ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកបាននិងកំពុងចរាចរយ៉ាងទូលំទូលាយលើទីផ្សារប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសរយៈពេល៣១ឆ្នាំចុងក្រោយ ពោលគឺចាប់តាំងពីការរៀបចំឱ្យមានអាជ្ញាធរបណ្ដោះអាសន្នរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNTAC) នៅឆ្នាំ១៩៩១ និងការរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅឆ្នាំ១៩៩៣។ នៅពេលនោះ ប្រាក់ដុល្លារជាផ្លូវការចំនួន២ ០០០លានដុល្លារបានចាក់បញ្ចូលក្នុងទីផ្សារកម្ពុជា តាមរយៈការចាយវាយក្នុងប្រតិបត្តិការរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
រហូតមកដល់ពេលនេះ បើតាមមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (IMF) ៨០% នៃបរិមាណសាច់ប្រាក់សរុបដែលកំពុងចរាចរនៅលើទីផ្សារកម្ពុជា គឺជាប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។ ការណ៍នេះធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសដ៏កម្របំផុតក្នុងលោកដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រាក់ដុល្លារគ្របដណ្ដប់ក្នុងទីផ្សារ។ ក្រដាសប្រាក់ពណ៌បៃតងត្រូវគេប្រើសម្រាប់គម្រោងវិនិយោគផ្សេងៗ រួមទាំងការវិនិយោគក្នុងស្រុកនិងការវិនិយោគក្រៅស្រុក ការទូទាត់ទំនិញ និងសេវាកម្មនានា ការបើកប្រាក់ខែសម្រាប់បុគ្គលិកក្នុងវិស័យឯកជន ក្នុងនោះដែរ ប្រាក់សន្សំក្នុងធនាគារភាគច្រើនគឺជាប្រាក់ដុល្លារ។ ដោយឡែក ប្រាក់រៀលមានវត្តមានដ៏សកម្មក្នុងការចាយវាយតាមមូលដ្ឋាន និងការបើកប្រាក់បៀវត្សមន្រ្តីរាជការ។
ឥទ្ធិពលនៃប្រាក់ដុល្លារក្នុងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា
ជាការពិត «ដុល្លារូបនីយកម្ម» ក្នុងទីផ្សារកម្ពុជាបានជះឥទ្ធិពលល្អផង និងបង្កផលអវិជ្ជមានផងដែរ។
ជាក់ស្តែង លុយដុល្លារផ្ដល់ទំនុកចិត្តច្រើនដល់អាជីវករនិងពាណិជ្ជករ និងអាចបញ្ចៀសបាននូវចលនាលំហូរមូលធនទៅក្រៅប្រទេសទៀតផង។ ក្នុងករណីដែលពលរដ្ឋមិនមានទំនុកចិត្តលើក្រដាសប្រាក់ក្នុងស្រុក ពួកគេអាចនឹងស្វែងរកកន្លែងតម្កល់សាច់ប្រាក់របស់ពួកគេនៅក្រៅប្រទេស ដូច្នេះពួកគេនឹងនាំយកប្រាក់ដុល្លារទៅរក្សាទុកនៅទីកន្លែងដែលពួកគេយល់ថាមានហានិភ័យតិចជាង។ កត្តានេះនឹងធ្វើឱ្យខាតបង់ធនធានសម្រាប់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ ដុល្លារូបនីយកម្មក្នុងទីផ្សារ ក៏ជាមធ្យោបាយល្អងាយស្រួលស្រូបយកការវិនិយោគក្រៅប្រទេសផងដែរ ដ្បិតប្រាក់ដុល្លារមានស្ថិរភាពជាងប្រាក់រៀល។ និយាយឱ្យចំ គឺប្រាក់ដុល្លារជាមធ្យោបាយទូទាត់ងាយស្រួលក្នុងវិស័យជំនួញនៅកម្ពុជា។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារច្រើនក្នុងទីផ្សារនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់នយោបាយរូបិយវត្ថុរបស់កម្ពុជា។ ជាក់ស្តែង កម្ពុជានឹងត្រូវពឹងជាសំខាន់លើធនាគារកណ្តាលរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ មួយវិញទៀត ឥទ្ធិពលដុល្លារអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ នៅពេលដែលកម្ពុជាពឹងផ្អែកខ្លាំងលើទំនិញនាំចូល ហើយវានឹងអាចបង្កឱ្យមានអតិផរណា ពិបាកគ្រប់គ្រង។ ផលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិមួយទៀតនោះ គឺរដ្ឋាភិបាលបាត់បង់ចំណូលពីការបោះរូបិយវត្ថុ (seigniorage) ធ្វើឱ្យទុនបម្រុងអន្តរជាតិមានកម្រិតទាប ជាដើម។
