មន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មម្នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅទីក្រុងញូវយ៉ក សហរដ្ឋអាមេរិក ក្រោមបទឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ជុំវិញការរត់ពន្ធសត្វស្វាក្ដាម (long-tailed macaques) ចេញពីកម្ពុជា ខណៈអគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើនៃក្រសួងកសិកម្មម្នាក់ ក៏ត្រូវបានរកឃើញថាមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីនេះផងដែរ។
យោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយចេញដោយការិយាល័យមេធាវីសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំតំបន់ភាគខាងត្បូងនៃរដ្ឋផ្លរីដា (U.S. Attorney’s Office for the Southern District of Florida) កាលពីយប់ថ្ងៃពុធម្សិលមិញ បានឱ្យដឹងថា អនុប្រធាននាយកដ្ឋានសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះនៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើ លោក គ្រី ម៉ះផល ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃពុធ នៅឯអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ John F. Kennedy ដែលនាំឱ្យឈានដល់ការចោទប្រកាន់ ទាក់ទងនឹងការរត់ពន្ធសត្វស្វាព្រៃខុសច្បាប់។
លោក គ្រី ម៉ះផល ក៏ត្រូវបានស្គាល់ថាជាតំណាងរបស់កម្ពុជា សម្រាប់អនុសញ្ញាស្ដីពី ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិលើប្រភេទសត្វ និងរុក្ខជាតិព្រៃ ដែលប្រឈមនឹងការជិតផុតពូជ ហៅកាត់ថា CITES ផងដែរ។
ប្រភពដដែលបន្តថា ក្រៅពីមន្ត្រីរូបនេះក៏នៅមានសមាជិក៦នាក់នៃក្រុមហ៊ុនផ្គត់ផ្គង់សត្វដ៏ធំមួយ រួមទាំងម្ចាស់ និងអ្នកគ្រប់គ្រងទូទៅ ក៏រងការចោទប្រកាន់ផងដែរ ខណៈអគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើនៃក្រសួងកសិកម្ម លោក កែវ អូម៉ាលីស ក៏ត្រូវបានរកឃើញថាមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធដែរ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដដែលបន្ថែមថា ប្រសិនបើត្រូវបានកាត់ទោស ជនជាប់ចោទម្នាក់ៗអាចប្រឈមមុខនឹងការជាប់ពន្ធនាគារក្នុងរយៈពេលរហូតដល់ ៥ឆ្នាំ ពីបទ សមគំនិត និងរហូតដល់ ២០ឆ្នាំ ពីបទ រត់ពន្ធចំនួន៧ករណី។
ថ្លែងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ មន្ត្រីស៊ើបអង្កេតផ្នែកសន្តិសុខ (Homeland Security Investigations) លោក Ricky Patel បានលើកឡើថា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើកម្ពុជា លោក គ្រី ម៉ះផល នឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងផ្លូវច្បាប់នៅអាមេរិក ខណៈដែលគាត់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃពុធម្សិលមិញ នៅក្នុងការចោទប្រកាន់ ពីបទ «សមគំនិតក្នុងការនាំចូលដោយខុសច្បាប់» ដែលផ្ទុយនឹងច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលត្រូវបានគេសន្មតថា ពាក់ព័ន្ធនឹងការនាំចូលសត្វស្វាពីតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ចូលមកសហរដ្ឋអាមេរិក។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែលបន្តថា ជនសង្ស័យទាំង៨នាក់ [ស្ថិតនៅក្នុងការចោទប្រកាន់ខាងលើ] ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានចាប់ប្រមូលសត្វស្វាក្ដាមនៅក្នុងឧទ្យានជាតិ និងតំបន់ការពារ ដើម្បីនាំចេញទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយក្នុងនោះមានសត្វស្វាចំនួន៣ ០០០ក្បាលត្រូវបានអនុញ្ញាត ហើយមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មក៏ទទួលការទូទាត់ជាសាច់ប្រាក់ត្រលប់មកវិញផងដែរ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ការិយាល័យមេធាវីសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំតំបន់ភាគខាងត្បូងនៃរដ្ឋផ្លរីដា ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា ក្រោមការចោទប្រកាន់នេះ សមត្ថកិច្ចអាមេរិកក៏បានរកឃើញភស្តុតាងពីការជួបជុំក្រុមការងាររបស់ជនសង្ស័យ ដែលធ្វើឡើងចំនួន៣១លើក ប្រតិបត្តិការហិរញ្ញវត្ថុ និងការដឹកជញ្ជូនសត្វស្វារាប់រយក្បាលទៅកាន់រដ្ឋផ្លរីដា និងរដ្ឋតិចសាស់ ក្រោមឯកសារក្លែងក្លាយ ពីទីតាំងមួយក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់ ដោយដាក់ឈ្មោះក្រុមហ៊ុនថា Vanny Bio Research។
ប្រភពដដែលបន្តថា ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់នេះត្រូវបានរកឃើញថា កើតឡើងចាប់ពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៧ រហូតដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំនេះ ដែលវាក៏ជាលទ្ធផលនៃការស៊ើបអង្កេតរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំរបស់ភ្នាក់ងារ U.S. Fish and Wildlife Service របស់សហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។
