ក្រុមយុវជននៅតែចាត់ទុកពាក្យថា «នយោបាយ» ជារឿងដែលគួរឱ្យខ្លាច ក្នុងពេលដែលអ្នកនយោបាយ និងសកម្មជនគាំទ្របក្សជំទាស់សង្កេតឃើញថាត្រូវរងការយាយី និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញខាងនយោបាយជាហូរហែ ខណៈមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលវិញអះអាងថា ប្រទេសកម្ពុជាមានសុខសន្តិភាព និងស្ថិរភាពពេញលេញ ដូច្នេះការគំរាមកំហែងខាងនយោបាយនេះមិនមានទេ។
និស្សិតច្បាប់និតីសាស្រ្ត នៃពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យសីហនុរាជ យុវជន អេង នីន ឱ្យដឹងថា កាលពីដើម លោកខ្លាចពាក្យថា«នយោបាយ»នេះណាស់ ព្រោះគ្រួសារលោកតែងតែនិយាយប្រាប់អំពីប្រវត្តិសាស្រ្តសង្គ្រាមដែលបានកាប់សម្លាប់ពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ជាច្រើនម៉ឺននាក់ ហើយភាគច្រើនកើតចេញពីរបបនយោបាយនៅកម្ពុជា។
ប្រភពបន្តថា បញ្ហានយោបាយ មិនថាតែយុវជន និងពលរដ្ឋនោះទេដែលខ្លាច សូម្បីអ្នកនយោបាយមួយចំនួនក៏នៅតែមានការភ័យព្រួយដែរ។ បើតាមលោក អេង នីន បច្ចុប្បន្ននេះ លោកបានចូលសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យ និងបានអានសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្តនយោបាយមួយចំនួនមក ទើបធ្វើឱ្យលោកកាត់បន្ថយការភ័យខ្លាចអំពីពាក្យថា«នយោបាយ»បានខ្លះ។
លោកបន្តថា៖ «រឿងនយោបាយ ខ្ញុំខ្លាចដែរ! ប៉ុន្តែខ្លាចតិចតួចបំផុតទេ ដោយសារតែប្រទេសណាក៏ដោយ វាត្រូវតែមាននយោបាយនៅក្នុងប្រទេសហ្នឹងហើយ។ ហើយក្នុងនាមយើងជាពលរដ្ឋ បើយើងខ្លាចនយោបាយ ដូចជាយើងខ្លាចប្រទេសជាតិខ្លួនឯង ដូចជាយើងខ្លាចនៅក្នុងការដឹងឮក្នុងសង្គមជាតិយើងទាំងមូលអ៊ីចឹង»។
មិនខុសគ្នាទេ យុវជនវ័យម្នាក់ទៀតដែលមានវ័យ២៨ឆ្នាំ មកពីភូមិប្រនាគ ឃុំចើងដើង ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ និយាយថា បញ្ហានយោបាយនៅកម្ពុជា ហាក់ជាមេរៀនមិនសូវល្អសម្រាប់យុវជនដែលស្រឡាញ់ និងចង់ឈឺឆ្អាលពីបញ្ហាសង្គមជាតិទេ។ លោកបន្តថា នយោបាយជាជំងឺមួយដែលពិបាកព្យាបាល និងសឹងតែគ្មានថ្នាំព្យាបាលឡើយ ជាពិសេសអ្នកនយោបាយតែងប្រើប្រាស់វេទិកានេះឈ្លោះគ្នា រហូតបង្កើតទៅជាទំនាស់បុគ្គលថែមទៀត។ ក្នុងន័យនេះហើយ ទើបជំរុញឱ្យយុវជនតែងមានភាពភ័យរអាអំពីពាក្យថា«នយោបាយ»នេះ។
លោកបន្តថា៖ «បើនិយាយទៅ នយោបាយចូលជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ ជំងឺរាតត្បាតតាំងពីសម័យសង្រ្គាម ព្រោះចាស់ៗគាត់ថាសង្គ្រាមកើតចេញពីជម្លោះនយោបាយ មិនថានយោបាយឃ្លានពាន នយោបាយផ្ទៃក្នុងទេ ងាប់តែខ្មែរហ្នឹង! នរណាក៏ដោយឱ្យតែឮពាក្យនយោបាយ ខ្លាចដូចតែគ្នាហ្នឹង! ប្រវត្តិមកវាយូរហើយ ហើយសល់ពីសម័យខ្មែរក្រហមមកទៀត នរណាមិនខ្លាច? បច្ចុប្បន្ននៅតែខ្លាចអ៊ីចឹង [ពាក្យថា]នយោបាយ»។
បើទោះបែបណា បញ្ញត្តិមាត្រា៣៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពីរភេទមានសិទ្ធិចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជីវភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌របស់ប្រទេសជាតិ។ សេចក្តីស្នើទាំងឡាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវបានទទួលការពិនិត្យ និងដោះស្រាយយ៉ាងហ្មត់ចត់ពីអង្គការរដ្ឋ។