ក្រៅពីនោះ ប្រាក់ដុល្លារមានភាពស្មុគស្មាញក្នុងការប្រើប្រាស់ពេលវាចាស់ ដាច់ ឬសឹករេចរឹល។ ដំណាលគ្នានោះ មន្ត្រីរាជការទទួលរងនូវផលវិបាកមួយចំនួននៅពេលដែលពួកគេទទួលប្រាក់ខែជាប្រាក់រៀល ហើយទំនិញសំខាន់ៗជាច្រើនគិតជាប្រាក់ដុល្លារ។
ការប៉ុនប៉ងបដិដុល្លារូបនីយកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាល
ទំនងជាពិចារណាលើឥទ្ធិពលនៃដុល្លារូបនីយកម្មលើសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ទើបរដ្ឋាភិបាលបានព្យាយាមចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧ ដើម្បីបន្ថយអំណាចប្រាក់ដុល្លារ ហើយពង្រឹងគុណតម្លៃរបស់ប្រាក់រៀល តាមរយៈការកម្រិតលើការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារ និងលើកកម្ពស់ការធ្វើចរាចរប្រាក់រៀលនៅក្នុងស្រុកឱ្យកាន់តែប្រសើរជាងមុន។
បណ្ឌិត ជា សេរី ឧបការីទេសាភិបាលធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលឱ្យបានទូលំទូលាយនឹងជួយបង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពោលគឺជួយរក្សាស្ថិរភាពថ្លៃទំនិញ និងគាំទ្រដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការជំរុញឱ្យប្រទេសកម្ពុជាខិតទៅរកការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលឱ្យបានពេញលេញ និងចៀសវាងពីការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក មិនមែនត្រឹមតែដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុនោះទេ ប៉ុន្តែវានឹងជួយពង្រឹងអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរផងដែរ ។
កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបានដាក់ចេញនូវកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរក្រសួងមួយដែលតម្រូវឱ្យបណ្ដាអាជីវកម្ម និងអ្នកផ្ដល់សេវាកម្មទាំងអស់បិទស្លាកតម្លៃជាប្រាក់រៀលលើផលិតផលនិងសេវាកម្មរបស់ខ្លួន។ បីឆ្នាំក្រោយ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាបានប្រកាសពីយុទ្ធនាការមួយផ្សេងទៀត គឺការប្រមូលក្រដាសប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក ប្រភេទ១ដុល្លារ ២ដុល្លារ និង ៥ដុល្លារ ដើម្បីបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់ក្រដាសប្រាក់ទាំងនេះនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ច។
លោក អ៊ិន ចាន់នី ប្រធាននាយកប្រតិបត្តិធនាគារអេស៊ីលីដា បានលើកឡើងថា ការណ៍ដែលប្រទេសកម្ពុជាមាននិងប្រើប្រាស់រូបិយបណ្ណរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ ពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដ្បិតប្រាក់រៀលតំណាងឱ្យអធិបតេយ្យភាពជាតិ តំណាងអត្តសញ្ញាណជាតិ ហើយក៏ជាប្រភពមោទកភាពជាតិផងដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ការប្រឹងប្រែងជាច្រើនខាងលើនៅមិនទាន់បានធ្វើឱ្យ «រៀលនីយកម្ម» លេចចេញជារូបរាងពេញលេញនៅឡើយ។
តើមានកត្តាអ្វីខ្លះដែលរារាំងជោគជ័យរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងការប្រើប្រាស់រូបិយបណ្ណជាតិ?