មន្រ្តីមួយរូបនៃភ្នាក់ងារ U.S. Fish and Wildlife Service លោក Edward Grace បានឱ្យដឹងថា ការស៊ើបអង្កេតនេះបានលាតត្រដាងពីសកម្មភាពខុសច្បាប់ទ្រង់ទ្រាយធំនៃការដឹកជញ្ជូនសត្វស្វាព្រៃ សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងការស្រាវជ្រាវជីវវេជ្ជសាស្ត្រ និងឱសថ។
ជាមួយគ្នានេះ មន្រ្តីមកពីការិយាល័យមេធាវីសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំតំបន់ភាគខាងត្បូងនៃរដ្ឋផ្លរីដា លោក Juan Gonzalez បានបន្ថែមថា៖ «សត្វស្វាប្រភេទនេះ គឺត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាសត្វជិតផុតពូជ ដោយអង្គការសហភាពអន្តរជាតិ ដើម្បីការអភិរក្សធម្មជាតិ (IUCN)»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ការអនុវត្តសកម្មភាពយកពួកគេ [សត្វស្វាក្ដាម] ដោយខុសច្បាប់ពីទីជម្រករបស់ពួកគេមកកាន់មន្ទីរពិសោធនេះ គឺជាអ្វីដែលយើងត្រូវតែបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់។ ភាពលោភលន់មិនគួរក្លាយជារឿងសំខាន់ជាងការអភិរក្សប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវនោះទេ។ ករណីបែបនេះធ្វើឱ្យយើងដឹងថា យើងត្រូវតែចាត់វិធានការដើម្បីធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ កញ្ញា អ៊ឹម រចនា មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា ក្រសួងនឹងចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយ ទាក់ទងនឹងករណីនេះ ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។
ទោះជាយ៉ាងណា កញ្ញាបន្ថែមថា៖ «បើទោះបីជាមានករណីមន្ត្រីកម្ពុជាត្រូវបានចាប់ខ្លួនក៏ដោយ ប៉ុន្តែគាត់នៅតែមិនមានកំហុសនោះទេ ដរាបណាពួកគេនៅមិនទាន់រកឃើញភស្តុតាងច្បាស់លាស់ណាមួយ ដើម្បីយកមកបញ្ជាក់»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកម្ពុជា លោក ជុំ សុន្ទរី បានឱ្យដឹងថា ក្រសួងបានដឹងអំពីការចោទប្រកាន់នេះហើយ ប៉ុន្តែនៅមិនទាន់ទទួលបានព័ត៌មានផ្លូវការណាមួយនៅឡើយទេ ខណៈអគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើ នៃក្រសួងកសិកម្ម លោក កែវ អូម៉ាលីស មិនអាចទាក់ទងដើម្បីសុំការអធិប្បាយបានឡើយ។
បុរសជនជាតិបរទេសម្នាក់ដែលលើកទូរសព្ទក្រុមហ៊ុន Vanny Bio Research នៅព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ បានហុចទូរសព្ទបន្តទៅកាន់បុរសជនជាតិខ្មែរម្នាក់ទៀត ដោយបានអះអាងយ៉ាងខ្លីថា អាជីវកម្មរបស់ពួកគេ គឺធ្វើឡើងដោយស្របច្បាប់។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ចេញដោយការិយាល័យមេធាវីសហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់ឈ្មោះជនជាប់ចោទក្នុងករណីនេះ ដែលក្នុងនោះរួមមាន មន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ លោក គ្រី ម៉ះផល និងលោក កែវ អូម៉ាលីស, ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន Vanny Bio Research ឈ្មោះ James Man Sang Lau អាយុ ៦៤ឆ្នាំ, អ្នកគ្រប់គ្រងទូទៅ ឈ្មោះ Dickson Lau អាយុ២៩ឆ្នាំ រួមនឹងបុគ្គលិកក្រុមហ៊ុនដែលមានឈ្មោះ Sunny Chan, Raphael Cheung Man, Sarah Yeung និង Hing Ip Chung ដែលរាប់ទាំងនៅទីក្រុងហុងកុង និងរាជធានីភ្នំពេញ។
គួរបញ្ជាក់ថា ក្រុមហ៊ុន Vanny Bio Research បានចាប់ផ្ដើមបើកដំណើរការដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ២០០២ ខណៈកាលពីឆ្នាំ២០០៨ កន្លងទៅ ក្រុមហ៊ុននេះក៏ធ្លាប់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ ពីបទចាប់សត្វស្វាព្រៃរាប់ពាន់ក្បាលយកមករក្សាទុកដោយគ្មានការយកចិត្តទុកដាក់ផងដែរ។
យោងតាមអង្គការ Action for Primates ដែលមានមូលដ្ឋាននៅចក្រភពអង់គ្លេស បានឱ្យដឹងដោយផ្អែកលើតួលេខរបស់ភ្នាក់ងារ U.S. Fish and Wildlife Service ថា សត្វស្វាក្ដាម ចំនួន១៧ ០០០ក្បាល ត្រូវបានកម្ពុជានាំចេញទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅ។
អង្គការដដែលនេះ កាលពីពេលកន្លងទៅ ក៏ធ្លាប់បានលើកឡើងពីការប្រកាសអាសន្ន អំពី «សត្វស្វាពីកម្ពុជា» ដែលត្រូវបាននាំចេញសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវ និងការធ្វើតេស្តជាតិពុល ដោយថា ប្រភេទសត្វនេះត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាធនធានងាយរងគ្រោះ ខណៈចំនួនក៏មានការថយចុះផងដែរ៕
បកប្រែនិងសម្រួលចេញពីអត្ថបទដើមភាសាអង់គ្លេស៖ Cambodian Official Arrested in US over Alleged Monkey-Smuggling Ring
