ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ និងគណបក្សដែលនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដាក់ការព្រួយបារម្ភពីទំនាក់ទំនងការទូតផ្នែកយោធាជាមួយបណ្ដាប្រទេសដែលប្រកាន់គោលការណ៍កុម្មុយនីស្តនៅក្នុងតំបន់ ដែលពួកគេមើលឃើញថា វានឹងជំរុញឱ្យបន្ទាត់នយោបាយដែលកម្ពុជាធ្លាប់ទទួលបានផលចំណេញច្រើនពីកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយនៃសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស អាចនឹងត្រូវរអិលបាត់បង់ ខណៈមេដឹកនាំយោធាជាន់ខ្ពស់២រូប ត្រូវគេមើលឃើញថា កំពុងទាញឱ្យកម្ពុជាដើរចេញឆ្ងាយពីក្រុមប្រទេសលោកសេរី ដែលតម្រូវឱ្យមានលក្ខខណ្ឌគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងធានាឱ្យមានការអនុវត្តពេញលេញផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យ។
សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា យល់ឃើញថា តាមពិតទៅ វាមិនទាស់ខុសអ្វីនោះទេ ក្នុងពេលដែលកម្ពុជាមានសម្ព័ន្ធមិត្តនយោបាយជាមួយប្រទេសជាមិត្ត ទោះប្រទេសទាំងនោះស្ថិតនៅក្នុងប្លុកមួយណាក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាកង្វល់នៅត្រង់ថា កម្ពុជានៅពេលនេះ ហាក់ដើរចេញពីគោលការណ៍ដូចមានកំណត់នៅក្នុងបន្ទាត់នយោបាយ គឺអព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួន ជាពិសេសងាកកាន់តែខ្លាំងទៅរកប្រទេសដែលនិយមគោលការណ៍កុម្មុយនីស្ត។ ស្ថិតក្រោមស្ថានភាពនេះហើយដែលនាំឱ្យមានការប្រទាញប្រទង់គ្នាកាន់តែខ្លាំងទៅលើភូមិសាស្រ្តនយោបាយ និងការឃ្លាំមើលកាន់តែដិតដល់ពីប្រទេសលោកសេរី។
លោកបន្តថា៖ «អ្វីជាការព្រួយបារម្ភហ្នឹង មានកត្តាមួយចំនួននៃការស្តែងចេញរបស់កម្ពុជាហ្នឹង អត់ដូចទៅនឹងខ្លឹមសារនយោបាយនិងគោលនយោបាយដែលខ្លួនដាក់ថារដ្ឋអធិបតេយ្យនិងអព្យាក្រឹត ដែលយើងខ្វះជំហរហ្នឹង។ គោលនយោបាយយើងមាន ក៏ប៉ុន្តែឥរិយាបថនយោបាយ ឬអាកប្បកិរិយានយោបាយរបស់យើង នឹងធ្វើឱ្យគេមើលឃើញថាយើងហាក់ដូចលម្អៀងទៅរកចិន ហើយលម្អៀងទៅរករដ្ឋដែលកុម្មុយនីស្តច្រើនជាងរដ្ឋបែបប្រជាធិបតេយ្យ»។
មិនខុសគ្នាដែរ អ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មើលឃើញថា ការបំពេញទស្សនកិច្ចរបស់មេដឹកនាំយោធាទាំងពីររូបរបស់កម្ពុជានៅប្រទេសកុម្មុយនីស្តលើកនេះ វាគឺជាការបង្ហាញសាច់ដុំទៅកាន់ប្រទេសលោកសេរី អំពីសម្ពន្ធភាពកាន់តែស៊ីជម្រៅ ទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងវិស័យយោធា។
លោកបន្តថា ការដើរចេញមួយជំហាននៅពេលនេះរបស់កម្ពុជា ទំនងមើលឃើញកាន់តែច្បាស់ពីការស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ និងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ជាមួយប្រទេសលោកខាងលិច ទៅមិនរួច ទើបសម្រេចចិត្តចាប់យកប្រទេសដែលធ្លាប់ពឹងពាក់ពីអតីតកាលវិញម្តង។ លើសពីនេះទៅទៀត នៅចំពោះមុខនេះ កម្ពុជាកំពុងតែរងនូវការរិះគន់ច្រើនទៅហើយ អំពីការធ្លាក់ចុះនៃលំហប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនេះ ហើយបើកម្ពុជានៅប្រកាន់ឥរិយាបថដូចពេលនេះទៀត ចង់ឬមិនចង់ ចៀសមិនផុតពីការប្រឈមមុខដាក់គ្នាទៅលើភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ដូចដែលកម្ពុជាធ្លាប់មានពិសោធន៍រួចមកហើយក្នុងអតីតកាល។
លោកបន្តថា៖ «យើងអាចឆ្លុះបញ្ចាំងពីដំណើរទស្សនកិច្ចចុងក្រោយថ្មីៗនេះ ទាំងឯកឧត្តម ហ៊ុន ម៉ាណែត និងឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី ទៀ បាញ់ ទៅវៀតណាម និងចិន សបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា កម្ពុជាត្រូវការវៀតណាម និងចិន ជាខ្នងបង្អែក ជាជាងការស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅក្នុងគំនិតរបស់រដ្ឋាភិបាលអាចគិតថា ប្រទេសលោកសេរីនឹងបន្តដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ អ៊ីចឹងទេ! កម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងនិងពង្រីកទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយបណ្តាប្រទេសវៀតណាម និងចិនឱ្យកាន់តែខ្លាំង»។
