សវនាការលើកទី៥៨ នៅថ្ងៃពុធនេះ តុលាការបានបន្តប្រើប្រាស់ពេលវេលានៃការជំនុំជម្រះសួរដេញដោលលោក កឹម សុខា ហាក់យូរជាងសព្វមួយដង ដោយបានចំណាយពេលជិតម៉ោង១ថ្ងៃត្រង់ ទើបសម្រេចបិទបញ្ចប់ ខណៈអង្គហេតុដែលតុលាការលើកយកមកសួរដេញដោលបន្តនេះ ពាក់ព័ន្ធនឹងវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាល ដែលតុលាការចោទប្រកាន់ថាមានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិមួយនៅពីក្រោយនៃវគ្គសិក្ខាសាលានេះ គឺមានជាប់ទាក់ទិននឹងផែនការផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ លោក កូយ សៅ បានបង្ខំចិត្តបិទសវនាការភ្លាមៗ នៅបន្ទាប់ពីសហមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យលោក កឹម សុខា គឺលោកមេធាវី ចាន់ ចេន ឡើងកត់សម្គាល់ ដោយសម្អាងហេតុថាតើតុលាការត្រូវប្រើប្រាស់ពេលវេលាប៉ុន្មានទៀត ដើម្បីបិទបញ្ចប់ការជំនុំជម្រះនេះ ព្រោះម៉ោងពេលនេះជាង១២កន្លះទៅហើយ។ ជម្រាបអង្គសវនាការ លោកមេធាវី ចាន់ ចេន ថ្លែងថា ពេលវេលានេះ គឺវាសមគួរសម្រាប់អាហារថ្ងៃត្រង់ ដែលគ្រប់គ្នាគួរតែដល់ពេលស្រស់ស្រូបអាហារហើយ។
សវនាការនៅថ្ងៃពុធនេះ តុលាការក៏បានបន្តលើកយកអង្គហេតុថ្មីមួយទៀតមកសួរដេញដោល គឺអង្គហេតុទាក់ទងនឹងបដិវត្តន៍ពណ៌ ក្រោយពីបានបញ្ចប់ការសួរដេញដោលលើអង្គហេតុ «ថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅ» ក្នុងពេលតែមួយ នៅថ្ងៃទី២៨នេះ។ បើទោះបែបណា គេសង្កេតឃើញថា នៅពាក់កណ្ដាលទីនៃការជំនុំជម្រះ ការប្រកែកគ្នារកត្រូវរៀងខ្លួនអំពីនីតិវិធីនិងវិជ្ជាជីវៈក្នុងនាមជាអ្នកច្បាប់ ក៏ចាប់ផ្ដើមផ្ទុះឡើងជាថ្មីទៀត នៅក្នុងបន្ទប់ជំនុំជម្រះ រវាងលោក កឹមសុខា និងតំណាងអយ្យការ លោក ឆាយ ហុង។
ផ្តើមចេញពីសំណួររបស់តំណាងអយ្យការដែលចោទសួរថា តើជនជាប់ចោទអាចឆ្លើយនឹងសំណួរលោកបានឬមិនហ៊ានឆ្លើយ ត្រូវបានលោក កឹម សុខា លើកជាថ្មីទៀតថា សំណួរដែលតាំងឡើងនេះ លោកបានឆ្លើយរួចហើយ។ មកដល់ចំណុចនេះ ភាគីទាំងពីរបានទាស់ពាក្យសម្ដីគ្នា ដោយប្រើប្រាស់ភាសាធ្ងន់ៗមួយចំនួន ដែលបង្ខំឱ្យសហមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យលោក កឹម សុខា ឡើងលើកដៃព្រមគ្នាជំទាស់នឹងការតាំងសំណួររបស់តំណាងអយ្យការ លោក ឆាយ ហុង។ ទាំងលោកមេធាវី ផែង ហេង និងអ្នកស្រី ម៉េង សុភារី យល់ឃើញថា អ្វីដែលតំណាងអយ្យការព្យាយាមសួរកូនក្តីរបស់ខ្លួនដែលមិនឆ្លើយហើយនៅតែបន្តសួរទៅតាមការចង់បានរបស់ខ្លួនទៀតនេះថា គឺជាការជំរិតយកចម្លើយដោយបង្ខំ។
យ៉ាងណា តំណាងអយ្យការ លោក ឆាយ ហុង ថ្លែងការពារថា មិនឱ្យលោកសួរយ៉ាងម៉េចកើត បើសំណួររបស់លោក ជនជាប់ចោទឆ្លើយមិនចំអ្វីដែលលោកតាំងឡើង។ ជាងនេះទៀត តំណាងអយ្យការរូបនេះលើកឡើងថា រាល់ការឆ្លើយរបស់ជនជាប់ចោទហាក់ដូចមានមន្ទិលសង្ស័យ ព្រោះអ្វីដែលលោក កឹម សុខា ឆ្លើយ តែងយករួចខ្លួន។
