មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រតិកម្មទៅនឹងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យសម្រាប់កម្ពុជា ដោយចាត់ទុកសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ថាកើតចេញពីក្រុមអ្នកនយោបាយមួយក្រុម ដែលមានបំណងចង់ដាក់កម្ពុជាឱ្យក្លាយជាឆ្អឹងទទឹងក ប្រឆាំងនឹងមហាអំណាចផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យមួយនេះ ជាជាងបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ។
ការឆ្លើយតបរបស់កម្ពុជានៅពេលនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យសម្រាប់កម្ពុជា ដែលហៅកាត់ថា S.3052 នេះ ត្រូវបានគណៈកម្មាធិការទំនាក់ទំនងកិច្ចការបរទេសនៃព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក បានអនុម័តរួចហើយ កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា។ ស្របនឹងច្បាប់នេះ កំពុងរុញដល់ដៃព្រឹទ្ធសភាពេញអង្គ ដើម្បីគាំទ្របន្ត ទណ្ឌកម្មផ្សេងៗទៀត បូករួមទាំងការដាក់កម្ពុជាទៅក្នុងបញ្ជីខ្មៅ ទាក់ទងការជួញដូរមនុស្ស កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដាផង ត្រូវបានមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ពីខាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហៅថា វាគ្រាន់តែជាលេស ដែលធ្វើឡើងក្នុងឥទ្ធិពលនយោបាយប៉ុណ្ណោះ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត ឥទ្ធិពលនេះ ក៏មិនធ្វើឱ្យមានភាពល្អក់កករ ទៅដល់កិច្ចសហប្រត្តិការទ្វេភាគី រវាងកម្ពុជា និងអាមេរិកដែរ។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា បើពិនិត្យទៅលើច្បាប់នេះ កើតឡើងពីក្រុមអ្នកនយោបាយមួយក្រុម ហើយចេតនានៃការធ្វើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះទៀតសោត ក៏មិនមានហេតុផលណាមួយផ្សេង ក្រៅតែពីរឿងនយោបាយនោះដែរ។ ក្នុងន័យនេះ បើទោះជាសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ បានលេចចេញជារូបរាងមែន ក៏មិនអាចធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនង រវាងកម្ពុជា និងអាមេរិក ឈានទៅរកភាពហ្មងសៅនឹងគ្នានោះដែរ។
លោកបន្តថា៖ «រឿងច្បាប់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលការបង្កើតឡើងដោយក្រុមអ្នកនយោបាយ បានសេចក្តីថាទាំងសមាជិកសភាព ទាំងសភាជាន់ទាប និងសភាជាន់ខ្ពស់។ នេះវាគឺជារឿងនយោបាយ ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងល្អ និងការថ្លឹងថ្លែងរវាងអំណាចប្រធានាធិបតី ដែលជាអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ប្រធានាធិបតីត្រូវការមានឱកាសក្នុងការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងកម្ពុជា ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ឬសហរដ្ឋអាមេរិកជាមួយកម្ពុជា ដូច្នេះផលសង្ឃឹមទុករបស់យើង ដោយសារកម្ពុជាមិនមែនជាឆ្អឹងស្លាក់ករបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ឬប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ »។
សេចក្តីស្នើច្បាប់ដែលមានទិសដៅចម្បង គឺដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្ម និងបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ព្រមទាំងអ្នកដែលរួមចំណែករំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងគាស់រំលឹងពន្លកប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា បានជាប់គាំងនៅត្រឹមសភាសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រមាណ២ឆ្នាំមកហើយ។
សមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក ៣រូប ក្នុងចំណោម៦រូប ដែលបានចូលរួមធ្វើសេចក្តីស្នើច្បាប់ ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ២០២១ (S.3052) មានលោក អ៊ែដ ម៉ាករ៍ឃី (Ed Markey) លោក ម៉ាកូ រ៉ូប៊ីអូ (Marco Rubio) និងលោក ឌិដ ឌើប៊ីន (Dick Burbin)។
ក្រោយពីឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យចំនួន ២ដងរួចមក តាំងពីក្នុងអាណត្តិអតីតប្រធានាធិបតី ដូណាល់ត្រាំ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ត្រូវបានសមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក ៦រូប បញ្ជូនទៅដល់ដៃគណៈកម្មាធិការទំនាក់ទំនងកិច្ចការបរទេសនៃព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក កាលពីអំឡុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២១។
ចំណែកលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ថ្លែងបែបចំអកអំពីគំនិតផ្តួចផ្តើមបង្កើតច្បាប់ប្រឆាំងកម្ពុជា កាលពីចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ដូចកម្រឃើញសហរដ្ឋអាមេរិក យកមកប្រើដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មចំពោះរដ្ឋជាភាគីណាមួយនៅក្នុងតំបន់ រួមទាំងកម្ពុជា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត លោកថា ប្រសិនបើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ពិតជាត្រូវបានដាក់ឱ្យអនុវត្តមែន ក្នុងនាមរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោកនឹងមិនញញើតចំពោះទណ្ឌកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក អំពីការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិនេះទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះលោកនាយរដ្ឋមន្រ្តី ថែមទាំងជំរុញឱ្យសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ចេញឱ្យបានឆាប់ផង ដើម្បីបានដឹងសខ្មៅថាយ៉ាងណាឱ្យប្រាកដ។
