នោតក្រោម៤០ភាគរយអាចជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីបាន តែប្រទេសបារាំងវិញ សន្លឹកឆ្នោតទាល់តែលើស៥០ភាគរយ ទើបអាចជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីបាន ខណៈប្រទេសខ្លះទៀតជ្រើសរើសការដឹកនាំរដ្ឋតាមបែបប្រធានាធិបតី និងខ្លះជ្រើសរើសយករបបសភានិយមនោះ។
លោកថា៖ «កុំនិយាយស្តង់ដារអន្តរជាតិលើសិទ្ធិមនុស្ស លើបញ្ហានេះ បញ្ហានោះ គ្មានទេ! ស្តង់ដារអន្តរជាតិមានតែវិស័យកីឡាទេៗ ប៉ុន្តែស្តង់ដារលើបញ្ហានយោបាយ លើបញ្ហាគ្រប់គ្រង លើបញ្ហាបែបផែនប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្សស្អី វាអត់មានស្តង់ដារអន្តរជាតិទេ»។
ការលើកឡើងជាថ្មីទៀតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នេះ ចំពេលដែលការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៥ នឹងចូលមកដល់នៅជាង១ខែទៀតនេះ។ លើសពីនេះ ក៏ស្របពេលដែលការដឹកនាំរបស់លោករងការរិះគន់ថា បានធ្វើឱ្យកម្ពុជាដើរចេញពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ចាប់តាំងពីមានការំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចេញពីឆាកនយោបាយអំឡុងចុងឆ្នាំ២០១៧មក។
អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង បច្ចុប្បន្នជាអនុប្រធានបណ្ដោះអាសន្នគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន យល់ឃើញថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់តម្រង់ទិសបន្ទាត់នយោបាយ ពិសេសគោលការណ៍គោរពសិទ្ធិមនុស្ស តែនៅត្រង់ថា ប្រទេសខ្លះអនុវត្តប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតីនិយម ហើយប្រទេសខ្លះទៀតអនុវត្តប្រព័ន្ធសភានិយម។
លោកថា៖ «ប្រជាធិបតេយ្យ គេមានគោលការណ៍ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះរបស់គេត្រឹមត្រូវណាស់ គេមិនចេះតែថាទេ! គ្រាន់តែថាមេដឹកនាំខ្លះណាស់ គ្រាន់ថាអ្នកដឹកនាំយល់ថាអាហ្នឹងជាប្រជាធិបតេយ្យអត់ស្តង់ដារ ហើយខ្លួនចង់ធ្វើអីតាមចិត្ត អាហ្នឹងមួលបង្កាច់ថាប្រជាធិបតេយ្យអត់ស្តង់ដារហើយ»។
យ៉ាងណា លោកបារម្ភថា សាររបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះអាចនឹងមានឥទ្ធិពលដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នៅពេលខាងមុខ ចំពោះការធានាបាននូវភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។
នាយកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត លើកឡើងថា ជាគោលការណ៍សកល ការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គេផ្ដោតសំខាន់លើគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។ ប៉ុន្តែលោកថា កម្ពុជាបានខកខានបំពេញកាតព្វកិច្ច ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងគោលការណ៍សកលនេះ និងធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជាផងដែរ។
លោកបន្តថា៖ «ដោយសារតែយើងមិនបានអនុវត្តនិងគោរពតាមគោលការណ៍គ្រឹះជាសកលដែលមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយនិងគោលការណ៍គ្រឹះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ អ៊ីចឹងបានជាយើងឃើញសហគមន៍អឺរ៉ុប និងប្រទេសផ្សេងៗហ្នឹង គេទាមទារឱ្យកម្ពុជាយើងស្ដារឡើងវិញនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ឬក៏ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ពីព្រោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ វាផ្សារភ្ជាប់នឹងសិទ្ធិនុស្ស វាអត់អាចបែងចែកពីគ្នាបានទេ»។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា លើកឡើងថា កម្ពុជាបានប្រកាន់យកតាមគោលការណ៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះកើតចេញពីធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយបានបញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលច្បាប់កំពូលនេះបានផ្ដល់សិទ្ធិពេញលេញដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប។
លោកយល់ថា ផ្អែកលើច្បាប់កំពូលរបស់កម្ពុជាដែលប្រសូត្រចេញពីធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិនោះ ការអនវុត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ គឺមានស្តង់ដារតែមួយ។
លោកថា៖ «រដ្ឋធម្មនុញ្ញ វាមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ផ្ដល់សិទ្ធិពេញលេញដល់ប្រជាពលរដ្ឋ តាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ហើយអត់មានប្រជាធិបតេយ្យមានស្តង់ដារពីរស្តង់ដារបីអីទេ»។
មួយវិញទៀត អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោក វីទិត ម៉ុនតារប៊ន (Vitit Muntarbhorn) បាននិយាយនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីចុងខែមីនា ឆ្នាំ២០២២នេះថា «លំហពលរដ្ឋ និងនយោបាយនៅកម្ពុជា កាន់តែរួមតូចទៅ និងដើរថយក្រោយ ដោយសារតែការគ្រប់គ្រងបែបឯកបក្ស»។
បញ្ហានេះ លោកអំពាវនាវទៅអាជ្ញាធរកម្ពុជាឱ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន និងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដែលកម្ពុជាជារដ្ឋភាគី រួមទាំងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងការជួបប្រជុំ ដើម្បីបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ខណៈការបោះឆ្នោតខិតជិតមកដល់៕
