វិភាគ​៖ តើ​រដ្ឋា​ភិបាល​អាច​ទប់​ស្កាត់​អំពើ​ពុក​រលួយ​លក់​ក្រប​ខណ្ឌ​រដ្ឋ​បាន​ដោយ​របៀប​ណា​?

ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១។ (ជន ចាន់រ៉ែន)

ភា​ព​ប្រទា​ក់​ក្រ​ឡា​គ្នា​ជាលក្ខណៈ​​គ្រួសារ​និយមកាន់តំ​ណែង​ក្នុង​ក្រសួ​ង ​​និងស្ថា​ប័ន​រដ្ឋ ​ត្រូវ​បាន​គេមើ​ល​ឃើញ​ថា​ ជា​​បញ្ហា​​​ចម្ប​ង​​​មួយ​ជំ​​​​រុញ​ឱ្យមាន​​​អំពើ​ពុ​ក​​រ​​​​លួ​​​យជា​ប្រ​ព័ន្ធក្នុ​ងសង្គ​ម​ក​ម្ពុ​ជា​ ​​​មិនងា​យនឹ​ង​លុប​បំបាត់បា​ន ​បើ​ទោះបី​ជា​ថ្មី​ៗ​នេះ រ​ដ្ឋ​​​ម​ន្ត្រីក្រ​សួងមហា​ផ្ទៃបា​នប​ង្ហាញឆ​ន្ទៈ​វះកា​ត់ម​ន្ត្រី​ខិ​លខូ​ច​ ដើ​ម្បី​ព​ង្រឹ​ង​​យ​​​ន្ត​​​កា​​រធ្វើកំ​ណែ​ទ​ម្រង់នគរបាលជាតិយ៉ាងណា​​ក្ដី។​

បញ្ហា​នេះ អ្នកឃ្លាំមើលថា​​​ ​​​វា​នឹ​​​​ងបង្កជា​​​ហានិ​​​ភ័​យ​ស​​ង្គម ​បើរដ្ឋា​ភិ​បា​​​​ល​ខ្វះឆន្ទៈនយោបាយ ដើម្បីលុបបំបាត់ជំងឺរ៉ាំរ៉ៃដែលកំពុងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់នីតិរដ្ឋ សុចរិតភាពសេវាសាធារណៈ និងការប្រើប្រា​ស់ធនធានជាតិមិនត្រឹមត្រូវ ។

រដ្ឋ​​មន្ត្រីក្រ​សួង​ម​ហាផ្ទៃ​ ​លោក​ ​ស ​ខេ​ង​ កាលពីសប្ដាហ៍មុ​ន​ បា​ន​ប្រ​កា​សជា​សា​ធា​រ​ណៈថា​​ គាត់បា​នប​ញ្ចប់​តួនា​ទីម​​​ន្ត្រី​ថ្នាក់​អនុ​រដ្ឋលេ​​ខា​ធិ​​​​កា​​រ​មួយរូ​ប​ ដើ​ម្បីជំ​រុ​ញ​ប្រ​សិ​ទ្ធ​ភា​ព​នៃការ​ធ្វើ​​កំណែទម្រ​ង់ន​គរ​បាល​ជា​តិ​ ក្រោ​​​យពីរ​កឃើ​ញ​​ថា ​មន្ត្រីរូ​ប​នោះបានប្រ​ព្រឹត្ត​អំ​ពើពុ​ករ​លួយ​​​​លក់​​ក្រ​បខ​ណ្ឌ​រដ្ឋ​​ ធ្វើឱ្យប៉ះពា​ល់មុខមា​​​ត់ក្រ​​​សួង។

​លោកបន្ត​ថា៖​ «យើងត្រូ​វតែ​អា​​​​រ​​កា​​ត់ធ្វើ បើមិនអ៊ីចឹងទេ វា​ដើរសន្យាលក់អាក្របខណ្ឌហ្នឹង។ អាហ្នឹងអត់បានទេៗ ព្រោះយើងកំពុងតែកំ​​ណែ​​​ទ​​​ម្រ​ង់នគរបាល ដើម្បីឈានទៅធ្វើម៉េចឱ្យមានគុណភាពប្រសិទ្ធភាពបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ»។