ការបញ្ជាក់ជំហរនៅពេលនេះ ពីក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ ខណៈដែលមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ផ្នែកយោធាកម្ពុជា ចំនួន២រូប កំពុងបង្កើនចំណងសម្ពន្ធភាពជាមួយប្រទេសជាមិត្ត គឺប្រទេសចិន និងវៀតណាម។ សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការពារជាតិ បង្ហាញថា លោក ទៀ បាញ់ ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ ត្រូវបំពេញទស្សនកិច្ចនៅសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ចំនួន៤ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី១៣ និងគ្រោងបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា។ ដោយឡែក លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ជាបេក្ខភាពបន្តវេននាយករដ្ឋមន្រ្តី ក៏បានបំពេញទស្សនកិច្ចដែរ ក្នុងពេលប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ទៅប្រទេសវៀតណាម។ ជាអគ្គមេបញ្ជារងនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោក លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវបានកាសែតក្នុងស្រុកចុះផ្សាយថា លោកត្រូវភាគីវៀតណាមគាំទ្រសម្រាប់បេក្ខភាពជានាយករដ្ឋមន្រ្តី បន្តវេនពីឪពុកខ្លួន គឺលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន។
បើទោះបែបណា សម្រាប់ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ មើលឃើញថា ការប្រើប្រាស់បន្ទាត់នយោបាយជាមួយសម្ពន្ធមិត្តប្រទេសក្នុងប្លុកកុម្មុយនីស្តនេះ វានឹងមិនធ្វើឱ្យកម្ពុជាទទួលបាននូវផលចំណេញច្រើនដូចបណ្ដាប្រទេសលោកសេរីប៉ុន្មានទេ។ មិនចំណេញនៅត្រង់ថា លំហសេរីភាពផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ វានឹងកាន់តែរួមតូចទៅៗ។ លើសពីនេះទៅទៀត អ្វីដែលកម្ពុជាបានកសាងមូលដ្ឋាននៃគោលការណ៍និងបទដ្ឋានគតិយុត្តដទៃទៀតក្នុងក្របខណ្ឌប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវដើរថយក្រោយមួយជំហានទៅវិញ។ មិនខុសគ្នាទេ គណបក្សដែលនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលក៏មើលឃើញពីភាពប្រឈមមុខទៅថ្ងៃក្រោយ សម្រាប់ជោគវាសនារបស់កម្ពុជាដែរ ក្នុងពេលរដ្ឋអធិបតេយ្យមួយនេះបានងាកចេញពីបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិច ហើយទៅចាប់ដៃជាមួយរដ្ឋកុម្មុយនីស្ត ទាំងក្នុងកម្រិតយោធា និងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។
លោក យ៉ង់ សាំងកុមារ ប្រធានគណៈកម្មាធិការនាយកនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន យល់ឃើញថា សម្រាប់សម្ពន្ធមិត្តយោធានៅក្នុងបរិបថជំនាន់ថ្មីនេះ វាផ្ទុយពីគ្នាពីក្នុងអតីតកាល ដែលកម្ពុជាធ្លាប់មានជាមួយចិន និងវៀតណាម។ លោកបន្តថា អ្វីដែលកម្ពុជានៅតែល្អ ដោយសារនីតិវិធី និងបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលកំពុងតែមានក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺកម្ពុជាឈរលើគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស រួមទាំងអនុសញ្ញាដទៃទៀត ដែលកម្ពុជាកំពុងជាប់កាតព្វកិច្ចជាអន្តរជាតិ។ បើទោះបែបណា សម្រាប់លោក យ៉ង់ សាំងកុមារ នៅតែចាត់ទុកថា ថ្វីត្បិតកម្ពុជាប្រើឧបករណ៍ច្បាប់ទាំងនេះដើម្បីការពារខ្លួនមែន ប៉ុន្តែនៅចំពោះមុខនេះ រដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នដែរពីបន្ទាត់នយោបាយដែលខ្លួនត្រូវបត់។
លោកបន្តថា៖ «កម្ពុជាយើងត្រូវតែប្រកាន់នូវជំហរអព្យាក្រឹតភាព មិនចូលបក្សសម្ពន្ធ។ អ៊ីចឹងសម្ពន្ធមិត្តយោធារវាងកម្ពុជានិងអាមេរិក រួមទាំងកម្ពុជានិងចិន យើងត្រូវប្រយ័ត្នប្រយែង»។
