ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង៧នាក់ តំណាងឱ្យពលរដ្ឋជាង១៣០គ្រួសារ នៅឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី នៅថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា បានដាក់ញត្តិតាមស្ថាប័នរដ្ឋថ្នាក់ជាតិមួយចំនួន ដើម្បីសុំអន្តរាគមន៍ជួយដោះស្រាយជម្លោះដីធ្លី ២៥៥ហិកតា ជាមួយឧកញ៉ា។
កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យកាត់ដីរដ្ឋចំនួន២ទីតាំង ដោយទីតាំងទី១ មានដីជាង៧៩ហិកតា នៅភូមិពូតាំង សង្កាត់រមនា ក្រុងសែនមនោរម្យ និងទីតាំងទី២ មានដីទំហំ២៥៥ហិកតា ស្ថិតក្នុងភូមិពូរ៉ាង ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ផ្តល់ជាកម្មសិទ្ធិឯកជនឱ្យទៅឈ្មោះ ជឹង ធាងសេង និងចេញបណ្ណកម្មសិទ្ធិទៅតាមសំណើរបស់ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់។
លោក ជើស ម្លើង ជាជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ដែលអះអាងថាជាតំណាងពលរដ្ឋ ប្រាប់វីអូឌីក្រោយដាក់ញត្តិនៅក្រសួងរៀបចំដែនដី ថាករណីរដ្ឋាភិបាលកាត់ដីទៅឱ្យបុគ្គលឈ្មោះ ជឹង ធាងសេង ដែលមានងារជាឧកញ៉ានោះ គឺបានប៉ះពាល់ដី២៥៥ហិកតារបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាជនជាតិដើមភាគតិចពូនង នៅភូមិពូរ៉ាង ឃុំសែនមនោរម្យ ដែលជាដីស្រែចម្ការ និងដីអាស្រ័យផលជាសមូហភាពតាមបែបប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចរូបនេះ ឱ្យដឹងថា ការរំលោភបំពានដីធ្លីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនេះកើតឡើងពីការក្លែងឯកសារ និងការគប់គិតគ្នាជាប្រព័ន្ធរវាងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងអ្នកមានលុយមានអំណាច។ លោកថា ការកាត់ដី និងការចេញបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីទៅឱ្យឧកញ៉ា ជឹង ធាងសេង នោះ គឺអាជ្ញាធរថ្នាក់ខេត្តមិនបានជូនដំណឹង ឬពិភាក្សាជាមួយប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ដីហ្នឹងជាដីសមូហភាពរបស់ពួកខ្ញុំ! ឥលូវនេះ គេធ្វើសកម្មភាពបោះបង្គោលជាន់លើដីរបស់ពួកខ្ញុំអស់ជាច្រើនហិកតា។ តែឥលូវនេះ ដែលខ្ញុំដាក់ពាក្យស្នើកាត់ឆ្វៀលហ្នឹងតែ២៥៥ហិកតាទេ។ គាត់បានបោះបង្គោលហ៊ុមព័ទ្ធយកដីចម្ការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដីតំណម ដីអារក្ខអ្នកតា ដីកន្លែងឃ្វាលគោលក្របី ចម្ការចាស់ និងចម្ការថ្មី វាបានប៉ះពាល់ទាំងអស់»។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិច អ្នកស្រី លី សារឿន និយាយថា រូបអ្នកស្រី និងពលរដ្ឋផ្សេងទៀតកំពុងពិបាកចិត្ត ដោយបារម្ភពីការបាត់បង់ដីធ្លី គ្មានដីសម្រាប់ធ្វើកសិកម្ម ធ្វើឱ្យពួកគាត់ជួបបញ្ហាជីវភាពគ្រួសារ ខណៈពួកគាត់ជាជនជាតិដើមភាគតិច គ្មានមុខរបរអ្វីផ្សេងក្រៅពីការធ្វើស្រែធ្វើចម្ការ ចិញ្ចឹមសត្វ និងការរកអនុផលព្រៃឈើសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិតនោះទេ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «រាល់ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំបារម្ភខ្លាំងណាស់រឿងដីធ្លីនេះ វាប៉ះពាល់មែនទែន ខ្ញុំដេកអត់លក់ទេ។ ហើយពួកខ្ញុំ បើអស់ដីកន្លែងហ្នឹងហើយ ឱ្យពួកខ្ញុំរស់នៅរបៀបម៉េច? បើយកដីពួកខ្ញុំអស់ ខ្ញុំបានអីចិញ្ចឹមកូនចិញ្ចឹមចៅ? បានដីធ្លីអីសម្រាប់ចិញ្ចឹមកូនចៅជំនាន់ក្រោយទៀត?»
