ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបង្ហាញការយល់ឃើញថា ប្រព័ន្ធដឹកនាំដែលប្រទាក់ក្រឡាគ្នាដោយសែស្រឡាយ ជាឧបសគ្គចម្បងរារាំងដល់យន្តការពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក្រោមដំបូលរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលបញ្ហានេះនឹងជំរុញឱ្យមានភាពផុយស្រួយនៃការបែកបាក់ជាតិ បើគ្មានវិធានការកែលម្អ។
ការលើកឡើងរបស់ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនិងតម្លាភាពសង្គមនេះ ចំពេលអង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) នៅឆ្នាំ២០២២នេះ បន្តដាក់ចំណាត់អាក្រក់ដល់កម្ពុជា ថាជាប្រទេសគោរពនីតិរដ្ឋទាបដូចឆ្នាំមុនៗដដែល។
តាមរបាយការណ៍វាយតម្លៃរបស់គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ បានដាក់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជានៅជិតបាតតារាង ដោយស្ថិតនៅលេខរៀង១៣៩ ក្នុងចំណោមប្រទេស១៤០ លើពិភពលោក ដែលបានធ្វើការវាយតម្លៃ។
តាមប្រភពដដែល មូលហេតុចម្បងទាញកម្ពុជាឱ្យជាប់ផុងក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទាបខាងនីតិរដ្ឋនេះ គឺអំណាចនយោបាយជ្រៀតជ្រែកស្ថាប័នសភា និងតុលាការ ដែលជាសសរស្ដម្ភកំពូលរបស់ជាតិ បាត់បង់ប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ កម្សោយលើការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស រួមទាំងអយុត្តិធម៌សង្គម។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី យល់ថា ឧបសគ្គធំជាងគេដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាមិនអាចរើខ្លួនរួចពីប្រទេសមាននីតិរដ្ឋទាប និងអំពើពុករលួយខ្ពស់នោះ គឺមកពីក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋខ្វះប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាច និងចាក់ស្រែះបែបគ្រួសារនិយមក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ។
លោកថា៖ «មានន័យថា រាល់ការផ្ដួចផ្ដើមទាំងឡាយណាដែលប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍រួម ទៅដល់ប្រព័ន្ធចាក់ស្រែះហ្នឹង គឺការកែទម្រង់ហ្នឹងមានភាពយឺតយាវ ឬគាំងតែម្តង។ […] ដើម្បីដោះបញ្ហាហ្នឹង វាទាល់តែរដ្ឋាភិបាលមានឆន្ទៈដោះស្រាយបញ្ហា ហើយរាល់ការប៉ះពាល់ទាំងឡាយណា[ផលប្រយោជន៍បក្ខពួក] គួរហ៊ានវះកាត់ »។
បន្ថែមពីនេះ លោកថា ប្រទេសដែលមាននីតិរដ្ឋទាប បង្កផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ការប្រើប្រាស់ធនធានរបស់រដ្ឋ មានទាំងធនធានកម្ចី ធនធានរ៉ែ និងធនធានចំណូលជាតិ មានអំពើពុករលួយខ្ពស់ អយុត្តិធម៌សង្គម គម្លាតរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ ហើយថាបើគ្មានអ្វីកែលម្អទេ ជំងឺនេះ វានឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាដែនដីហានិភ័យសម្រាប់អ្នកវិនិយោគធំៗដែលស្អាតស្អំ រួមទាំងអស្ថិរភាពសង្គម។
លោកថា៖ «ខ្វះការយកចិត្តទុកដាក់របស់ថ្នាក់ដឹកនាំចំពោះយុត្តិធម៌សង្គម ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ការខ្វល់ខ្វាយទៅលើអ្នកក្រីក្រច្រើន អ្នកដែលមានទុក្ខលំបាកច្រើនហ្នឹង។ យើងមិនអាចការពារកម្ពុជាពីហានិភ័យអស្ថិរភាពបានទេ»។
នាយកគ្រប់គ្រងកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត មើលឃើញថា ការដែលកម្ពុជាមិនទាន់រើខ្លួនរួចពីប្រទេសដែលមាននីតិរដ្ឋទាបនេះ មកពីកម្ពុជាមិនទាន់ធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធច្បាប់ និងតុលាការឱ្យទៅជាស្ថាប័នឯករាជ្យ រួមទាំងវិធានការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ និងបក្ខពួកនិយម ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជ្រៀតជ្រែកពីឥទ្ធិពលនយោបាយ។