កម្ពុជាធ្លាប់ផុងខ្លួនដោយសង្រ្គាមស៊ីវិលជាង២ទសវត្សរ៍ ដោយសារជំហរអព្យាក្រឹត និងមិនចូលបក្សសម្ពន្ធនេះ នៅក្នុងអតីតកាលដ៏ជូរចត់។ ក្រោយរបបសាធារណរដ្ឋ ដែលដឹកនាំដោយលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមផ្ដួលរំលំនៅឆ្នាំ១៩៧៥ កម្ពុជានៅពេលនោះត្រូវបាត់បង់ទាំងធនធានមនុស្ស និងទ្រព្យសម្បត្តិ ដល់ចំណុចសូន្យ។ គេសង្កេតឃើញថា សង្រ្គាមស៊ីវិលនេះនៅតែបន្តញាំញីកម្ពុជា រហូតដល់មានកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយត្រីភាគី ក្រោមឆ័ត្រសហគមន៍អន្តរជាតិ នៅថ្ងៃ «២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១» និងបន្តរហូតដល់មានសមាហរណកម្មយោធាក្រោយឆ្នាំ១៩៩៨។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន សហស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា ដាក់ការព្រួយបារម្ភថា ប្រសិនបើជំហរកម្ពុជានៅតែបែបនេះទៀត នឹងរុញច្រានឱ្យរលកចាស់ ដែលកម្ពុជាធ្លាប់ឆ្លងកាត់ដ៏សោកសៅ អាចនឹងនៅតែបន្តតាមលងរហូត មិនចប់ទេ។ លោកបន្តថា ក្រោយមានកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយក្រោមការគាំទ្រពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលទាមទារឱ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យជាចម្បងនេះ នាំឱ្យកម្ពុជាចំណេញលើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរាប់ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
បើតាមលោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន ចំពោះការសេពគប់ក្រុមប្រទេសដែលអនុវត្តគោលនយោបាយកុម្មុយនីស្ត មិនបានជួយអ្វីច្រើន ក្រៅពីជំពាក់បំណុល និងជួយការពារអ្នកកាន់កិច្ចការរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ។ បន្ថែមពីលើនេះ លោកថា បើពិនិត្យទៅលើផលប្រយោជន៍រួម ក្នុងសម្ពន្ធមិត្តជាមួយប្លុកកុម្មុយនីស្តនេះ គឺគេសម្លឹងឃើញតែពីផលប្រយោជន៍ត្រលប់ទៅវិញប៉ុណ្ណោះ។
លោកបន្តថា៖ «ក្រៅពីខ្ចីលុយចិន យើងពឹងទៅលើការនាំចេញទៅអាមេរិក ទៅអឺរ៉ុបច្រើនមែនទែន។ បើនាំចេញទៅចិន ទៅយួន យើងដឹងហើយ មិនមានប៉ុន្មានទេ។ មានតែកម្ចី និងត្រូវសងគេវិញហ្នឹង។ ដូច្នេះ ការដែលងាកទៅរកចិន និងវៀតណាមខ្លាំងនេះ ខ្ញុំជឿថា វាជារឿងមួយយើងគួរព្រួយបារម្ភ ហើយខ្ញុំយល់ថាការរិះគន់របស់គេនេះ ក៏មើលឃើញដូច្នេះដែរ មើលឃើញថាវាប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹងច្រើន»។
វីអូឌី មិនអាចទាក់ទងបានទេពីអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន និងលោក ឈុំ សុជាតិ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ នៅថ្ងៃចន្ទនេះ។
រដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា រងការរិះគន់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិកាន់តែខ្លាំង ក្រោយពីរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧។ ពួកគេចាត់ទុកថា ការបិទទ្វារក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល បណ្តាញអង្គភាពព័ត៌មានសេរី និងការផ្តាច់ជំនួយពីសហគមន៍អន្តរជាតិមួយចំនួន គឺជាការព្រមានពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរបស់រដ្ឋាភិបាល ប្រឆាំងស្ថាប័នទាំងនោះ។ គេសង្កេតឃើញថា ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលបើកយុទ្ធនាការ កម្ចាត់ក្រុមប្រឆាំង ចោទប្រកាន់ និងចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ រាប់ទាំងតួអង្គពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតដែលតស៊ូមតិដើម្បីឱ្យមានយុត្តិធម៌សង្គម សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប បានព្រមានកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច EBA និង GSP ក្នុងឋានៈដែលកម្ពុជាធ្លាប់ទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីគោលការណ៍នេះក្រោមលក្ខខណ្ឌគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងធានាឱ្យមានប្រជាធិបតេយ្យដោយពេញលេញ។
បើទោះបែបណា លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ប្រកាសជំហរជាញឹកញាប់ថា កម្ពុជានឹងមិនដោះដូរ ឬរណបបរទេស ដោយសារតែគំនាបផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងជំនួយនោះទេ៕
