អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវបានគេឱ្យតម្លៃថា ជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងសង្គម និងបានរួមចំណែកកែទម្រង់ស្ថាប័នរដ្ឋ ដើម្បីជំរុញដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តបតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលប្រកាសឱ្យប្រើជិត៣០ឆ្នាំមកនេះ បានចែងថា កម្ពុជាអនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស។
មាត្រា៤១ នៃច្បាប់កំពូលនេះ ចែងថា៖ «ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួន សេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន សេរីភាពខាងការបោះពុម្ពផ្សាយ សេរីភាពខាងការជួបប្រជុំ »។
ក៏ប៉ុន្តែអ្នកឃ្លាំមើលកត់សម្គាល់ថា ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អ្នកសារព័ត៌មានដែលហ៊ានរាយការណ៍ពីចំណុចអវិជ្ជមានរបស់មន្ត្រី រួមទាំងអំពើពុករលួយជាដើមនោះ បានបន្តរងការវាយប្រហារ និងគំរាមកំហែងច្រើនរូបភាព។
បញ្ហាទាំងនេះបង្កើតជាការចោទសួរជុំវិញការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលលើវិធានលើកកម្ពស់សេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា ដែលភ្ជាប់កាតព្វកិច្ចអនុវត្តតបតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោក លើកទី២៩ ឆ្នាំ២០២២ បានលើកឡើងក្នុងសារលិខិតចុះថ្ងៃទី៣ ខែឧសភានេះថា ជាថ្មីម្ដងទៀត រដ្ឋាភិបាលនៅតែចាត់ទុក៖ «អ្នកសារព័ត៌មានជាដៃគូមិនអាចខ្វះបាន ក្នុងការចូលរួមប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ កែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ រដ្ឋបាលសាធារណៈ និងលើកស្ទួយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
សារលិខិតនោះក៏បានក្រើនរម្លឹកអ្នកសារព័ត៌មានឱ្យបង្កើនសមត្ថភាពស្របគ្នានឹងការកើនឡើងបច្ចេកវិទ្យា និងវិជ្ជាជីវៈ ដើម្បីផ្ដល់ព័ត៌មានពិតជូនពលរដ្ឋ និងជំរុញតម្លាភាពសង្គម ដែលថាជាចក្ខុវិស័យរបស់រដ្ឋាភិបាល។
ដោយឡែក ក្នុងទិវាសកលនេះដែរ ក្រុមអង្គការ-សមាគមចំនួន២៣ស្ថាប័ន ដែលធ្វើការលើកកម្ពស់សិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅកម្ពុជា បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម បង្ហាញការព្រួយបារម្ភអំពីការបន្តយាយីទៅលើអ្នកសារព័ត៌មាន។
ក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិទាំងនោះបានទាមទារទៅរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីបញ្ចប់និទណ្ឌភាពចំពោះរាល់បទឧក្រិដ្ឋទាំងឡាយប្រឆាំងនឹងអ្នកសារព័ត៌មាន ដោយនាំយកជនដៃដល់ និងអ្នករួមប្រព្រឹត្តឃាតកម្ម ការវាយប្រហារ ការគំរាមកំហែង ការបៀតបៀនរូបរាងកាយនិងផ្លូវភេទ ជាដើម មកផ្ដន្ទាទោសទៅតាមច្បាប់ ដើម្បីផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះនិងសាច់ញាតិ។
ក្រៅពីនេះ ពួកគេក៏បានជំរុញដល់ក្រសួងព័ត៌មាន ដែលជាសេនាធិការរបស់រដ្ឋាភិបាល ផ្ដល់សុពលភាពអាជ្ញាបណ្ណព័ត៌មាន ដល់បណ្ដាញសារព័ត៌មានមួយចំនួនឡើងវិញ ដែលក្រសួងបានដកអំឡុងឆ្នាំ២០១៧ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ដើម្បីឱ្យពួកគេបានបន្តចូលរួមកែលម្អសង្គមបន្តទៀត។ បន្ថែមពីនេះ ពួកគេរម្លឹកដែរថា អាជ្ញាធររដ្ឋត្រូវអនុវត្តឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនូវការលើកឡើងរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីជំរុញគណនេយ្យភាពសង្គម លុបបំបាត់អំពើពុករលួយ និងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាន។
បញ្ហាទាំងនេះបង្កើតជាសំណួរថា បើអ្នកសារព័ត៌មានរងការយាយី តើបញ្ហាអ្វីខ្លះនឹងបន្តកើតឡើងក្នុងសង្គម?
នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា (ខេមបូចា) លោក ណុប វី មើលឃើញថា អ្នកសារព័ត៌មានជាភ្នាក់ងារសំខាន់ ក្នុងការជំរុញសេរីភាពបញ្ចេញមតិ បន្លឺសំឡេងជនងាយរងគ្រោះ ចូលរួមទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ និងជំរុញតម្លាភាពសង្គម។ ប៉ុន្តែលោកថា នៅពេលដែលអ្នកសារព័ត៌មានត្រូវបានគេគំរាមកំហែងឬយាយី ភាពជាដៃគូសហការជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្នុងការចូលរួមប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ កែទម្រង់ប្រព័ន្ធច្បាប់ នឹងមិនអាចធ្វើទៅបានជោគជ័យទេ។
បញ្ហានេះ លោកមើលឃើញថា ភាពអសកម្មក្នុងសង្គមនៅតែបន្តកើតឡើង រួមទាំងការធ្វើកំណែទម្រង់ច្បាប់ និងយន្តការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ហើយថា ទីបំផុត ជំងឺសង្គមនេះនឹងក្លាយជាជំងឺមហារីក បង្កផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ការអភិវឌ្ឍជាតិ និងអស្ថិរភាពសង្គមទៀតផង ។
លោកថា៖ «ហើយនៅទីបំផុត សូម្បីតែសន្តិភាពហ្នឹងក៏មិនអាចធានាបានដែរ វានឹងធ្វើឱ្យមានអស្ថិរភាពនៅក្នុងសង្គម វាបង្កឱ្យមានភាពអយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម។ ជារួម សង្គមហ្នឹង វាមិនមាននិរន្តរភាពទេ មិនមានការអភិវឌ្ឍទេ បើសិនជាតួនាទី អំណាចអ្នកសារព័ត៌មានដែលជាអំណាចទី៤ហ្នឹង មិនត្រូវបានផ្ដល់ការការពារឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាពទេនោះ»។
យ៉ាងណា លោកបង្ហាញការយល់ឃើញថា មានកត្តាចម្បង៤ ដែលអាចជំរុញយន្តការលើកកម្ពស់សេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ក្នុងនោះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវចាប់ជនដៃដល់ដែលបានយាយីឬវាយប្រហារលើអ្នកសារព័ត៌មាន យកមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់, ត្រូវធានាថា គ្មានការគំរាមកំហែងនិងចាប់ចងអ្នកសារព័ត៌មាន តាមរយៈការប្រើប្រាស់ច្បាប់ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ តែត្រូវប្រើច្បាប់ស្ដីពីរបបសារព័ត៌មាន, ត្រូវបើកឱកាសឱ្យមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគី ដើម្បីតាមដានមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ និងត្រូវធានាសន្តិសុខ សុវត្ថិភាព ដល់អ្នកសារព័ត៌មាន។
មាត្រា២០ នៃច្បាប់ស្ដីពីរបបសារព័ត៌មានដែលប្រកាសឱ្យប្រើអំឡុងឆ្នាំ១៩៩៥ បានចែងថា៖ «អំពើប្រព្រឹត្តរបស់និយោជក និពន្ធនាយក ឬអ្នកនិពន្ធអត្ថបទ ដែលរំលោភច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ ត្រូវទទួលទោសតាមច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គ្មានជនណាម្នាក់ត្រូវចាប់ចងឬជាប់ពន្ធនាគារដោយសារការបញ្ចេញមតិឡើយ»។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព លោក យង់ គិមអេង មើលឃើញថា អ្នកសារព័ត៌មានដែលមានវិជ្ជាជីវៈ បានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការចូលរួមកែលម្អសង្គម។ ប៉ុន្តែលោកថា បើសិទ្ធិនេះត្រូវគំរាមកំហែង នោះជាឱកាសសម្រាប់មន្ត្រីខិលខូច ជំរុញឱ្យមានបទល្មើសជាច្រើន រួមទាំងបទល្មើសបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ។
លោក គិមអេង កត់សម្គាល់ថា វិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការរឹបអូសយកដីព្រៃលិចទឹករាប់ម៉ឺនហិកតានៅតំបន់បឹងទន្លេសាប មកធ្វើជាសម្បត្តិរដ្ឋវិញ នាពេលកន្លងមកនេះ គឺបានធ្វើឡើងក្រោយពីមានអ្នកសារព័ត៌មានរាយការណ៍បញ្ហានេះរួចមក។