បញ្ហានេះ លោកយល់ថា ក្នុងប្រទេសមួយដែលជោកជាំដោយបញ្ហានេះ នឹងជំរុញឱ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស អំពើពុករលួយ អយុត្តិធម៌សង្គម និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដើរថយក្រោយ ប៉ុន្តែលោកថា វិបត្តិនេះ រដ្ឋាភិបាលអាចដោះស្រាយបាន បើមានឆន្ទៈវះកាត់អំពើពុករលួយដែលប្រទាក់ក្រឡាគ្នាដោយបក្ខពួក និងធ្វើឱ្យស្ថាប័នកំពូលរបស់ជាតិមិនជ្រៀតជ្រែកអំណាចគ្នា។
លោកថា៖ «ទី២ អំណាចទាំង៣ហ្នឹងជាសសរស្ដម្ភ [រដ្ឋសភា តុលាការ និងរដ្ឋាភិបាល] ត្រូវធានាថាឯករាជ្យ ហើយភាពបន្ទាប់បន្សំហ្នឹងគឺលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ។ អំពើពុករលួយមានច្រើន ទាំងពុករលួយផ្នែកលុយកាក់ ពុករលួយបក្ខពួក និងពុករលួយផ្សេងទៀត។ ហើយទី៤ គឺគោលការណ៍គោរពសិទ្ធិមនុស្សហ្នឹងក៏សំខាន់ដែរ ដែលជំរុញឱ្យមាននីតិរដ្ឋ»។
ទោះយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បានច្រានចោលរបាយការណ៍ ដែលវាយតម្លៃពីចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់ផ្នែកនីតិរដ្ឋដល់កម្ពុជា របស់គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោកនេះ ។
បើតាមលោក ជិន ម៉ាលីន របាយការណ៍នេះមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតនៅកម្ពុជាទេ ហើយហាក់មានរបៀបវារៈបែបនយោបាយច្រើនជាង ដោយថា ចំពេលដែលកម្ពុជាកំពុងត្រៀបរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិខាងមុខ។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងរបាយការណ៍នេះជារបាយការណ៍មួយពិបាកនឹងជឿ ហើយទទួលយក វាខុសពីការពិតស្ថានភាពជាក់ស្តែង មើលទៅវាដូចជាមិនខុសពីរបាយការណ៍មុនៗទេ មើលទៅវាមានចរិតជានយោបាយច្រើនជាង»។
មួយវិញទៀត លោកថា ប្រទេសខ្លះដឹកនាំបែបយោធា បែរជាត្រូវបានវាយតម្លៃថាជាប្រទេសមាននីតិរដ្ឋល្អជាងកម្ពុជាទៅវិញ។
យ៉ាងណា លោក អំ សំអាត អះអាងថា របាយការណ៍ដែលចេញដោយអង្គការអន្តរជាតិនោះ គេមិនវាយតម្លៃទៅលើប្រទេសដែលមានសង្គ្រាម ឬដឹកនាំបែបយោធាទេ តែគេវាយតម្លៃទៅលើបញ្ហាធំៗមួយចំនួនដែលពាក់ព័ន្ធទៅប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋ ខណៈក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨មក កម្ពុជាបង្កើតបានរដ្ឋាភិបាលឯកបក្ស ធ្វើឱ្យស្ថាប័នសភាបាត់បង់ប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចទាំងស្រុង។
ជិតមួយអាណត្តិទី៦ ដែលកម្ពុជាបង្កើតបានរដ្ឋាភិបាលឯកបក្សនេះ ត្រូវបានអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ មើលឃើញថា ធ្វើឱ្យលំហសេរីភាព និងសិទ្ធិនយោបាយកាន់តែរួមតូច និងធ្វើឱ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងបញ្ជីខ្មៅនៃការជួញដូរមនុស្សរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក រួមទាំងមិនទាន់រើខ្លួនរួចពីបញ្ជីឃ្លាំមើលការលាងលុយកខ្វក់នៅឡើយជាង៤ឆ្នាំមកនេះ។
បញ្ហានេះ ធ្វើឱ្យកម្ពុជាប្រឈមនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ពិសេសប្លុកលោកសេរី ទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងវិស័យនយោបាយ បើស្ថានការណ៍នយោបាយមិនវិលទៅស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញនោះ៕
