ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ចំនួន៩គ្រួសារ នៅភូមិពូរ៉ាង ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី ចោទអភិបាលស្រុក លោក សៀក មុន្នី និងឧកញ៉ា ស្រី ចន្ធូ ថាគប់គិតគ្នាក្លែងឯកសាររំលោភយកដីជិត៣៦ហិកតារបស់ពួកគាត់ ប៉ុន្តែការចោទប្រកាន់នេះត្រូវបានអភិបាលស្រុកច្រានចោល។
ជនជាតិដើមភាគតិចប្រមាណ១០នាក់ នៅថ្ងៃទី៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២នេះ បាននាំគ្នាដាក់ញត្តិជាថ្មីទៀតនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្រសួងរៀបចំដែនដី និងនៅទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីសុំអន្តរាគមន៍ពីស្ថាប័នទាំងនេះឱ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីរបស់ពួកគាត់។
ក្នុងញត្តិដាក់ទៅក្រសួងមហាផ្ទៃ បានរៀបរាប់ថា ការកាន់កាប់និងអាស្រ័យផលរបស់ពួកគាត់រយៈពេល២៣ឆ្នាំមកនេះ គឺពុំធ្លាប់មានបញ្ហាអ្វីនោះទេ ប៉ុន្តែក្នុងឆ្នាំ២០២០ អភិបាលស្រុកអូររាំង លោក សៀក មុន្នី បានគប់គិតគ្នាក្លែងឯកសារយកដី ៣៥,៤២៤ហិកតា របស់ជនជាតិភាគតិចពូនងចំនួន៩គ្រួសារ ទៅឱ្យឧកញ៉ា ស្រី ចន្ធូ និងចេញបណ្ណកម្មសិទ្ធិជូនថែមទៀត។
ញត្តិដដែលបន្តថា ពាក់ព័ន្ធការរំលោភបំពានដីធ្លីនេះ ជនជាតិដើមភាគតិចបានប្តឹងទៅសាលាខេត្តមណ្ឌលគិរី ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងក្រសួងរៀបចំដែនដីជាដើម ឱ្យជួយដោះស្រាយ ហើយក្រសួងទាំងនេះបានចេញលិខិតបញ្ជាឱ្យរដ្ឋបាលខេត្តដោះស្រាយដែរ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះ អាជ្ញាធរខេត្តនៅមិនទាន់បានចុះដោះស្រាយនៅឡើយទេ។
តាមញត្តិដដែលឱ្យដឹងទៀតថា ដីជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ដែលអភិបាលស្រុកអូររាំង គប់គិតគ្នាផ្តល់ទៅឱ្យឧកញ៉ា ស្រី ចន្ធូ នោះ គឺពលរដ្ឋបានអាស្រ័យផលដាំដំណាំស្រូវ ដំឡូងមី ខ្នុរ ស្វាយចន្ទី ដីកន្លែងឃ្វាលគោក្របី និងដីចម្ការវិលជុំតាមបែបប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
ក្នុងញត្តិរបស់ពលរដ្ឋទាំងនោះអះអាងថា កន្លងមក អភិបាលស្រុកអូររាំង លោក សៀក មុន្នី តែងតែប្រើល្បិចកលនិងអំណាចរបស់ខ្លួនទៅរំលោភបំពានយកដីរដ្ឋ និងដីធ្លីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនហិកតា នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានចាត់វិធានការដោយថ្នាក់លើនោះទេ បើទោះបីប្រជាពលរដ្ឋតវ៉ា និងដាក់ពាក្យប្តឹងក៏ដោយ។
ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង លោក ម្លូស តេន ប្រាប់វីអូឌីក្រោយដាក់ញត្តិនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ នាព្រឹកថ្ងៃអង្គារនេះថា ពួកគាត់ត្រូវបានបុគ្គលទាំងពីរនាក់នោះរំលោភយកដីធ្លីហើយ និងត្រូវបានអាជ្ញាធរប្តឹងទៅតុលាការយ៉ាងអយុត្តិធម៌ថែមទៀត ក្រោយពួកគាត់តវ៉ាទាមទារដីធ្លីរបស់ខ្លួនមកវិញ។
លោកបន្ថែមថា៖ «អ៊ីចឹងខ្ញុំសុំឱ្យសម្តេចក្រឡាហោម ស ខេង ជួយពន្លឿនការដោះស្រាយដល់ពួកខ្ញុំផង។ ពួកខ្ញុំជាជនជាតិដើមភាគតិច ជាអ្នកទន់ខ្សោយ ត្រូវបានលោក សៀក មុន្នី ជាអភិបាលស្រុកអូររាំង លោក ស៊ន សារុន ជាអភិបាលរងខេត្ត និងឧកញ៉ា ស្រី ចន្ធូ គាត់បានគប់គិតគ្នាមកយកដីប្រជាពលរដ្ឋ។ ឥលូវនេះ ពួកខ្ញុំកំពុងបារម្ភអត់មានកន្លែងឃ្វាលគោក្របី អត់មានដីធ្វើកសិកម្ម។ ឥលូវនេះ គេអ្នកមានលុយមានអំណាច គេហ៊ុមព័ទ្ធរបងជិត ពួកយើងអត់មានផ្លូវចេញចូលបានទេ»។
ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងម្នាក់ទៀត អ្នកស្រី ក្វៃ ញ្ញាណ អាយុ៦០ឆ្នាំ និយាយថា អ្នកស្រីកំពុងបារម្ភពីការបាត់បង់ដីធ្លី មុខរបរ វប្បធម៌ប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិច និងគ្មានដីធ្លីសម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយអាស្រ័យផល ប្រសិនបើបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីនេះមិនត្រូវបានដោះស្រាយឱ្យពួកគាត់។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ដីធ្លីនេះ ពួកខ្ញុំកាន់កាប់និងអាស្រ័យផលបន្តពីដូនតារហូតដល់កូនដល់ចៅ។ គេអ្នកមានលុយមានអំណាច គេបានមកជិះជាន់លើពួកខ្ញុំជាជនជាតិដើមភាគតិចដែលមិនមានចំណេះដឹង ដោយបានហ៊ុមព័ទ្ធយកដីធ្លីរបស់ខ្ញុំ និងបានចេញប្លង់ឱ្យឧកញ៉ាទៀត។ អ៊ីចឹងខ្ញុំសុំដល់អ្នកមានយុត្តិធម៌ ជួយរកយុត្តិធម៌ដល់ពួកខ្ញុំផង»។