ក្រៅពីនេះ លោក ស ខេង ​​​​​ក៏បានទម្លាយដែរថា បញ្ហា​នេះកំ​ពុងកើតមាននៅស្ថាប័នរដ្ឋផ្សេង​​ទៀត តែ​លោ​​​កសុំ​មិនលូកដៃជ្រៅទៅក្នុងកិច្ចកា​រ​ផ្ទៃក្នុង​របស់​ក្រសួង​សាម៉ីទាំងនោះ​ទេ។

ចំណាត់ការថ្មីនេះហាក់ដូចគ្នាទៅនឹងកំណត់ត្រារប​ស់​ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលកាលពីជិត១០ឆ្នាំមុន ដែ​ល​​អង្គការនោះធ្វើការផ្ដោតលើការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ដំណើរការរដ្ឋសភា និងរដ្ឋាភិបាល។

របាយការណ៍អង្កេតមួយរបស់អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតខុមហ្វ្រែល ដែលបានសង្កេតដំណើរការរដ្ឋាភិបាលឆ្នាំ២០១៥ ហើយត្រូវបានចេញផ្សាយខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ បានសម្អាងថា បើទោះបីរដ្ឋាភិបាលបានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្តីពីការប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅឆ្នាំ២០០៧ក្ដី តែថាយុទ្ធនាការ និងឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងកិច្ចការប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ស្ថិតក្នុងកម្រិតខ្សោយ។

បើតាមខុមហ្វ្រែលបញ្ជាក់ថា ជាការសង្កេត ដោយសារតែមន្ត្រីមានតួនាទីនិងឋានៈធំៗនៅតែ​​មានឱកា​​សប្រព្រឹត្តអំពើពុ​ក​រលួយ ចំណែក​វិធានការ​របស់​អង្គភាព​ប្រឆាំងអំពើពុករលួយវិញ នៅមា​នការយោគយល់។ រីឯការបញ្ជូ​ន​ខ្លួ​នជនសង្ស័យទៅតុលាការ ភាគច្រើនជាមន្ត្រីដែលមានឋានៈតួនាទីតូចតាច ហើយ​ការដាក់ទោស​ទណ្ឌ​មា​ន​​ក​ម្រិ​តស្រាល និងមានការយោគយល់ថែមទៀតផង។

អំ​ពើពុករលួយក្នុងវិស័យសាធារណៈនៅមានកម្រិតខ្ពស់នៅឡើយ។ មន្ត្រីមានអំណាចនិងតួនាទីធំៗខ្លះក្នុ​ង​​​​ក្រសួងនិងស្ថាប័នរដ្ឋ នៅតែមានឱកាស​ប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ តាមរយៈការរំលោភបំពានអំណាច ដើម្បីផ​ល​​ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងបក្ខពួក។

ជ្រុងមួយទៀតនៃរបាយការណ៍បានកត់ត្រាថា ភាពមិនប្រក្រតីនៃតំណែងសម្រាប់សាច់ញាតិសែស្រឡាយនិយមវិញ ត្រូវបានមើលឃើញថា កើតឡើងស្ទើរ​គ្រប់ក្រសួង ស្ថាប័ន នាយកដ្ឋាន និងមន្ទីរតាមបណ្ដារាជធានីក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយគ្មានដំណោះស្រាយ បើទោះបីកម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាសកល ដើម្បីរួមចំណែកប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្ដី។

របា​យការណ៍គូសបញ្ជាក់ថា ភាពមិនប្រក្រតីនេះជាបញ្ហាប្រឈមយ៉ាងធំសម្រាប់ការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ជាទំនាស់ផលប្រយោជន៍ បណ្ដាលឱ្យខូច​ប្រព័ន្ធដឹកនាំបែបអភិបាលកិច្ចល្អ ស្របតាមកតិកាសញ្ញាអង្គការ​ស​ហប្រជាជាតិស្តីពីការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ​ បើទោះបីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានព្រ​មា​នដល់មន្ត្រី ដោយមិនអនុញ្ញាតឱ្យយកក្រសួងឬស្ថាប័ននីមួយៗធ្វើជាទីកន្លែងសម្រាប់រៀបចំឱ្យមានសែស្រឡាយក្រុមគ្រួសារបែបនេះក្តី។