លោកថា៖ «បើសិនជាអត់មានការចូលរួមពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទេ ដីបឹងទន្លេសាបហ្នឹងនឹងនៅរួមតូចមែនទែន ស្ទើរតែបាត់បង់ ព្រោះមានអ្នកចាក់ដីលុបបំពេញអីជាហូរហែ ដែលធ្វើឱ្យខូចបឹងធម្មជាតិដ៏សំខាន់ដែលមានភាពល្បីល្បាញនៅលើពិភពលោក»។
ប៉ុន្តែលោកមើលឃើញថា ការយាយីអ្នកសារព័ត៌មានអាចមកពីរដ្ឋាភិបាលខ្វះប្រព័ន្ធតាមដានទៅលើការអនុវត្តច្បាប់ប្រកបដោយឯករាជ្យ ដើម្បីចាត់វិធានការមន្ត្រីខិលខូច។ លោកបន្តថា ភាពទន់ខ្សោយនៃការអនុវត្តច្បាប់ ជាឱកាសឱ្យមន្ត្រីខិលខូចធ្វើការវាយបកទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានដែលហ៊ាននិយាយការពិត តាមគ្រប់រូបភាពដែលអាចធ្វើបាន ដើម្បីបិទបាំងភាពអសកម្មរបស់ពួកគេក្រោមឥទ្ធិពលអំណាច ព្រោះតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។
របាយការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា ដែលបានចេញផ្សាយរួមគ្នា កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែមីនា បានរកឃើញថា ស្ថានភាពសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំមុន កាន់តែអាក្រក់ បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំ២០២០។ របាយការណ៍នោះបានកត់ត្រាពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានចំនួន៥១ករណី ឬស្មើនឹងអ្នករងគ្រោះចំនួន៩៣នាក់ (មាន៥នាក់ជាស្ដ្រី) ក្នុងនោះ អ្នកសារព័ត៌មានចំនួន៣២នាក់ត្រូវបានចាប់ឃាត់ខ្លួន ហើយ២៤នាក់ប្រឈមបណ្ដឹងផ្លូវច្បាប់ និង១៨នាក់ទៀតអះអាងថាបានទទួលរងការគំរាមកំហែងនិងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី លើកឡើងថា អ្នកសារព័ត៌មានជាតួអង្គសំខាន់ទី៤ (អំណាចទី៤)ដែលដើរតួនាទីត្រួតពិនិត្យអំណាច និងតាមដានការអនុវត្តច្បាប់របស់អាជ្ញាធរ ដើម្បីបម្រើប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា បើតួនាទីនេះត្រូវបានយាយី គឺជាការរារាំងដល់ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ ហើយអ្នកដែលខាតបង់ធំជាងគេ គឺពលរដ្ឋ និងរដ្ឋាភិបាល។
ក្នុងន័យនេះ លោកពន្យល់ថា រដ្ឋាភិបាលមានកាតព្វកិច្ចបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងករណីដែលភ្នាក់ងាររដ្ឋមិនបានបំពេញតួនាទី ពួកគេនឹងបាត់បង់ប្រជាប្រិយភាពលើសមរភូមិប្រកួតអំណាចតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកមើលឃើញថា ក្នុងសង្គមមួយ បើមានការយាយីទៅលើវិជ្ជាជីវៈអ្នកសារព័ត៌មាន រដ្ឋាភិបាលនឹងមិនអាចទប់ស្កាត់បទល្មើសបាន ព្រោះរដ្ឋាភិបាលបានបាត់បង់តួអង្គឆ្លុះបញ្ចាំងសង្គមដោយឯករាជ្យ។
លោកថា៖ «បើសិនជាអត់មានអ្នកសារព័ត៌មាន ធ្វើការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ឬស៊ើបអង្កេតព័ត៌មានឱ្យសាធារណជនដឹងទេ គឺនៅក្នុងប្រទេសហ្នឹងៗ ប្រាកដជាមានការរំលោភបំពានអំណាចហ្នឹងច្រើន ព្រោះអ្នកដែលបំពានអំណាចដើម្បីប្រយោជន៍ឯកជនខ្លួនឯងហ្នឹង អាចធ្វើអីស្រេចតែចិត្ត ព្រោះគាត់អត់ភ័យបារម្ភខ្លាចមានអ្នកសារព័ត៌មាន ឬអ្នកណាស៊ើបអង្កេតគាត់ទេ»។
បន្ថែមពីនេះ លោកមើលឃើញថា បើក្នុងប្រទេសមួយគ្មានប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចជាក់លាក់ ឬសសរស្តម្ភរបស់ជាតិ និងថែមទាំងមានរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋសភា និងតុលាការដែលមិនមែនជាស្ថាប័នឯករាជ្យ នឹងធ្វើឱ្យដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដើរថយក្រោយ ហើយរបត់នេះ អ្នកដែលពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឱ្យដើម្បីបម្រើរាស្ត្រ នឹងប្រើប្រាស់អំណាចខុស ដើម្បីតែផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ព្រោះគ្មានតួអង្គតាមដាន៕