កត្តាចម្បងនោះគឺ «ទំនុកចិត្ត»។ ទំនុកចិត្តលើប្រាក់រៀលបានបាត់បង់ ក្រោយពីប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងកាត់ការផ្លាស់ប្តូរសង្គមជាច្រើនក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់លំនឹងសេដ្ឋកិច្ច និងតម្លៃប្រាក់រៀល។ ការវិវត្តរបស់សង្គមពីរបបរាជានិយមទៅជារបបសាធារណរដ្ឋ មុននឹងធ្លាក់ដល់សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្មែរក្រហម។ របបកុម្មុយនីស្តម៉ៅនិយមចុងក្រោយនេះ បានលុបបំបាត់ក្រដាសប្រាក់ចោលទាំងស្រុង ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលមិនមានការចាយលុយ និងគ្មានទីផ្សារដោះដូរទំនិញ និងសេដ្ឋកិច្ចអ្វីទាំងអស់។
លុយរៀលមានវត្តមានជាថ្មីនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមត្រូវផ្ដួលរំលំ។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលលុយរៀលមិនទាន់មានភាពរឹងមាំផង ដប់ឆ្នាំក្រោយ ប្រាក់ដុល្លារក៏ហូរចូលយ៉ាងច្រើនក្នុងចរន្តសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា តាមរយៈវត្តមានរបស់អាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្នរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNTAC)។ ប្រាក់ដុល្លារយ៉ាងតិចចំនួន២ ០០០លានដុល្លារបានជ្រាបចូលក្នុងសរសៃឈាមសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យអំណាចដុល្លារមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងរហូតមកទល់ពេលនេះ បើធៀបនឹងក្រដាសប្រាក់ក្នុងស្រុក។
ទោះជាយ៉ាងណា ប្រាក់រៀលកំពុងត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងការទូទាត់នៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ និងគ្របដណ្តប់ទីផ្សារតាមមូលដ្ឋាន។ ចំណែកឯវិស័យឯកជននៅតែបន្ដប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារជាជាងប្រាក់រៀល ជាពិសេសនៅទីក្រុង និងទីប្រជុំជននានា។ ជាក់ស្ដែង ស្ទើរតែគ្រប់ទម្រង់នៃការវិនិយោគ វិស័យទេសចរណ៍ និងជំនួយរបស់រដ្ឋាភិបាល ត្រូវបានធ្វើប្រតិបត្តិការជាប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។ ទន្ទឹមនឹងនេះ បណ្ដាភោជនីយដ្ឋាន និងផ្នែកសេវាកម្មផ្សេងៗ ក៏នៅតែបន្ដទទួលយកប្រាក់ដុល្លារ ឬដាក់ស្លាកតម្លៃជាប្រាក់ដុល្លារផងដែរ បើទោះជាធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាបាននិងកំពុងបន្ដអនុវត្ដយុទ្ធនាការដើម្បីលើកកម្ពស់ប្រាក់រៀលក៏ដោយ។
នៅឆ្នាំ២០១៩ កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ បានធ្វើការស្ទង់មតិមួយ ដែលបង្ហាញថា ប្រជាជនកម្ពុជាភាគច្រើនមានទស្សនៈវិជ្ជមានចំពោះប្រាក់រៀល ដោយហេតុថា ប្រាក់រៀលមានភាពងាយស្រួលសម្រាប់ការចំណាយប្រចាំថ្ងៃ ហើយក៏មានភាពងាយស្រួលក្នុងការរក្សាទុកដាក់ផងដែរ ទោះបីជាក្រដាសប្រាក់នេះមានការរហែកបន្តិចបន្ដួច ឬចាស់ក៏ដោយ ក៏នៅតែអាចប្រើប្រាស់បាន។ ម្យ៉ាងទៀត ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលក៏ជួយលើកកម្ពស់ដល់តម្លៃប្រាក់រៀលឱ្យមានស្ថិរភាពជាងមុនផងដែរ។
ប៉ុន្ដែពួកគេក៏បានលើកពីការលំបាកចំពោះការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលផងដែរ ជាក់ស្តែង ចំពោះការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលសម្រាប់ទិញទំនិញថ្លៃៗមួយចំនួនដូចជា រថយន្ដឬផ្ទះ ឬផលិតផលនាំចូលមួយទៀត ដូចជា គ្រឿងអេឡិចត្រូនិច និងបច្ចេកវិទ្យា ជាដើម។ ដ្បិតឈ្មួញត្រូវការទូទាត់ជាប្រាក់ដុល្លារ កាលណាទំនិញកាន់តែថ្លៃ។ បន្ថែមពីនោះទៀត លុយរៀលនៅមានចំណុចខ្វះចន្លោះ ដែលធ្វើឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ងាយភ័ន្តច្រឡំ ដោយសារទំហំក្រដាសប្រាក់រៀលមានការប្រែប្រួល និងផ្លាស់ប្តូរខ្លាំងពីមួយទៅមួយទៀត ព្រមទាំងមានពណ៌ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ដែលត្រូវការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់មុននឹងចាយវាយ។