អ្នកស្រី ណៅ សេងលាង ជនជាតិខ្មែរ មានស្វាមីជាជនជាតិដើមភាគតិច បាននិយាយថា ចម្ការស្វាយចន្ទីរបស់អ្នកស្រីត្រូវបានអាជ្ញាធរហ៊ុមព័ទ្ធយក ហើយបានរុះរើផ្ទះចាំចម្ការ និងបានកាប់បំផ្លាញដំណាំស្វាយចន្ទីរបស់អ្នកស្រីអស់រាប់រយដើមទៀតផង។ អ្នកស្រីថា អាជ្ញាធរស្រុក និងខេត្ត តែងតែគំរាមកំហែងប្តឹងពលរដ្ឋទៅតុលាការ ក្រោយពលរដ្ឋនាំគ្នាតវ៉ាប្រឆាំង និងទាមទារសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ខ្លួនមកវិញ។
ពលរដ្ឋរូបនេះបន្តថា កន្លងមក អ្នកភូមិបានដាក់សំណើទៅអាជ្ញាធរស្រុក និងខេត្ត ឱ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីនេះដែរ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរទាំងនោះមិនបានដោះស្រាយនោះទេ ក្រោមហេតុផលថា ដីតំបន់នោះត្រូវបានក្រសួងកសិកម្មដកហូតទៅអភិវឌ្ឍ និងបង្ខំឱ្យពលរដ្ឋទទួលយកសំណងបន្តិចបន្តួច។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «គាត់ [អាជ្ញាធរ] ថាដីហ្នឹង ក្រសួងកសិកម្មដកហូត។ អ៊ីចឹងដល់ពេលបោះឆ្នោតសាក្រោយនេះ ឱ្យក្រសួងកសិកម្មបោះតែម្នាក់ឯងទៅ ប្រជាពលរដ្ឋមិនបាច់ទៅបោះទេ ហើយប្រជាពលរដ្ឋក៏អត់មានទំនុកចិត្តទៅបោះទៀតដែរ។ បោះយ៉ាងម៉េចបើអស់ដីធ្លីហើយហ្នឹង? ពេលប្រជាពលរដ្ឋមានទុក្ខទោម្នេញ សុំឱ្យដោះស្រាយ មិនព្រមដោះ ព្រងើយកន្តើយ! ចាំតែដល់ពេលបោះឆ្នោត ហៅប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោត។ ពលរដ្ឋមានកម្លាំងចិត្តអីណាទៅបោះទៀត? បើអាជ្ញាធរចាំតែដល់ពេលដីឡើងថ្លៃ នាំគ្នាគប់គិតជាប្រព័ន្ធយកអស់។ អ៊ីចឹងទឹកភ្នែកប្រជាពលរដ្ឋ បើអស់លោកគិតថាហែលរួចឬមិនរួច សូមឱ្យកម្មពៀរទាំងអស់ហ្នឹងឱ្យអស់លោកទទួលយកទៅ»។
បើតាមពលរដ្ឋ នៅថ្ងៃចន្ទនេះ ពួកគាត់បានដាក់ញត្តិនៅក្រសួងរៀបចំដែនដី ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងខុទ្ទកាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប៉ុន្តែខាងក្រសួងមហាផ្ទៃ និងខុទ្ទកាល័យ មិនបានទទួលយកញត្តិពីពលរដ្ឋនោះទេ ក្រោមហេតុផលថា ញត្តិនោះធ្វើមិនត្រឹមត្រូវតាមបែបបទរដ្ឋបាល។
វីអូឌី មិនអាចសុំការបញ្ជាក់ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ លោក សេង ឡូត និងបុគ្គលឈ្មោះ ជឹង ធាងសេង បានទេពាក់ព័ន្ធករណីនេះ។
មេឃុំសែនមនោរម្យ អ្នកស្រី ថ្វាន់ ត្រែល ប្រាប់វីអូឌីកាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ថា ក្រោមគម្រោងផ្តល់ដី២៥៥ហិកតាទៅឱ្យឧកញ៉ា ជឹង ធាងសេង នោះ វាពិតជាបានប៉ះពាល់លើដីពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចមួយចំនួនធំ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីមិនអាចបញ្ជាក់ពីទំហំជាក់លាក់បានទេ។ អ្នកស្រីថា ជុំវិញរឿងជម្លោះដីធ្លីនេះ គឺហួសពីសមត្ថកិច្ចរបស់អ្នកស្រីក្នុងការដោះស្រាយ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «នៅតំបន់ស្រុកអូររាំងនេះ [ដី]នៅតាមតំបន់ជ្រលងដងអូរហ្នឹង គឺរបស់ប្រជាពលរដ្ឋពិតប្រាកដមែនហើយ ហើយគាត់មកតវ៉ាកន្លែងហ្នឹង ព្រោះជាស្រុកកំណើត ភូមិកំណើតរបស់ពួកគាត់ ពីមុនមកគឺធ្វើអ៊ីចឹង។ គាត់អាស្រ័យផលជាក់ស្តែង តាមជ្រលងដងអូរ តាមប្រពៃណីខាងជនជាតិដើមភាគតិចខាងខ្ញុំ ប៉ុន្តែរឿងនេះ ខ្ញុំគ្មានសិទ្ធិសម្រេចថាដោះស្រាយយ៉ាងម៉េចជូនពលរដ្ឋបានទេ មានតែថ្នាក់លើទេ»។