បើយោងតាមរបាយការណ៍នេះ អាចឆ្លុះបញ្ចាំងបានថា ឧបសគ្គរារាំងដល់យន្តការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានកើតឡើងយូរឆ្នាំណាស់មកហើយក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋ។

ដោយឡែកពីនេះ ក្រោយពី VOD ចេញផ្សាយព័ត៌មានពីចំណាត់ការរបស់លោក ស ខេង ដែលលោកបានប្រ​កាសជាសាធារណៈ កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ គិតត្រឹម៦ថ្ងៃក្រោយការផ្សាយ មានអ្នកចូលចិត្ត ឬ​ចុច(Like) ព័ត៌មានជិត ២០K ឬស្មើនឹងជិត២០ ០០០នាក់ អ្នកចែករំលែកបន្តជាង៣ ០០០នាក់ អ្នកចូលមើ​ល​ជាង៣០ម៉ឺននាក់ និងបញ្ចេញយោបល់ជិត៥០០នាក់។

ភាគច្រើននៃអ្នកបញ្ចេញយោបល់ ពួកគេបានអះអាងថា ទម្រង់នៃអំពើពុករលួយប្រភេទនេះបានកើតឡើ​ងច្រើ​​ន​ឆ្នាំ​​ណាស់មកហើយ ខណៈខ្លះទៀតថា បញ្ហានេះនឹងក្លាយជាជំងឺមហារីកសង្គម បើវិធានការទប់ស្កា​ត់​រ​បស់ក្រសួងមហាផ្ទៃគ្មានប្រសិទ្ធភាព។

គណនីហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ មាជ ស៊ីណា បានលើកឡើងថា គាត់ឮនិងជួបផ្ទាល់បញ្ហានេះតាំងពីដឹងក្ដី ឥ​លូវគាត់អា​យុ​៤០ឆ្នាំហើយ។

គាត់ថា៖ «មិនមែនតែក្រសួងមួយនេះទេ មានក្រសួងច្រើនទៀត»។

ផល ស៊ីថន លើកឡើងថា៖ «បើចង់ដឹងថាចូលក្រមខណ្ឌរដ្ឋអស់លុយឬមិនអស់លុយ សូ​​មសម្ភាសន​គ​​របាលតាមប៉ុស្តិ៍ តាមស្នងការខេត្ត២៥រាធានី-ក្រុង ទើបដឹងថាមានច្រើន»។

បន្ថែមពីនេះ លោកគ្រូ តូច បានបញ្ចេញយោបល់ថា«កុំធ្វើឱ្យតែល្អមើល ព្រោះរឿងនេះបានកើតយូរហើ​យ »

ដោ​យឡែកគណនីហ្វេសប៊ុក គីម ញ៉ន បញ្ចេញយោបល់ថា៖ «បើគ្រាន់តែបញ្ចប់តួនាទី លុយដែល​បា​​ន​​​ម​កពីអំពើពុករលួយ ដេកស៊ីមិនអស់ទេ​។ អំពើពុករលួយនឹងក្លាយជាដំបៅមហារីកក្នុងសង្គម»។

សំ​ណួរនៅត្រង់ថា តើរដ្ឋាភិបាលអាចទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយលក់ក្របខណ្ឌរដ្ឋបានដោយរបៀបណា?

អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា សម្រាប់កម្ពុជា ការផ្តល់លុយដើម្បីបានតំណែង វាស្ទើរតែក្លាយទៅជាប្រពៃណីទៅហើយ ខណៈអ្នកន​យោ​បាយ​នៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលខ្លះក៏ត្រូវបង់លុយចូលបក្ស ជាថ្នូរនឹងបានតំណែងក្រោយការបោះឆ្នោត ដែលលោកសំដៅដល់លំដាប់លេខរៀងតំណាងរាស្ត្រ។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «បើកាលណា[គេ]យកលុយទៅទិញតំណែង កាលណាបានតំណែង ត្រូវតែយកតំណែងនោះ​ទៅ​រកលុយមកបង្រ្គប់វិញ។ ដល់អ៊ីចឹងទៅ អំពើពុករលួយ ចង់មិនចង់ វាត្រូវតែកើតដែរ ពាក្យខ្មែរយើងថាស្រ​​ង់​ដើមនោះ»។

មួយវិញទៀត លោកថា ប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋដែលចាក់ស្រេះដោយគ្រួសារនិយម ជាឧបសគ្គដល់ចំណាត់ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ ដែលបញ្ហានេះជំរុញឱ្យមានការប្រើប្រាស់ធនធានជាតិមិនត្រឹមត្រូវ។

លោកថា៖ «អ្នកដែលរងផលប៉ះពាល់គឺជាតិ ព្រោះដោយសារតែអី ដោយសាតែពលរដ្ឋជាអ្នកបង់ពន្ធ ដល់ពេ​​​លគេយកពន្ធហ្នឹងទៅប្រើផ្ដេសផ្ដាស់ បណ្ដោយឱ្យអំពើពុករលួយហ្នឹងបន្តទៀត។ ហើយយើងអ្នកបង់ពន្ធហ្នឹ​​​ងខំរកទាល់តែខ្សោះខ្លួន ប៉ុន្តែជាតិវាអត់ទៅណា ជាតិវាអត់មាន វាមានតែបុគ្គលដែលមានអំណាចមួយក្រុ​ម​អ៊ីចឹង ដែលគេនៅក្នុងប្រព័ន្ធរកស៊ីបែបហ្នឹង»។

យ៉ាងណា លោកគិតថា វិធានការវះកាត់របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃអាចនឹងកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយលក់ក្របខណ្ឌរដ្ឋ និងការផ្ដល់សំណូកដើម្បីទិញតំណែងបាន បើយន្តការនេះដំណើរការទៅដូចភ្លៀងរលឹម មិ​ន​ទុកឱ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធច្រើនរយនាក់ទៀតនៅក្រៅសំណាញ់ច្បាប់។

របាយការណ៍នានាបង្ហាញថា អំពើពុករលួយធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់អភិបាលកិច្ចល្អ នីតិរដ្ឋ និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់មនុស្ស ជំរុញឱ្យមាន​ការប្រើប្រាស់ធនធានមិនត្រឹមត្រូវ កេងបន្លំអត្ថប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ បង្កអន្តរាយដល់វិស័​យឯកជន និងបន្លំទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុ។

នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី លើកឡើងថា ដើមចមនៃអំពើពុករលួយកើតចេញពី​​ក​ម្សោ​យនៃការអនុវត្តច្បាប់ ខ្វះយន្តការតាមដានប្រសិទ្ធភាពការងារមន្ត្រី បណ្តាញប្រព័ន្ធគ្រួសារនិយមក្នុងស្ថា​ប័​នរដ្ឋ និងតម្រូ​វកា​រចល័តមន្ត្រីទៅតំបន់មានចរន្តសេដ្ឋកិច្ចខ្សោយ ជាដើម។

លោកថា៖ «វិធានការដែលមានប្រសិទ្ធភាពជាងគេ គឺអនុវត្តច្បាប់! គឺច្បាប់យើងមានច្រើន ហើយច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌក៏មាន ច្បាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយក៏មាន យន្តការត្រួតពិនិត្យផ្ទៃក្នុងក៏មាន អ៊ីចឹងបើយើងអនុវត្តច្បាប់ដែលមានជាធរមានហ្នឹង គឺយើងអាចដោះបញ្ហាហ្នឹងបានហើយ។ តែកន្លងមក យើងឃើញថាការអនុវត្តច្បាប់នៅមានកម្រិត»។