នាពេលថ្មីៗនេះ ធនាគារ ABA ដែលជាធនាគារដ៏ធំបំផុតមួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានបញ្ឈប់ការចែកចាយក្រដាសប្រាក់ដុល្លារប្រភេទ១០ដុល្លារ ២០ដុល្លារ និង ៥០ដុល្លារ នៅតាមម៉ាស៊ីន ATM របស់ខ្លួន ដើម្បីរួមចំណែកជួយពង្រឹងចរាចរប្រាក់រៀល។ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋបានប្រតិកម្មជាច្រើន ដោយបង្ហាញការមិនពេញចិត្តតាមបណ្តាញសង្គម។ ការណ៍នេះសបញ្ជាក់ពីតម្រូវការរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាលើប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។
លោក គា បូរ៉ាន់ ប្រធានសមាគមមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុកម្ពុជា ត្រូវបានកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ស្រង់សម្ដីថា ដើម្បីបង្កើនការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀល ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងបណ្ដាអាជីវកម្មទាំងអស់ត្រូវចូលរួមសហការនៅក្នុងយុទ្ធនាការនេះទាំងអស់គ្នា ពោលបើមានតែបណ្ដាធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុមិនអាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាសម្រេចបាននូវគោលដៅពង្រឹងចរាចរប្រាក់រៀលឱ្យបានជោគជ័យទេ។ កត្តាដ៏សំខាន់បំផុតមួយ គឺរដ្ឋាភិបាលត្រូវកសាងទំនុកចិត្តលើប្រាក់រៀល។
លោក Jayant Menon ប្រធានសេដ្ឋវិទូនៅធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី បានលើកឡើងថា នៅពេលដែលប្រជាជនមានទំនុកចិត្តលើការគ្រប់គ្រងគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុរបស់រដ្ឋាភិបាលនោះ ប្រជាជននឹងមានឆន្ទៈគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការកាន់កាប់ប្រាក់រៀលដោយឱ្យតម្លៃខ្ពស់។ ក្នុងន័យនេះ គឺរដ្ឋាភិបាលអាចលើកទឹកចិត្តដល់វិស័យឯកជននានាក្នុងការបើកប្រាក់ខែឱ្យបុគ្គលិករបស់ខ្លួនជាប្រាក់រៀល។
ទោះជាបែបនេះក្តី ការធ្វើឱ្យប្រាក់រៀលមានការប្រសើរឡើង ទាក់ទិនទៅនឹងទំហំនិងគុណភាពរបស់ក្រដាសប្រាក់ ដើម្បីឱ្យមានភាពងាយស្រួលសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ គឺជាកត្តាចាំបាច់ផងដែរសម្រាប់ជំរុញ «រៀលនីយកម្ម» ឱ្យកាន់តែទូលំទូលាយ។
ក៏ប៉ុន្តែដើម្បីឱ្យលុយរៀលត្រូវបានគេនិយមប្រើប្រាស់ច្រើន និងជាមោទកភាពរបស់ជាតិខ្មែរបាន រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវតែដាក់ចេញនូវនយោបាយដើម្បីស្តារទំនុកចិត្តលើលុយរៀលឡើងវិញ។ ដើម្បីឈានដល់គោលដៅនេះ គេត្រូវការពេលវេលាបន្ថែមទៀត ដ្បិតការធ្វើរៀលនីយកម្មដោយល្បឿនលឿននិងយ៉ាងគំហុក អាចនឹងបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ ជាក់ស្តែង កាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ ការពង្រឹងតម្លៃប្រាក់បាតរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃក្នុងល្បឿនលឿន បាននាំមកនូវវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរីករាលដាលក្នុងតំបន់អាស៊ី៕
ដោយ៖ លាង សៀកឡេង អ្នកស្រាវជ្រាវនៅអង្គការវេទិកាអនាគត | អត្ថបទរក្សាសិទ្ធិដោយអង្គការវេទិកាអនាគត