លោកបន្តថា៖ «អើ! បើដាក់ [ច្បាប់] ចំខ្ញុំអើដាក់មក ដាក់មកចុះ ហើយសូមរឹបអូសទៅ ថាគ្រាន់តែទ្រព្យសម្បត្តិពូជអម្បូររបស់ ហ៊ុន សែន ត្រកូល ហ៊ុននេះមានជាង ២ពាន់លានដុល្លារ។ ខ្ញុំអំពាវនាវឱ្យអាមេរិកកុំចាំបាច់និយាយច្រើន កុំចាំបាច់ច្បាប់ចេញអីដកហូតពីឥឡូវទៅ»។
កន្លងទៅ សហរដ្ឋអាមេរិក បានធ្វើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ និងសេចក្តីស្នើច្បាប់ចំនួន ២រួចមកហើយ ក្នុងនោះមានច្បាប់សាកលស្តីពីមែគនីតស្គីអ៊ែក(Global Magnitsky Act) និងច្បាប់ ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ២០២១ ឬដែលហៅថា HR.4686។
គេនៅចាំបានថា នៅក្រោមច្បាប់សាកលស្តីពី មែគនីតស្គី អ៊ែក (Global Magnitsky Act)នេះ មានឈ្មួញ និងក្រុមហ៊ុនមួយចំនួន ដែលរងការចោទប្រកាន់ចូលរួមប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ត្រូវទទួលទណ្ឌកម្មក្រោមច្បាប់នេះរួចមកហើយ ដូចជា មេបញ្ជាការនៃបញ្ជាការដ្ឋានកងអង្គរក្សលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន គឺលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង, អនុប្រធានទី១គណៈកម្មាធិការជាតិគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ លោក គន់ គីម និងសមាជិកគ្រួសារ៣នាក់ទៀត ដែលគេស្គាល់ថាជាឈ្មួញឈើដ៏ធំនៅស្រុកខ្មែរ គឺលោក ទ្រី ភាព និងក្រុមហ៊ុនរបស់លោក ព្រមទាំងក្រុមហ៊ុនរដ្ឋចិន យូឌីជី (UDG) ដែលកំពុងវិនិយោគនៅខេត្តកោះកុង។
ក្រៅពីនេះ នៅមានមន្រ្តីយោធាជាន់ខ្ពស់របស់កម្ពុជា ២រូបទៀត កាលពីចុងឆ្នាំ២០២១ បានទទួលរងនូវទណ្ឌកម្មរួចមកហើយដែរ ដូចជាលោក លោក ចៅ ភិរុណ អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសម្ភារបច្ចេកទេសនៃក្រសួងការពារជាតិ និងលោក ទៀ វិញ មេបញ្ជាការកងទ័ពជើងទឹក។ ការរងទណ្ឌកម្មនេះ ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ចាត់ទុកថា មន្រ្តីយោធាជាន់ខ្ពស់ជើងទឹកទាំងពីររូបនេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ និងមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្កើតមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកចិន នៅសមុទ្ររាម ខេត្តព្រះសីហនុ។
សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា ឱ្យដឹងថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងនេះ ជាការជួយតម្រង់ទិសឱ្យកម្ពុជា ដើរក្នុងគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ប៉ុន្តែច្បាប់នេះ នឹងកា្លយជាអន្ទាក់សម្រាប់មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ព្រោះក្នុងបញ្ញត្តិនៃច្បាប់នេះ សំដៅធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកម្ពុជា ត្រូវផ្តល់ឡើងវិញនូវបរិយាកាសប្រជាធិបតេយ្យ និងសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិឱ្យបានពេញលេញ និងសិទ្ធិចូលរួមដោយមិនមានការភ័យខ្លាច ក្នុងសកម្មភាពនយោបាយជាដើម។
លោកបន្តថា៖ «តាមពិតច្បាប់ S.3052 ហ្នឹងវាមិនផ្តល់ផលលំបាកអីទៅដល់កម្ពុជាទេ។ វាជាអំណោយផលទៅវិញទេសម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ពីព្រោះបើយើងមើលអំពីធិបតេយ្យភាព សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាកំពុងតែធ្លាក់ចុះ។ ប៉ុន្តែវាអាចផលមានរមាស់ទៅដល់ថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលដែលតែងតែលើកឡើងថា ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាមានភាពត្រឹមត្រូវតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ។ ប៉ុន្តែធាតុពិតវាអត់ទាន់ដល់កម្រិតទេ។ វាអត់ស្របតាមគោលការណ៍ច្បាប់ទេ ដូច្នេះហើយច្បាប់នេះចេញមក វាអាចផ្តល់ផលរមាស់ខ្លះៗ »។
អ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយរូបនេះ នៅតែមើលឃើញថា ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងដំណាក់កាលចុងក្រោយនេះ ហាក់មានភាពប្រេះស្រាំខ្លះៗ តែភាគីទាំងពីរនៅតែរក្សាជំហរថា កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរនៅមានភាពល្អប្រសើរ។
បើទោះជាបែបណា គេសង្កេតឃើញភាពរកាំរកូសនេះ បានរុញច្រានឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ព្រមានពីការផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ផ្នែកពាណិជ្ជកម្មតាមគោលការណ៍ GSP និងបានសម្រេចមិនផ្តល់ទិដ្ឋាការ ទៅដល់មន្រ្តីក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាថែមទៀតផង។ ទណ្ឌកម្មទាំងនេះ នៅមិនទាន់គិតដល់ការដាក់កម្ពុជាចូលទៅក្នុងបញ្ជីខ្មៅ ដែលជាប់ចោទពីបទជួញដូរមនុស្សនៅឡើយទៀត។
ចំណាត់ការជាបន្តបន្ទាប់មកនេះ កើតឡើងក្រោយពីតុលាការកម្ពុជា កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ បានសម្រេចរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលជាគូប្រកួតនយោបាយដ៏ធំជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ចេញពីសង្វៀននយោបាយ៕
