អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនបានរៀបចំវេទិកាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ម្សិលមិញនេះ លើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈមរបស់ខ្មែរក្រោមកំពុងរស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនិងកម្ពុជា ដើម្បីធ្វើរបាយការណ៍ដាក់ជូនអង្គការសហប្រជាជាតិ និងវេទិកាប្រជាពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិលអាស៊ាននៅពេលខាងមុខ។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះរួមមាន សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ផ្សេងទៀត បានលើកពីបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោមជាច្រើន ជាពិសេសគឺបញ្ហាការធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណរបស់វៀតណាម ដោយមិនបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណជនជាតិខ្មែរក្រោម និងការលំបាករបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមក្នុងការទទួលបានសញ្ជាតិខ្មែរនៅពេលឡើងមកប្រទេសកម្ពុជា។
អគ្គលេខាធិការ នៃសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ លោក សឺន ជុំជួន បានលើកឡើងថា គំរូអត្តសញ្ញាណបណ្ណថ្មីរបស់វៀតណាមចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៥ ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានធ្វើខុសពីគំរូចាស់ ដោយសារតែមិនបានដាក់សម្គាល់ជនជាតិខ្មែរ ធ្វើឱ្យខ្មែរក្រោមប្រឈមនឹងការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួន។
លោកថា៖ «រហូតដល់ចេញលទ្ធផលដូចពេលនេះ តើមានបញ្ហាប្រឈមអ្វីខ្លះ? ជាពិសេសខ្មែរដែលឡើងមកពីកម្ពុជាក្រោមមកនៅទីនេះ អត់មានអត្តសញ្ញាណច្បាស់ទេ ពេលចូលមើលអង្គរវត្ត អត់ឱ្យចូល អត់ឃើញខ្មែរផង ខណៈដែលព្រះសង្ឃគឺជាអត្តសញ្ញាណខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម»។
លោកថា ការធ្វើដូច្នេះមិនត្រឹមតែធ្វើឱ្យខ្មែរក្រោមបាត់បង់អត្តសញ្ញាណជាជនជាតិខ្មែររបស់ខ្លួននោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេមានការពិបាកក្នុងការធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ នៅពេលឡើងមកប្រទេសកម្ពុជា ព្រោះពួកគេមិនមានឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណជាខ្មែរ។
ប្រធានផ្នែកតស៊ូមតិ នៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក សួន យុធ្យា បានលើកឡើងថា តាមរយៈការស្រាវជ្រាវពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅខេត្តសៀមរាប បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ដើម្បីអាចធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ វាតម្រូវឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមានឯកសារគោលជាច្រើន ដូចជា សៀវភៅបញ្ជាក់លំនៅ ដូច្នេះពួកគេមានភាពពិបាកក្នុងការធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកស្នើឱ្យអាជ្ញាធរខ្មែរបង្កភាពងាយស្រួលដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជួយខ្មែរក្រោម។
លោកថា៖ «សម្រាប់បញ្ហានេះ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងគឺយើងមានច្បាប់ ហើយអ្នកដែលអនុវត្តច្បាប់យើងគឺរដ្ឋាភិបាល មានតែរដ្ឋាភិបាលទេដែលលោកដឹងពីបញ្ហាបងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យពួកគាត់មានភាពងាយស្រួលដូចបងប្អូនខ្មែរកណ្ដាលយើងដែរ គឺជាខ្មែរយើងតែមួយ»។
តារាចម្រៀងមកពីដែនដីកម្ពុជាក្រោម លោក ថាច់ សាថេន បានប្រាប់ វីអូឌី ក្នុងវេទិកានេះថា កាលពីមកដល់ដែនដីកម្ពុជាដំបូង ការធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណនេះមានភាពពិបាក ដោយត្រូវការពេលរហូតដល់៧ឆ្នាំ ដោយសារតែអាជ្ញាធរមិនបានបង្កឱ្យមានភាពងាយស្រួល ជាក់ស្ដែង លោកត្រូវស្នើសុំឱ្យសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ទទួលស្គាល់ និងត្រូវការអ្នកធានា និងដាក់ឈ្មោះលោកក្នុងបញ្ជីគ្រួសារផងដែរ។
លោកថា៖ «កាលពីមុន មិនដឹងគេធ្វើយ៉ាងណា តែដល់ខ្ញុំរាងពិបាកដែរ ព្រោះអីគេតម្រូវចង់ឱ្យយើងដូរត្រកូល ថាច់ ថាត្រកូលខ្មែរក្រោមអ៊ីចឹង តែខ្ញុំចង់រក្សាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្ញុំ ព្រោះខ្ញុំអ្នកសិល្បៈ ខ្ញុំអត់ចង់ដូរទេ ហើយខ្ញុំក៏អត់ចង់ដូរភូមិឃុំរបស់ខ្ញុំនៅខេត្តព្រះត្រពាំងដែរ ទីបំផុតក៏ខ្ញុំទទួលបានដូចបំណងរបស់ខ្ញុំ»។
ទាក់ទងករណីប្រឈមរបស់ខ្មែរក្រោមនេះ ប្រធានក្រុមអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន បានបង្វែរសំណួរឱ្យទៅសួរក្រសួងមហាផ្ទៃ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ បានលើកឡើងថា មិនមានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមណាដែលមានបញ្ហាធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណនោះទេ។ លោក ខៀវ សុភ័គ បន្ថែមថា មានតែពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដែលប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ ដែលនិយាយថា ពួកគេមានការលំបាកក្នុងការធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណខ្មែរនោះ ដោយលោកបាននិយាយសំដៅដល់ក្រុមរបស់លោក ថាច់ សេដ្ឋា ដែលបច្ចុប្បន្នគឺជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន។
លោកថា៖ «មានតែការចោទប្រកាន់នយោបាយនោះទេ កម្ពុជាក្រោមយើងដឹងហើយ មានកម្ពុជាក្រោមប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល និងគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល ដូច្នេះយើងដឹងហើយ អ៊ីចឹងសួរកម្ពុជាក្រោមគេទៅ តើបើកម្ពុជាក្រោមរបស់ ថាច់ សេដ្ឋា និយាយអ៊ីចឹង»។
ទឹកដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលបារាំងហៅថា «ដែនដីកូសាំងស៊ីន (Cochinchine)» មានទំហំជិត ៧ម៉ឺន (៦៧ ៧០០) គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលមានចំនួន២១ខេត្ត-ក្រុង ត្រូវបានបារាំងចុះហត្ថលេខាប្រគល់ទៅឱ្យប្រទេសវៀតណាមត្រួតត្រាបន្តដោយគ្មានការយល់ព្រមពីកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩។ ខ្មែរក្រោម អះអាងថា ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ខ្មែរក្រោមបានទទួលរងនូវការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើនរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ៕