កម្ពុជាតាមរយៈក្រសួងការបរទេស បានទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកដោះលែងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងកសិកម្ម លោក គ្រី ម៉ះផល ជាបន្ទាន់ និងអនុញ្ញាតឱ្យលោកស្នាក់នៅក្នុងស្ថានទូតខ្មែរប្រចាំរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន អំឡុងពេលរង់ចាំការកាត់ទោសនៅតុលាការ។
ការទាមទារនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីប្រធាននាយកដ្ឋានសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះ នៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក គ្រី ម៉ះផល ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ នៅអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ ចន អេហ្វ កេណ្ណេឌី (John F. Kennedy) ក្នុងរដ្ឋញូវយ៉ក សហរដ្ឋអាមេរិក។ ការចាប់ខ្លួននោះ អាចឈានដល់ការចោទប្រកាន់ ពាក់ព័ន្ធការរត់ពន្ធសត្វស្វាព្រៃ ឬស្វាក្តាមខុសច្បាប់ ខណៈអគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើនៃក្រសួងកសិកម្ម លោក កែវ អូម៉ាលីស ក៏រកឃើញថាជាប់ពាក់ព័ន្ធករណីនេះដែរ។
ក្នុងលិខិតជាភាសាអង់គ្លេសរបស់ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា បានបង្ហាញការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការចាប់ខ្លួន លោក គ្រី ម៉ះផល ក្នុងពេលលោកបានធ្វើដំណើរបំពេញកាតព្វកិច្ចផ្លូវការតំណាងឱ្យកម្ពុជា ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំលើកទី១៩ នៃអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីការការពារសត្វ និងរុក្ខជាតិជិតផុតពូជ ដែលធ្វើឡើងនៅប្រទេសប៉ាណាម៉ា។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ ក្រសួងការបរទេសលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅតែជំទាស់ចំពោះការចាប់ខ្លួនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងកសិកម្ម និងជំរុញឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ដោះលែងលោក គ្រី ម៉ះផល ជាបន្ទាន់។
ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាសរសេរថា៖ «ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ធ្វើការដោះលែង លោក គ្រី ម៉ះផល ពីការឃុំខ្លួនជាបន្ទាន់ និងអនុញ្ញាតឱ្យលោកស្នាក់នៅក្នុងស្ថានទូតព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាប្រចាំទីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ឌី.ស៊ី អំឡុងពេលកំពុងរង់ចាំការកាត់ទោសនៅតុលាការប្រចាំតំបន់នៃភាគខាងត្បូងនៃរដ្ឋផ្លរីដា(Florida)»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក ជុំ សន្ទរី ប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានក្នុងបណ្តាញសង្គមតេឡេក្រាមកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា ថា ចំពោះករណីមន្រ្តីក្រសួងកសិកម្មត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកចាប់ខ្លួននោះ កម្ពុជា កំពុងសម្របសម្រួលតាមច្រកការទូត និងតាមផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីការពារ និងស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូន មន្រ្តីរូបនោះ ដែលត្រូវបានឃាត់ខ្លួនក្នុងពេលកំពុងបំពេញបេសកកម្មផ្លូវការ។
លោក ជុំ សន្ទរី សរសេរថា៖ «ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ ស្ថានទូតយើងក៏កំពុងស្វះស្វែងដើម្បីបានចូលជួបសាម៉ីខ្លួន ហើយក៏កំពុងរកមេធាវីការពារក្តីនេះផងដែរ »។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដែលចេញដោយការិយាល័យមេធាវីសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំតំបន់ភាគខាងត្បូងនៃរដ្ឋផ្លរីដា កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ បានឱ្យដឹងថា ក្នុងសំណុំរឿងរត់ពន្ធសត្វស្វាព្រៃខុសច្បាប់នេះ មានជនសង្ស័យ ៨នាក់ ក្នុងនោះមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងកសិកម្ម២នាក់ និងបុគ្គលិក ៦នាក់របស់ក្រុមហ៊ុន Vanny Bio