អ្នកជំនាញខាងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ អំពាវនាវឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធបន្តលើកកម្ពស់វិស័យសារព័ត៌មានឯករាជ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយមើលឃើញថា ពួកគេជាតួអង្គសំខាន់មួយក្នុងការចូលរួមពង្រឹងគ្រឹះប្រជាធិបតេយ្យ ខណៈបញ្ហានេះកំពុងរងការគំរាមកំហែង និងរឹតត្បិត។
ការលើកឡើងបែបនេះបានធ្វើឡើងក្នុងវេទិកាប្រចាំឆ្នាំ លើកទី២ ស្តីពី តួនាទីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងការតាមដាន និងរាយការណ៍ព័ត៌មានក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតជាតិ ឆ្នាំ២០២៣ ធ្វើឡើងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ នាថ្ងៃសុក្រនេះ ខណៈមានការចូលរួមពីអ្នកសារព័ត៌មានអាជីព អ្នកសារព័ត៌មានពលរដ្ឋ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងតំណាងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) សរុប១២០នាក់។
ក្នុងវេទិកានោះ បញ្ហាជាច្រើនត្រូវបានអ្នកសារព័ត៌មានលើកឡើង រួមទាំងការគំរាមកំហែង ការរឹតត្បិតសេរីភាព រួមទាំងករណីមន្ត្រីបំពានលើក្រមសីលធម៌ដែលចេញដោយ គ.ជ.ប. ជាដើម។
អ្នកយកព័ត៌មានវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) អ្នកស្រី កាន់ វិច្ឆិកា បានលើកឡើងថា គាត់ត្រូវបានគេរារាំងមិនឱ្យធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍ផ្ទាល់នៅជិតការិយាល័យបោះឆ្នោតមួយកន្លែងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ អំឡុងនៃការបោះឆ្នោតថ្មីៗនេះ ដោយតម្រូវឱ្យធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍យ៉ាងហោចណាស់ចម្ងាយ១០០ម៉ែត្រពីការិយាល័យបោះឆ្នោត បើទោះបម្រាមនេះមិនមានចែងក្នុងក្រមសីលធម៌របស់ គ.ជ.ប. ក្ដី។
ប៉ុន្តែអ្នកស្រីថា សមត្ថកិច្ចបានដោះស្រាយបញ្ហានេះភ្លាមៗ ដោយបានអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍នៅជិតការិយាល័យបោះឆ្នោតវិញ ក្រោយពីអ្នកស្រីបានទូរសព្ទទៅកាន់អ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប. ដើម្បីជម្រាបពីបញ្ហានេះ។
អ្នកស្រីថា៖ «អ៊ីចឹងក្រោយពីបានសួរហើយ មិនដឹងថាយ៉ាងម៉េច គាត់ដើរមកក្បែរខ្ញុំប្រាប់វិញថា ទៅក្បែរការិយាល័យបាន មិនបាច់នៅដល់១០០ម៉ែត្រទេ នេះជារឿងទី១។ ប៉ុន្តែក្នុងអំឡុងចុះយកព័ត៌មាននៅពេលហ្នឹង នៅតែប្រឈមនឹងការអត់ឱ្យចូលកៀកដដែល»។
បន្ថែមពីនេះ នាយកនៃនាយកដ្ឋានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ(CCIM) លោក អ៊ិត សូធឿត លើកឡើងថា រូបភាពនៃការរឹតត្បិតនិងគំរាមកំហែងដោយប្រយោលក៏បានកើតមានលើអ្នកសារព័ត៌មាន អំឡុងយុទ្ធនាការបោះឆ្នោត និងថ្ងៃបោះឆ្នោត បើទោះបីពួកគេមានលិខិតបញ្ជាក់ពីក្រសួងព័ត៌មាន និង គ.ជ.ប.។
ក្នុងន័យនេះ លោកកត់សម្គាល់ថា អ្នកសារព័ត៌មានដែលអាចចុះទៅយកព័ត៌មាននៅកន្លែងបោះឆ្នោត ពួកគេមានទាំងបណ្ណដែលទទួលស្គាល់ពីក្រសួងព័ត៌មាន រួមទាំងប័ណ្ណព័ត៌មានដែលទទួលស្គាល់ដោយ គ.ជ.ប. តែទៅដល់កន្លែងបោះឆ្នោត អាជ្ញាធរបែរតម្រូវឱ្យពួកគេសុំការអនុញ្ញាតពីប្រធានការិយាល័យបន្ថែមទៀត ទើបអាចយកព័ត៌មានពីសកម្មភាពបោះឆ្នោត និងរាប់សន្លឹកឆ្នោត ជាដើម បើទោះបី គ.ជ.ប. មិនបានហាម។ ករណីនេះ លោកជំរុញឱ្យ គ.ជ.ប. ពិនិត្យឡើងវិញ ដើម្បីឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានអាចបំពេញតួនាទីដោយគ្មានការភ័យខ្លាច។
លោកថា៖ «ប៉ុន្តែការអនុវត្តជាក់ស្តែង ពួកគាត់ត្រូវសុំការអនុញ្ញាតពីប្រធានការិយាល័យ អានេះជាបញ្ហាដែលបញ្ហាមកពីការបកប្រែ [បកស្រាយ] អត្ថន័យផ្សេងគ្នា។ វាដូចគ្នានឹងច្បាប់ស្តីពីអង្គការសង្គមស៊ីវិលហ្នឹងដែរ គឺកន្លងមក ក្រសួងមហាផ្ទៃ តម្រូវឱ្យជូនដំណឹងទៅអាជ្ញាធរ ប៉ុន្តែការអនុវត្តជាក់ស្តែងបែរជាតម្រូវឱ្យសុំច្បាប់ទៅវិញ នេះជាបញ្ហា»។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ (CCIM) លោក ប៉ា ងួនទៀង បានថ្លែងដែរថា ការចូលរួមរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន និងការគាំទ្រពីបណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយ រួមទាំងដៃគូពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការលើកស្ទួយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត បានរួមចំណែកផ្ដល់ព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់ឆ្នោត។
លោកបន្ថែមថា តាមរយៈសកម្មភាពទាំងអស់នេះ ពលរដ្ឋជាម្ចាស់ឆ្នោតអាចឈ្វេងយល់ពីដំណើរការបោះឆ្នោត ពីគណបក្សនយោបាយ តួនាទី និងភារកិច្ចរបស់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីឱ្យពួកគេមានលទ្ធភាពតាមដាននិងសម្រេចចិត្តនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា បើទោះបីបេសកកម្មនេះនៅជួបបញ្ហាប្រឈមពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ តែថាការផ្តល់ព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយជាការពង្រឹងអំណាចប្រជាពលរដ្ឋ រួមទាំងចំណេះដឹង ដែលលោកគិតថា នៅថ្ងៃណាមួយ ពលរដ្ឋនឹងប្រើប្រាស់អំណាចនេះក្នុងការបដិសេធពីអំពើអយុត្តិធម៌ដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោត។
លោកថា៖ «នៅពេលនោះហើយ ខ្ញុំជឿថា វាជាចំណុចរបត់មួយដែលនឹងអាចជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរដំណើរការបោះឆ្នោតនៅពេលអនាគត។ ហើយនៅពេលនោះ វាក៏ជាចំណុចនៃការចាប់ផ្តើមនូវពន្លឺប្រជាធិបតេយ្យជាថ្មីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលអាចធ្វើឱ្យប្រទេសយើងស្គាល់នូវតម្លៃប្រជាធិបតេយ្យមួយដ៏រឹងមាំ ហើយនឹងធានានូវការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិប្រកបដោយស្ថិរភាព»។
បន្ថែមពីនេះ អ្នកជំនាញផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងផ្នែកទំនាក់ទំនងសារព័ត៌មាន នៃអង្គការយូណេស្កូប្រចាំកម្ពុជា លោក មីតែល អាហ្គ៍រ៉េ អ៊ីឌីតេស ឱ្យដឹងតាមរយៈអ្នកបកប្រែថា សារព័ត៌មានជាសសរស្ដម្ភទី៤ ដែលជាដៃគូមិនអាចខ្វះបានក្នុងការជំរុញតម្លាភាពសម្រាប់ដំណើរការបោះឆ្នោត។
មួយវិញទៀត លោកថា ការបោះឆ្នោតជាពេលវេលាដ៏មានសារសំខាន់សម្រាប់សង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ហើយការបោះឆ្នោតក៏ផ្សារភ្ជាប់នឹងជីវភាពពលរដ្ឋដែរ ដែលចាំបាច់ត្រូវធានាកុំឱ្យមានការគំរាមកំហែងដល់ពួកគេ។ លោកបន្តថា ក្នុងសម័យបច្ចេកវិទ្យាទំនើបនេះ អ្នកសារព័ត៌មានដែលបានផ្សព្វផ្សាយការពិត បានទប់ស្កាត់ព័ត៌មានក្លែងក្លាយដែលអាចធ្វើឱ្យពលរដ្ឋយល់ច្រឡំដែរ។
លោកថា៖ «ដូច្នេះ ព័ត៌មានត្រូវតែសុក្រឹត ត្រូវតែច្បាស់លាស់ ដូច្នេះសារព័ត៌មានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ដើម្បីលើកកម្ពស់អក្ខរកម្មនូវសារព័ត៌មាននេះ»។
យ៉ាងណា អគ្គលេខាធិការរងនៃ គ.ជ.ប. លោក ម៉ុក ដារ៉ា ដែលបានចូលរួមកម្មវិធីនេះ អះអាងថា នឹងនាំយកបញ្ហានេះទៅពិចារណាដើម្បីកែលម្អ។
លោកថា៖ «ក្នុងករណីបើមានករណីដូច្នេះមែន យើងខ្ញុំក្នុងនាមគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតនឹងយកគោលគំនិតនេះ ដើម្បីការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២៣នេះ ដើម្បីធ្វើការផ្សព្វផ្សាយ ក៏ដូចជាធ្វើការបង្ហាត់បង្រៀនដល់ក្រុមទាំងឡាយនៃក្រុមគណៈកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោតគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ ដើម្បីឱ្យបានជ្រាប បានយល់ដឹងឱ្យច្បាស់ អំពីអី្វជានីតិវិធី អ្វីដែលជាក្រមសីលធម៌ដែលបានកំណត់»។
ក្រោយតុលាការកំពូលរំលាយគណបក្សប្រឆាំងចេញពីសង្វៀននយោបាយចាប់ពីចុងឆ្នាំ២០១៧មក ក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ គ.ជ.ប. ត្រូវបានគេមើលឃើញថាគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សកាន់អំណាច។
ជុំវិញបញ្ហានេះ អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល ធ្លាប់បានផ្តល់អនុសាសន៍ថា ដើម្បីឱ្យការបោះឆ្នោតមួយដំណើរទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម យ៉ាងហោចណាស់គេត្រូវធានាថាគ្មានការគំរាមកំហែងខាងនយោបាយ និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ នៅមុខការបោះឆ្នោត អំឡុងការបោះឆ្នោត និងក្រោយការបោះឆ្នោត រួមទាំងត្រូវធានាពីឯករាជ្យភាពរបស់ស្ថាប័នបោះឆ្នោត។
ដោយឡែក ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពសារព័ត៌មានវិញ ត្រូវបានអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន ចេញផ្សាយរបាយការណ៍ថ្មីមួយកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២ ដោយវាយតម្លៃថា សេរីភាពសារព័ត៌មានកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២២ នៅតែអាក្រក់ដដែល។
តាមប្រភពដដែល កម្ពុជាស្ថិតនៅលេខរៀងទី១៤២ លើ១៨០ប្រទេសនិងដែនដីនៅលើពិភពលោក ដែលចំណាត់ថ្នាក់នេះបង្ហាញថា សេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាបានបន្តធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨មក ពោលគឺនៅមិនទាន់មានភាពប្រសើរឡើងវិញនៅឡើយ៕