បើតាមមេឃុំរូបនេះ នៅភូមិពូរ៉ាង មានពលរដ្ឋជាជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅសរុបចំនួន១៣២គ្រួសារ ស្មើនឹង៥១០នាក់។
អ្នកសម្របសម្រួលបណ្តាញជនជាតិដើមភាគតិច នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី អ្នកស្រី ផ្លឹក ភីរុំ មានប្រសាសន៍ថា ករណីអ្នកមានលុយមានអំណាចរំលោភយកដីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរីនេះ បានកើតមានស្ទើរគ្រប់កន្លែង ខណៈជនជាតិដើមភាគតិចមិនសូវយល់ដឹងអំពីផ្លូវច្បាប់ និងនីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធ និងជាសមូហភាព។ អ្នកស្រីអះអាងថា បញ្ហានេះកើតឡើងដោយសារតែមានការគប់គិតគ្នា និងការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធរវាងអាជ្ញាធរ និងអ្នកមានលុយមានអំណាច។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចរូបនេះបន្តថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរថ្នាក់ជាតិមិនស៊ើបអង្កេត និងចុះស្រាវជ្រាវដោះស្រាយឱ្យមានតម្លាភាពជូនពលរដ្ឋទេ នោះបញ្ហាការរំលោភបំពានដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចនៅតែបន្តកើតមាន ហើយសិទ្ធិនិងវប្បធម៌ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់ពួកគេនឹងរងការរំលោភបំពានបន្តទៀត។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ប្រសិនជារដ្ឋាភិបាលមិនមានចំណាត់ការដោះស្រាយនិងទប់ស្កាត់ទេ វានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ និងរំលោភទៅដល់សិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ជាពិសេសការអាស្រ័យផលរបស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិច ដូចជា ដីព្រៃជំនឿ និងកន្លែងផ្សេងទៀត ហើយនឹងធ្វើឱ្យមានជម្លោះដីធ្លីមិនចេះចប់»។
មាត្រា២៥ នៃច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១ ចែងថា ដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច មិនមែនមានតែដីដាំដុះជាក់ស្ដែងនោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវមានដីបម្រុងទុកជាចាំបាច់ក្នុងការដូរវេនដាំដំណាំ និងដីប្រើប្រាស់តាមបែបប្រពៃណីផ្សេងៗទៀត។
កាលពីឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យមួយ ស្តីពី នីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយអនុក្រឹត្យនេះមានគោលដៅកំណត់គោលការណ៍នីតិវិធី និងយន្តការសម្រាប់ការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព។
អនុក្រឹត្យនេះក៏មានគោលបំណងផ្ដល់សិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការកាន់កាប់ដីធ្លីដល់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពនៃការកាន់កាប់ដីធ្លី និងការពារសិទ្ធិសមូហភាព ដោយរក្សានូវអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងប្រពៃណីល្អរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។
មាត្រា៦ នៃអនុក្រឹត្យនេះ បានបញ្ជាក់ថា ដីដែលត្រូវចុះបញ្ជីជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច រួមមាន ដីលំនៅឋាន ដីដែលសហគមន៍ប្រកបរបរធ្វើកសិកម្មតាមប្រពៃណី មានដីដាំដុះជាក់ស្ដែង ដីស្រែចម្ការ ដីបម្រុងទុកចាំបាច់ក្នុងការដូរវេនដំណាំ ដីព្រៃអារក្ខ និងដីកប់ខ្មោច ជាដើម៕