Research។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងកសិកម្មទាំងពីរនាក់ដែលពាក់ព័ន្ធសំណុំរឿងរួមមាន ប្រធាននាយកដ្ឋានសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះ លោក គ្រី ម៉ះផល និងអគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើនៃក្រសួងកសិកម្ម លោក កែវ អូម៉ាលីស។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បន្តថា ជនសង្ស័យទាំង ៨នាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថា បានចាប់ប្រមូលសត្វស្វាក្ដាមនៅក្នុងឧទ្យានជាតិ និងតំបន់ការពារ ដើម្បីនាំចេញទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយក្នុងនោះមានសត្វស្វាចំនួន៣ ០០០ក្បាលត្រូវបានអនុញ្ញាត ហើយមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មក៏ទទួលការទូទាត់ជាសាច់ប្រាក់ត្រលប់មកវិញដែរ។
ក្រោយចាប់ខ្លួន លោក គ្រី ម៉ះផល បានមួយថ្ងៃ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ក្រសួងកសិកម្ម បានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានមួយ ដោយបង្ហាញការភ្ញាក់ផ្អើល និងខកចិត្តជាខ្លាំងចំពោះការចាប់ខ្លួននេះ។
ក្រសួងកសិកម្មលើកឡើងថា នៅកម្ពុជា សត្វស្វាក្ដាមជាប្រភេទសត្វសម្បូរ និងមានវត្តមាននៅទូទាំងប្រទេស ទាំងក្នុងព្រៃធម្មជាតិ រួមទាំងនៅតំបន់ជាយក្រុង និងទីក្រុង ជាពិសេសនៅរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
ក្រសួងអះអាងថា សត្វស្វាក្តាម ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅកម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ២០០៥ ហើយបាននាំចេញសម្រាប់គោលដៅវេជ្ជសាស្ត្រ ជាពិសេសសម្រាប់ការធ្វើពិសោធន៍ ដើម្បីផលិតឱសថ វ៉ាក់សាំង ឬគ្រឿងសម្អាង ហើយសត្វស្វាក្តាមទាំងនោះមិនមែនត្រូវបានចាប់ហើយបញ្ជូនចេញទៅក្រៅទេសនោះទេ។
ក្រសួងកសិកម្មបានបញ្ជាក់ថា៖ «រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នឹងខិតខំប្រឹងប្រែងឱ្យអស់ពីលទ្ធភាព ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនមន្ត្រីរបស់ខ្លួន ជាពិសេសអ្នកដែលបំពេញកាតព្វកិច្ចផ្លូវការតំណាងប្រទេស ស្របតាមអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ»។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ថា សម្រាប់ច្បាប់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកលោកមិនស៊ីជម្រៅនោះទេ ប៉ុន្តែលោកយល់ថា កាលណាអាមេរិកចាប់ខ្លួនមន្ត្រីកម្ពុជាណាម្នាក់ហើយ គេកម្រដោះលែងងាយៗណាស់។ កម្រដោះលែង ដោយលោកថា អាមេរិកអាចសំអាងទៅលើចំណុច៣ ដែលឈានដល់ការចាប់ខ្លួននេះ ដោយទី១ មានភស្តុតាងរឹងមាំឬគ្រប់គ្រាន់។ ទី២ ចាប់មន្ត្រីតំណាងកម្ពុជានិងជាមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ ហើយបំពានច្បាប់ និងទី៣ បង្ហាញថាច្បាប់អាមេរិកគ្មានបក្ខគ្មានពួក។
លោកបន្តថា៖ «គេហៅថាច្បាប់នីតិរដ្ឋ គេ[សហរដ្ឋអាមេរិក]ឱ្យតម្លៃច្បាប់ និងតម្កើងការអនុវត្តនីតិរដ្ឋ។ ដូច្នេះកាលណាគេមានភស្តុតាងរឹងមាំហើយ សេចក្តីស្នើឱ្យគេដោះលែងនោះមិនចេះតែងាយទេ»។
លោក គឹម សុខ មើលឃើញដែរថា លទ្ធភាពបន្ធូរបន្ថយតាមរយៈកិច្ចអន្តរាគមន៍ផ្នែកការទូតអាចមាន ប្រសិនបើមន្ត្រីកម្ពុជារូបនោះជាសាច់ញាតិស្និទ្ធនឹងក្រុមគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន ឬជាមន្ត្រីការទូតបែបជំនាញ ប៉ុន្តែបើគ្រាន់តែមន្ត្រីបច្ចេកទេសធម្មតាទេ មិនមែនជាមន្ត្រីកម្រិតនយោបាយនោះ ក្រុមលោកនាយរដ្ឋមន្ត្រីនឹងមិនស្វះស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍បែបការទូតនោះឡើយ ហើយបណ្តោយឱ្យអាមេរិកចាត់ការទៅតាមច្បាប់តែម្តង។ លទ្ធភាពមួយទៀតលោកថា អាចធ្វើតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងនៃការធ្វើបត្យាប័នរវាងកម្ពុជានិងអាមេរិក ក្នុងការបញ្ជូនអ្នកទោសពីសហរដ្ឋអាមេរិកមកអនុវត្តទោសនៅកម្ពុជាបន្ត។
អង្គការ Action for Primates ដែលមានមូលដ្ឋាននៅចក្រភពអង់គ្លេស បានឱ្យដឹងដោយផ្អែកលើតួលេខរបស់ភ្នាក់ងារ U.S. Fish and Wildlife Service ថា សត្វស្វាក្ដាម ចំនួន១៧ ០០០ក្បាល ត្រូវបានកម្ពុជានាំចេញទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅ៕
