តំណាងគណបក្សនយោបាយដែលផ្ដួចផ្ដើមគំនិតចង់បង្កើតសម្ព័ន្ធភាពឱ្យមានគោលការណ៍រួមមួយ ជាអ្នកប្រធិបតេយ្យនៅមុនការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត ដែលនឹងមកដល់ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខនេះ បញ្ជាក់ថា វាហាក់ដូចជាពិបាកនឹងកើតឡើងបានណាស់ ជាពិសេសការរួមកម្លាំងគ្នាឱ្យទៅជាគណបក្សធំដែលជ្រកក្រោមឆ័ត្រតែមួយ។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន សហស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា ប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃចន្ទនេះថា មកដល់ពេលនេះ ភាពជាក់លាក់នៃការច្របាច់បញ្ចូលគ្នាឱ្យទៅជាគណបក្សធំមួយនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិមកដល់នេះ អាចនឹងមិនដំណើរការច្រើនជាង។ លោកបន្តថា យោងតាមសកម្មភាពដែលគណបក្សធ្លាប់ធ្វើកិច្ចការរួមគ្នាក្នុងពេលកន្លងទៅ ប្រឆាំងនឹងនីតិវិធីនៃការបោះឆ្នោតដែលឆ្គាំឆ្គងនិងបទដ្ឋានគតិយុត្តផ្សេងទៀត គឺជាសកម្មភាពត្រឹមតែកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគ្នា។
លោកបន្តថា៖ «ការសម្រចចិត្តបង្កើតឱ្យទៅជាបក្សមួយឬក៏សហការគ្នាក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ យើងមិនទាន់បានជជែកគ្នាជាផ្លូវការនៅឡើយទេ។ វាគ្រាន់តែថាមានសេណារីយ៉ូខ្លះដែលដាក់ចេញហ្នឹងយកទៅពិចារណា។ យើងគួរបែងចែកកន្លែងគ្នា ឬក៏តំបន់ និងខេត្តនានារវាងគណបក្សហ្នឹង ឬក៏ដាក់បញ្ជីតែមួយនៅក្រោមគណបក្សណាមួយ ឬក៏អាចបង្កើតទៅជាគណបក្សថ្មីមួយ »។
បើតាមលោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន គ្រប់អ្នកនយោបាយដែលនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងអស់ មើលដឹងថា ប្រសិនបើមិនរួមកម្លាំងគ្នាឱ្យធំធាត់នៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិទេ នោះមិនងាយនឹងទទួលបានជោគជ័យនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនេះណាស់។
រដ្ឋាភិបាលបានកំណត់យកថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ជាថ្ងៃបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត សម្រាប់នីតិកាលទី៧។
ចំណែកលោក សុន ឆ័យ អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន ឆ្លើយតបថា គណបក្សចាស់វស្សាមួយនេះដូចមិនទាន់បានគិតគូរទៅដល់ការចងសម្ព័ន្ធភាព ឬបង្កើតបក្សនយោបាយមួយដាច់ដោយឡែកនៅឡើយទេ។ លោកបន្តថា នៅចំពោះមុខនេះ គណបក្សភ្លើងទៀនធ្វើយ៉ាងណាពង្រឹងកម្លាំងនៅមូលដ្ឋានឱ្យរឹងមាំជាមុនសិន។ ប៉ុន្តែគណបក្សរបស់លោកក៏នឹងមិនបដិសេធដែរក្នុងដំណើរការនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដើម្បីទាមទារគោលការណ៍មួយចំនួនជំរុញឱ្យស្ថាប័ន គ.ជ.ប មានភាពឯករាជ្យនិងអាចជឿទុកចិត្តបាន ពីគ្រប់ភាគីដែលចូលរួមក្នុងការប្រកួតប្រជែង។
លោកបន្តថា៖ «យើងអត់ទាន់បានគិតផង គណបក្សភ្លើងទៀនយើងអត់បានគិតពីការបង្រួបបង្រួមនៅឡើយទេ នេះជាគោលការណ៍ជាក់ស្តែង។ មានគណបក្សខ្លះ គាត់ខំលើកបញ្ហាហ្នឹង ប៉ុន្តែយើងគិតថា យើងអត់ទាន់ដល់ពេលគិតរឿងហ្នឹងទេ។ យើងកំពុងរៀបចំផ្ទៃក្នុងគណបក្ស យើងកំពុងពង្រឹងរចនាសម្ព័ន្ធយើងតាមស្រុក តាមខេត្ត តាមឃុំ»។
កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកក្កដា គណបក្សនយោបាយចំនួន៥បានធ្វើសន្និសីទសារព័ត៌មានរួមគ្នាជាលើកដំបូង ដែលរៀបចំដោយគណបក្សភ្លើងទៀន គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ គណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា និងគណបក្សកម្ពុជានិយម។
ក្នុងសន្និសីទនោះ តំណាងគណបក្សនយោបាយទាំង៥ បង្ហាញជំនឿថា ផែនការតស៊ូមតិរួមគ្នា ដើម្បីឱ្យដំណើរការបោះឆ្នោតខាងមុខ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈពលរដ្ឋពិតប្រាកដនោះ អាចនឹងទទួលផលជាវិជ្ជមាន បើទោះបីជាពេលនេះ ពួកគេគ្មានតំណាងរាស្ត្រនៅក្នុងសភា សម្រាប់ពិនិត្យ និងកែច្បាប់ក្ដី។
មើលឃើញផ្ទុយពីនេះ អ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា អះអាងថា ប្រសិនបើនិមិត្តរូបអ្នកប្រជាធិបតេយ្យទទួលបរាជ័យក្នុងការរួមកម្លាំងគ្នាជាធ្លុងមួយពិតមែន ដូច្នេះបំណងនៃការកាន់អំណាច ជាពិសេសវិធីនៃការផ្ទេរអំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ទៅកូនប្រុសច្បងរបស់គាត់ នឹងប្រព្រឹត្តទៅដោយលូន មិនខុសអីពីជិះសេះលែងដៃនោះទេ។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ឈឹម ផលវរុណ ធ្លាប់ប្រាប់វីអូឌីតាមទូរសព្ទ កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ថានៅក្នុងមហាសន្និបាតរបស់មជ្ឈិមបក្សនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺសមាជិកគណបក្សគាំទ្រឱ្យរដ្ឋសភាធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីបើកផ្លូវឱ្យមានស្ថិរភាពនយោបាយ។ ក្រៅពីនេះ មហាសន្និបាតវិសាមញ្ញនេះក៏នៅតែបន្តគាំទ្រលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តីបន្តវេន។
បើគេពិនិត្យមើលពីគោលបំណងនៃការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី១០វិញ មានចំណុចពីរដែលសំខាន់ ក្នុងចំណោមមាត្រាទាំង៨ គឺការបង្កភាពងាយស្រួលក្នុងការផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្តឱ្យតែងតាំងនាយករដ្ឋមន្រ្តីក្រោយការបោះឆ្នោត ហើយចំណុចទីពីរគឺការបង្កើនសមាជិករដ្ឋសភាក្នុងការធ្វើញត្តិបន្ទោសដកសេចក្តីទុកចិត្ត និងកោះហៅរដ្ឋមន្រ្តីណាមួយមកសួរនាំ ឬ ទម្លាក់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ។
កម្ពុជាធ្លាប់ជាប់គាំងខាងនយោបាយស្ទើរពេញមួយឆ្នាំ កាលពីឆ្នាំ២០០៣ ដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៤ ក្រោយបោះឆ្នោតជាតិរួច។ ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយអនុវត្តតាមលំនាំពីធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសបារាំងនេះ បានបញ្ចូលការបោះឆ្នោតជាកញ្ចប់ ដើម្បីសម្រេចបំណងពីរក្នុងពេលតែមួយ គឺបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋសភាផង និងនាយករដ្ឋមន្រ្តីផង។ ប៉ុន្តែសម្រាប់វិសោធនកម្មមាត្រាមួយចំនួននៃរដ្ឋធម្មនុញលើកទី១០នេះ វាកាន់តែមានភាពងាយស្រួលជាងការបោះឆ្នោតជាកញ្ចប់ទៅទៀត។
បើគេពិនិត្យលើសេចក្តីព្រាងនៃវិសោធនកម្មថ្មីនេះ គឺបានផ្តល់ភ្លើងខៀវឱ្យគណបក្សដែលមានសំឡេងនាំមុខគេនៅក្នុងរដ្ឋសភា ស្នើថ្វាយទៅព្រះមហាក្សត្រតែងតែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ដើម្បីបង្កើតក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលតែម្តង ដោយមិនចាំបាច់ផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្តពីប្រធានរដ្ឋសភាដូចមុនទៀតនោះទេ។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មើលឃើញថា វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ ពិតជាជួយឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាសម្រេចគោលបំណងរបស់ខ្លួន ដោយមិនមានឧបសគ្គរារាំងនោះទេ។ លោកបន្តថា មានតែមធ្យោបាយមួយគត់ដែលអាចកាត់បន្ថយនូវគោលបំណងនេះបាន នោះគឺការរួមកម្លាំងគ្នាពីបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល។
លោកបន្តថា៖ «អ៊ីចឹងចំណុចដែលចែងថា ការស្នើពីគណបក្សដែលមានអាសនៈច្រើន ប៉ុន្តែគណបក្សដែលមានអាសនៈច្រើននៅទីនេះ មិនប្រាកដថាគណបក្សដែលទទួលបានសំឡេង៥០បូក១ទេ ក្នុងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាល។ អ៊ីចឹងគណបក្សតូចៗ មិនអាចរួមគ្នាក្នុងការបង្កើតកម្លាំងនយោបាយ ឬចលនានយោបាយណាមួយធ្វើឱ្យគណបក្សប្រជាជនហ្នឹង ក្នុងការផ្តល់ និងគ្រប់គ្រងអំណាចព្រមទាំងអាចផ្ទេរអំណាចផងដែរ»។
គេសង្កេតឃើញថា ចាប់ពីក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិលើកដំបូង កាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលរៀបចំឡើងដោយអាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្ននៃអង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា ដែលហៅកាត់ថា អ៊ុនតាក់ ដោយមានកិច្ចសហការពីក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់នៃកម្ពុជា គឺគ្មានគណបក្សណាគ្រប់គ្រងអាសនៈ
ភាគច្រើនដាច់ខាត ពីរភាគបី ដែលត្រូវការចាំបាច់ ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីនោះតែឯកឯងបានឡើយ លើកលែងតែការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តមួយអាណត្តិ កាលពីឆ្នាំ២០១៨។
ទាំងអ្នកជំនាញគោលនយោបាយ និងគណបក្សដែលនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល ឯកភាពស្របគ្នាថា ដំណើរការបោះឆ្នោតជាតិខាងមុខនេះ បើកម្លាំងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យមិនដើរលើធ្លុងតែមួយទេ កុំថាឡើយទៅដល់ជោគជ័យលើការបោះឆ្នោត សូម្បីឥទ្ធិពលនៅក្នុងរដ្ឋសភាក៏សឹងថាមិនមានផង៕