ទាក់ទិនករណីនេះ មន្រ្តីស៊ើបអង្កេតជាន់ខ្ពស់ នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា យល់ឃើញថា តាមពិតទៅ អង្គហេតុថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅនេះ វាហាក់ដូចចាកឆ្ងាយពីបទចោទ «ត្រូវរ៉ូវដោយសម្ងាត់ចង់ផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល»។ លោកហាក់ដូចមិនអស់ចិត្ត ដែលសុខៗ តុលាការលើកយកអង្គហេតុនេះមកចោទប្រកាន់អ្នកនយោបាយ ខណៈដែលដើមចមនៃ «ថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅ» នេះ គឺក្រុមមេដឹកនាំអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលទេជាអ្នកផ្តួចផ្តើមគំនិត ដើម្បីទាមទារឱ្យដោះលែងមន្រ្តីការពារសិទ្ធិមនុស្ស។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំនៅតែមិនទាន់ឃើញថាឱ្យមានការឆ្លុះបញ្ចាំងទៅលើអង្គហេតុដែលចោទប្រកាន់ថា ការគប់គិតជាមួយបរទេស ឬសន្ទិដ្ឋិភាពនេះឱ្យច្បាស់ទេ ថាតើគាត់គប់គិតរបៀបម៉េច! ហើយយើងមិនច្បាស់ថាតើរដ្ឋបរទេសហ្នឹងជាអ្នកណា! ក្នុងរឿងនេះ ឧទាហរណ៍ បើសិនជាថាចោទសហរដ្ឋអាមេរិក តើសហរដ្ឋអាមេរិកគាត់បានធ្វើអី? ឬក៏សហភាពអឺរ៉ុបគាត់បានធ្វើអី ដើម្បីមកផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលហ្នឹង? រឿងនេះ យើងបែរជាឃើញមានអង្គការអីផ្សេងអ៊ីចឹងទៅ ហើយមានការកើតឡើងអំពីចលនាសង្គម ដែលប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យគេបើកសិទ្ធិសេរីភាពឱ្យពលរដ្ឋគេធ្វើការទាមទារតវ៉ាដោយសន្តិវិធី»។
ដោយឡែក សម្រាប់អង្គហេតុថ្មីមួយទៀតដែលតុលាការលើកយកមកសួរដេញដោលនៅព្រឹកថ្ងៃពុធនេះដែរ គឺទាក់ទងនឹង «បដិវត្តន៍ពណ៌» ដែលនិយាយពីវគ្គសិក្ខាសាលានៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី សណ្ឋាគារសាន់វេ និងសណ្ឋាគារឡឺរ៉ូយ៉ាល់ ក្រុងភ្នំពេញ កាលពីអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦។សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ លោក សេង លាង ក្រៅពីតាំងសំណួរដែលអូសបន្លាយពេលវេលារហូតដល់ម៉ោងជិត១ហើយ អង្គហេតុថ្មីនេះក៏មានភ្ជាប់នូវរូបថតជាច្រើនសន្លឹកដែលចាត់ទុកថាជាក្រុមយុវជនរបស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការរំលាយ និងអមដោយឯកសារជាច្រើនទំព័រថែមទៀតផង។
សំណួរដាក់បន្ទុកជាច្រើនដែលតាំងឡើងដោយលោកចៅក្រម សេង លាង បានព្យាយាមភ្ជាប់សម្ដីរបស់លោក កឹម សុខា ដែលនិយាយនៅស្រ្ពីងវ៉ែលប្រទេសអូស្ត្រាលី ទៅនឹងសកម្មភាពនៃវគ្គបណ្តុះបណ្តាល ដែលតុលាការចាត់ទុកថាជាភស្តុតាងនៅក្នុងសំណុំរឿងបដិវត្តន៍ពណ៌នេះ។
បើទោះបែបណា លោក កឹម សុខា ដែលស្ថិតនៅក្នុងរង្វង់ក្រចកសេះ បានព្យាយាមឆ្លើយដោះបន្ទុកថា លោកមិនដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធអង្គហេតុថ្មីនេះទាល់តែសោះ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត លោកថា អ្វីដែលលោកចៅក្រមលើកយកភស្តុតាងថ្មីនេះ វាហាក់ដូចជាបង្ហាញឱ្យអង្គសវនាការបានឃើញភស្តុតាងនេះដែលពុំធ្លាប់ឃើញពីមុនមកទេ។