លោកបារម្ភថា កម្ពុជានឹងរងផលប៉ះពាល់ធំធេងខាងសេដ្ឋកិច្ចសង្គមនិងនយោបាយ បើបញ្ហានេះមិនត្រូវបា​​នដោះស្រាយ ដោយសារតែពេលនេះ កម្ពុជាត្រូវឆ្លើយតបទៅនឹងការផ្តល់សេវាសាធារណៈទៅដល់ប្រ​ជាពលរដ្ឋប្រកបដោយគុណភាព រួមទាំងបញ្ហាតំបន់ផ្សេងទៀត។

នាយកកិច្ចការទូទៅអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត យល់ថា ទម្រង់នៃអំពើពុករលួយគ្រប់ប្រភេទដែលបានកើតឡើង រដ្ឋាភិបាលអាចទប់ស្កាត់បាន ប្រសិនបើមានឆន្ទៈវះកាត់មន្ត្រីដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធដោយគ្មានការយោគយល់នោះ។

ក្នុងន័យនេះ លោកពន្យល់ថា មន្ត្រីពាក់ព័ន្ធ ទោះមានឋានន្តរសក្តិ ឬមានអំណាចកម្រិតណាក៏ដោយ ឱ្យតែរកឃើញពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយ ត្រូវតែអនុវត្តតាមវិធានការច្បាប់ ទាំងពិន័យរដ្ឋបាល ដែលអាចបណ្តេញចេញពីក្របខណ្ឌរដ្ឋ រួមទំាងច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ឬក្រមព្រហ្មទណ្ឌផងដែរ។

លោកថា៖ «ពីព្រោះបើក្របខណ្ឌចូលតាមអំពើពុករលួយ សមត្ថភាពអត់មាន។ ទី២ អ្នកដែលប្រព្រឹត្តអំពើពុ​​​​​​​ក​​រលួយហ្នឹង វាប៉ះពាល់ដល់ការងាររបស់រដ្ឋ បំផ្លាញទាំងថវិការដ្ឋទៅទៀត អ៊ីចឹងវាអត់មានអីរីកចម្រើនទេ ហើ​​​​​យវាអាចនឹងមានបក្ខពួកបន្តទៀត។ អ៊ីចឹងហើយបានវាត្រូវឱ្យមានវិធានការចាំបាច់ក្នុងការទប់ស្កាត់និងបង្ក្រា​​​​បទៅលើមន្ត្រីខិលខូចទាំងអស់ហ្នឹង»។

អ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះគិតថា បើរដ្ឋាភិបាលមិនអាចទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ រត់ការលក់ក្របខណ្ឌរ​ដ្ឋ​នេះ​​បានទេ វានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់មន្ត្រីដែលមានសមត្ថភាព និងឆ្លុះបញ្ចាំងថា រដ្ឋាភិបាលខ្វះសមត្ថភាព ដែ​ល​កា​​រណ៍នេះនឹងធ្វើឱ្យពលរដ្ឋអស់ជំនឿ៕

រក្សាសិទ្វិគ្រប់យ៉ាងដោយ ស៊ីស៊ីអាយអឹម

សូមបញ្ជាក់ថា គ្មានផ្នែកណាមួយនៃអត្ថបទ រូបភាព សំឡេង និងវីដេអូទាំងនេះ អាចត្រូវបានផលិតឡើងវិញក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយ ផ្សព្វផ្សាយ ការសរសេរឡើងវិញ ឬ ការចែកចាយឡើងវិញ ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតជាលាយលក្ខណ៍អក្សរឡើយ។
ស៊ីស៊ីអាយអឹម មិនទទួលខុសត្រូវចំពោះការលួចចម្លងនិងចុះផ្សាយបន្តណាមួយ ដែលខុស នាំឲ្យយល់ខុស បន្លំ ក្លែងបន្លំ តាមគ្រប់ទម្រង់និងគ្រប់មធ្យោបាយ។ ជនប្រព្រឹត្តិ និងអ្នកផ្សំគំនិត ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់កម្ពុជា និងច្បាប់នានាដែលពាក់ព័ន្ធ។

អត្ថបទទាក់ទង

សូមផ្ដល់មតិយោបល់លើអត្ថបទនេះ