គេសង្កេតឃើញថា បើទោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិ បានកំណត់និយមន័យបែបនេះក៏ដោយចុះ ក៏ការអនុវត្តវិញហាក់មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីខ្លឹមសារនៃច្បាប់ឱ្យបានពេញលេញនៅឡើយទេ។ លោក សំ សុគង់ មេធាវីការពារក្តីឱ្យគណបក្សជំទាស់ ធ្លាប់បញ្ជាក់កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ ថាមានជនរងគ្រោះ និងសកម្មជនគាំទ្រគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល ប្រមាណ៣០នាក់ហើយ ត្រូវបានជនមិនស្គាល់អត្តសញ្ញាណលបវាយប្រហារ។អ្នកខ្លះក៏ត្រូវស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ដូចយុវជន ស៊ិន ខុន ជាដើម ហើយអ្នកផ្សេងទៀតមានរបួសស្នាម និងពិការក៏មានដែរ។
បើតាមលោក សំ សុគង់ អំពើហិង្សានេះកើតឡើងញឹកញាប់មកលើសកម្មជន និងអ្នកគាំទ្របក្សជំទាស់ ក្រោយពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំ ដែលមានកម្លាំងគាំទ្រប្រហាក់ប្រហែលនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែរនោះ ត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧។
ដោយឡែក និសិ្សតច្បាប់នៃសាកលវិទ្យាល័យជាតិបាត់ដំបង កញ្ញា ចាន់ សួគ៌ជាតិ យល់ឃើញថា យុវជនមួយចំនួនខ្លាចពាក្យនយោបាយ ដោយសារពាក្យនេះ វាហាក់ឆ្លុះបញ្ចាំងទៅនឹងទិដ្ឋភាពសង្គម តាមរយៈជនរងគ្រោះដែលជាអ្នកនយោបាយ និងអ្នកគាំទ្រចលនាយោបាយ ត្រូវគេគំរាមកំហែង សម្លុត និងបាញ់សម្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់។
ប្រភពដដែលបន្តថា ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើកម្ពុជាអនុវត្តច្បាប់ដោយតម្លាភាព និងបើកឱ្យមានលំហសិទ្ធិសេរីភាពខាងនយោបាយឱ្យបានពេញលេញ ស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ សេរី ពហុបក្ស នោះយុវជននិងពលរដ្ឋអាចនឹងឈប់បារម្ភចំពោះពាក្យថានយោបាយនេះទៀតហើយ។
កញ្ញាបន្តថា៖ «បើសិនជាមានការអនុវត្តនយោបាយតាមគោលការណ៍ច្បាប់ [ពលរដ្ឋ]អត់ខ្លាចក្នុងការធ្វើនយោបាយទេ។ ប៉ុន្តែបើសិនភាពជាក់ស្តែងនៅក្នុងសង្គម បើយើងជាយុវជនចូលទៅធ្វើ គឺយើងនឹងទទួលនូវការវាយដំ ការចាប់ដាក់គុក ការស្លាប់ អាហ្នឹងហើយនយោបាយសព្វថ្ងៃ! អ៊ីចឹងនរណាមិនខ្លាច មិនថាតែខ្ញុំ ឬយុវជនទេ»។
គេសង្កេតឃើញថា អតីតគូប្រជែងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានរំលាយចោល ធ្លាប់ទទួលបាន៥៥អាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភា ដែលមាន១២៥អាសនៈ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ ឆ្នាំ២០១៣។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សនេះទទួលបានអាសនៈក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ជាង៥ ០០០អាសនៈ បើធៀបជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច ដែលទទួលបានជាង៦ ០០០អាសនៈ។ ក៏ប៉ុន្តែដោយសារមានការរំលោភអំណាចខាងនយោបាយ និងភាពមិនស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ធ្វើឱ្យគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលនៅតែជាគោលដៅនៃការវាយប្រហារ និងរងគ្រោះ។
កាលពីចុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ តុលាការកំពូល បានចេញសាលដីការំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដែលជាបក្សជំទាស់ដ៏ធំ និងមានកម្លាំងគាំទ្រប្រហាក់ប្រហែលនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែរ។ សេចក្ដីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ានេះ ធ្វើឱ្យអ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំងបង្ហាញការមិនពេញចិត្តចំពោះការសម្រេចនេះ។អំណាចសាលដីកានេះក៏បានបិទផ្លូវមនុស្ស ១១៨រូប ចាប់ពីថ្នាក់គណៈកម្មាធិការនាយកឡើងទៅរបស់បក្សជំទាស់ មិនឱ្យធ្វើនយោបាយរយៈពេល ៥ឆ្នាំ ក្រោយសេចក្តីសម្រេចនេះចូលធរមាន។
ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ឱ្យដឹងនៅថ្ងៃនេះថា តាមពិតទៅ សព្វថ្ងៃនេះ យុវជនទាំងនៅក្នុងគណបក្សគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល និងយុវជននៅបក្សនយោបាយផ្សេង ពួកគេសុទ្ធតែមានសិទ្ធិសេរីភាព និងចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងសកម្មភាពនយោបាយដោយគ្មានការរឹតត្បិត និងគំរាមកំហែងទេ។ លោកបន្តថា ស្ថិតក្រោមដំបូលសន្តិភាពតែមួយ ទាំងយុវជន និងមនុស្សពេញវ័យ រដ្ឋាភិបាលមិនដែលបានបិទសិទ្ធិរបស់ពួកគេ មិនឱ្យគាំទ្របក្សនេះឬបក្សនោះឡើយ។
លោកបន្តថា៖ «និយាយរួម ទាំងយុវជននៅបក្សប្រឆាំង និងយុវជននៅគណបក្សកាន់អំណាច សុទ្ធតែមានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយទូលំទូលាយដូចជាប្រជាពលរដ្ឋទូទៅដែរ។ អាហ្នឹងគឺការនិយាយថាយុវជនខ្លាចនយោបាយ គ្រាន់តែឮថា ពាក្យថានយោបាយ មានការភ័យព្រួយ មានការភ័យខ្លាចហ្នឹង វាមិនត្រឹមត្រូវទេ ព្រោះប្រទេសយើងអត់មានភេរវកម្ម ប្រទេសយើងអត់មានការគាបសង្កត់ ការរឹតត្បិតខាងនយោបាយទេ។ លំហនយោបាយនៅកម្ពុជាទូលំទូលាយ បើមិនលំហនយោបាយទូលំទូលាយទេ ខ្ញុំយល់ថាកម្ពុជាគ្មានសន្តិភាពទេ កម្ពុជាគ្មានស្ថិរភាពនយោបាយ ដូចជាកម្ពុជាគ្មានសេចក្តីសុខក្សេមក្សាន្តដែរ»។
បើតាមអ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ ក្នុងនាមបក្សដែលដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល គឺលើកទឹកចិត្តឱ្យយុវជនត្រូវចូលរួមតាមដានរឿងនយោបាយឱ្យបានដិតដល់ ដែលស្របទៅតាមគោលការណ៍ច្បាប់។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ គណបក្សគ្រប់គ្រងអំណាច ក៏បានដាក់បញ្ចូលយុវជនទៅក្នុងកម្មវិធីនយោបាយប្រមាណ ៣០ភាគរយ ក្នុងចំណោមយុវជនសរុបនៅទូទាំងប្រទេស។
ដោយឡែក សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនមានផ្នត់គំនិតខ្លាចពាក្យថានយោបាយនេះ តាំងពីសម័យវឹកវរដោយសង្គ្រាមមកម្ល៉េះ។ លោកបន្តថា បច្ចុប្បន្ននេះវិញ យុវជនមួយចំនួនក៏នៅតែខ្លាចពាក្យនយោបាយនេះដដែល ព្រោះមានគណបក្សនយោបាយខ្លះបានបន្តបន្លាចពួកគេមិនឱ្យហ៊ានចូលរួមធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ។
លោកបន្តថា៖ «នៅកម្ពុជាមានក៏ដោយមុខវិជ្ជានយោបាយ ប៉ុន្តែភាគច្រើនពុកម្ដាយមិនឱ្យ[កូន]ទៅរៀនទេ ហើយកាលណាជជែករឿងនយោបាយ ឬសាច់រឿងទាក់ទងនឹងនយោបាយ គឺគាត់ខ្លាចរអា! ក៏ប៉ុន្តែយើងសួរថាតើគាត់អាចចៀសផុតទេបញ្ហាទាំងអស់នេះ គាត់មិនអាចចៀសផុតទេ ដោយសារអី? ដោយសារចរន្តនៃការអនុវត្តបច្ចុប្បន្នហ្នឹង គឺនយោបាយដើរតួនាទីសំខាន់នៃការដឹកនាំ! ប៉ុន្តែនៅសង្គមកម្ពុជា នយោបាយនេះត្រូវអ្នកនយោបាយគណបក្សកាន់អំណាច គឺគណបក្សប្រជាជន បន្លាច ធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្លាច មិនចង់ជជែក មិនចង់ប្រើពាក្យនយោបាយទេ នេះគឺជាបរិបទដែលយើងមើលឃើញនៅក្នុងសង្គម»។
របាយការណ៍ស្ទង់មតិថ្មីមួយទៅលើយុវជនចំនួន១ ៦០០នាក់ នៅភូមិចំនួន២០០ នៅទូទាំងប្រទេស ដែលធ្វើឡើងដោយអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា (TI) ដែលផ្សព្វផ្សាយកាលពីចុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ រកឃើញថា យុវជនកម្ពុជា ១៧ភាគរយ ក្នុងចំណោមយុវជនសរុប ដែលឆ្លើយថាពួកគេចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងលើកិច្ចការនយោបាយ។ ដោយឡែក យុវជនជាង៨២ភាគរយទៀត ពួកគេឆ្លើយថាមិនចាប់អារម្មណ៍ទាល់តែសោះ ឬចាប់អារម្មណ៍តិចតួចលើកិច្ចការនយោបាយនេះ៕