បើតាមលោកចៅក្រម សេង លាង ការដែលលោកភ្ជាប់វគ្គបណ្តុះបណ្តាលនេះ ព្រោះថា អង្គការ Canvas នេះ គឺប្រភពដើមមកពីអង្គការមួយឈ្មោះថា OTPor ដែលធ្លាប់មានប្រវត្តិក្នុងការដឹកនាំការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌ នៅប្រទេសយូហ្គូស្លាវី និងប្រទេសស៊ែបប៊ី ជាដើម។
បើទោះបែបណា លោក កឹម សុខា នៅតែឆ្លើយតបទៅវិញថា លោកមិនដែលមានមេរៀនរបៀបដូចដែលលោកចៅក្រមបង្ហាញនេះទេ។ លើសពីនេះទៅទៀត អ្វីដែលលោកធ្លាប់លើកឡើងថា លោកធ្លាប់ដឹងពីសាវតារនៃប្រទេសទាំងនោះ គឺគេគ្រាន់តែពិគ្រោះយោបល់ និងលើកជាឧទាហរណ៍ ដើម្បីមកបញ្ជាក់ទេ។
យ៉ាងនេះក្តី លោក ស៊ឹង សែនករុណា មន្រ្តីស៊ើបអង្កេតជាន់ខ្ពស់ នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ដែលឃ្លាំមើលពីសវនាការនេះដោយផ្ទាល់ សង្កេតឃើញថា បើពិនិត្យទៅលើមេរៀនដូចដែលលោកចៅក្រមដាក់បង្ហាញនេះ រកមិនឃើញពីចំណុចណាមួយដែលជាមេរៀនមានចរិតខ្មៅងងឹតទេ។លោកបន្តថា ហើយរហូតមកដល់ពេលនេះ គេក៏មិនទាន់ឃើញថា អ្នកដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ការរៀនសូត្រពីវគ្គបណ្តុះបណ្តាលនេះមានផែនការជាក់លាក់ក្នុងការផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលនោះនៅឡើយដែរ។
លោកបន្តថា៖ «បើខ្ញុំពិនិត្យក្នុងរឿងនេះ វាគ្រាន់តែជាការបង្ហាញអំពីការរៀនសូត្រអំពីយុទ្ធសាស្រ្ត ដែលគេហៅថា ធ្វើបាតុកម្មអហិង្សា! ហើយក្នុងហ្នឹង តាមខ្ញុំមើលមេរៀនហ្នឹង មានកន្លែងខ្លះក៏មានលើកអំពីរឿងបោះឆ្នោតបោះអីដែរ ព្រោះអាហ្នឹងវាហាក់ដូចជាសកម្មភាពដែលកើតមានឡើងនៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យដែរទេ»។
បើទោះបែបណា លោក កឹម សុខា បានប្រាប់ វីអូឌី ក្រោយបិទបញ្ចប់សវនាការថា នេះគឺជារបៀបនៃការធ្វើទារុណកម្មផ្លូវចិត្តមួយដែលធ្ងន់ធ្ងរចំពោះរូបលោក។ ទាក់ទិនសវនាការនេះ តុលាការនឹងបន្តនីតិវិធីសួរដេញដោលទៀត នៅថ្ងៃពុធ ទី៥ ខែតុលា សប្តាហ៍ក្រោយនេះ។ លោក កឹម សុខា ក្រោយសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនកាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ តុលាការចោទប្រកាន់រូបលោកពីបទ «សន្ទិដ្ឋិភាព ត្រូវរ៉ូវដោយសម្ងាត់ជាមួយរដ្ឋបរទេស ឬភ្នាក់ងារបរទេសចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល»។ ក៏ប៉ុន្តែបទចោទនេះត្រូវរងការរិះគន់ពីសហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិថា ធ្វើឡើងហាក់មិនសមហេតុផល ព្រោះតាំងពីការចោទប្រកាន់មក មិនដែលឃើញរដ្ឋជាបរទេសណាមួយមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការចោទប្រកាន់នេះនៅឡើយ ហើយថាតើមានអំពើព្យសនកម្មណាមួយកើតឡើងឬយ៉ាងណានោះដែរ៕