បើតាមពលរដ្ឋ គឺមន្ត្រីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្រសួងរៀបចំដែនដី និងមន្ត្រីនៅទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានទទួលញត្តិពីពួកគាត់ ប៉ុន្តែមិនសន្យាអ្វីនោះទេ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ មានប្រសាសន៍ថា ក្រោយទទួលបានញត្តិពីប្រជាពលរដ្ឋ ខាងក្រសួងនឹងឱ្យមន្ត្រីពិនិត្យមើលករណីនេះ។
លោកបន្ថែមថា៖ «និយាយរួម ញត្តិហ្នឹងមិនទាន់ដល់ដៃពូទេ! តែយ៉ាងណា ក្រសួងនឹងទទួលយកញត្តិហ្នឹង ហើយបើបានទទួលហើយ យើងនឹងពិនិត្យមើលតាមផ្លូវច្បាប់ថាវាយ៉ាងម៉េច។ ញត្តិហ្នឹងត្រូវឬមិនត្រឹមត្រូវ យើងសុំពិនិត្យ ឬស៊ើបអង្កេតស្រាវជ្រាវមើលសិន»។
អភិបាលស្រុកអូររាំង លោក សៀក មុន្នី បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះ ដោយលោកប្រាប់វីអូឌីយ៉ាងខ្លីថា ករណីនេះ អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធបានដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋរួចហើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «វាមិនត្រឹមត្រូវទេ ចំពោះការចោទប្រកាន់នេះ។ បើរឿងនេះ គេដោះស្រាយរហូតមកជាមួយគ្នា។ បើគាត់នៅតែដើរប្ដឹងខ្ញុំទៀត អ៊ីចឹងយើងមិនដឹងថាពួកគាត់គិតយ៉ាងម៉េច»។
វីអូឌី មិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីឧកញ៉ា ស្រី ចន្ធូ បានទេ ពាក់ព័ន្ធការចោទប្រកាន់នេះ។
កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងជាង១៣០គ្រួសារ នៅឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី ក៏បានដាក់ញត្តិតាមស្ថាប័នរដ្ឋថ្នាក់ជាតិមួយចំនួន ដើម្បីសុំអន្តរាគមន៍ជួយដោះស្រាយជម្លោះដីធ្លីទំហំ២៥៥ហិកតា ជាមួយឧកញ៉ា ជឹង ធាងសេង ដោយពួកគេអះអាងថា អភិបាលស្រុកអូររាំង លោក សៀក មុន្នី បានគប់គិតគ្នាជាមួយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ យកដីពួកគេឱ្យឧកញ៉ារូបនោះផងដែរ។
អ្នកសម្របសម្រួលបណ្តាញជនជាតិដើមភាគតិច នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី អ្នកស្រី ផ្លឹក ភីរុំ ធ្លាប់លើកឡើងថា ក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ករណីអ្នកមានលុយមានអំណាចរំលោភយកដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច បានកើតឡើងស្ទើរគ្រប់កន្លែង ខណៈជនជាតិដើមភាគតិចមិនសូវយល់ដឹងអំពីផ្លូវច្បាប់ និងនីតិវិធី នៃការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធ និងជាសមូហភាព។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចរូបនេះបន្តថា បញ្ហានេះកើតឡើងដោយសារតែមានការគប់គិតគ្នា និងការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធរវាងអាជ្ញាធរ និងអ្នកមានលុយមានអំណាច។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ប្រសិនជារដ្ឋាភិបាលមិនមានចំណាត់ការដោះស្រាយ និងទប់ស្កាត់ទេ វានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ និងរំលោភទៅដល់សិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ជាពិសេសការអាស្រ័យផលរបស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិច ដូចជា ដីព្រៃជំនឿ និងកន្លែងផ្សេងទៀត ហើយនឹងធ្វើឱ្យមានជម្លោះដីធ្លីមិនចេះចប់»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នាពេលកន្លងមក ធ្លាប់បានស្តីបន្ទោសទៅមន្ត្រីក្រោមឱវាទ ជុំវិញភាពអសកម្មក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាវិវាទដីធ្លីជូនពលរដ្ឋ។ លោកបានបញ្ជាទៅមន្ត្រីទាំងនោះឱ្យដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋ មុនផ្តល់ដីទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនធ្វើការអភិវឌ្ឍ។
លោកបន្ថែមថា៖ «រយឬប៉ុន្មានពាន់ហិកតា[ដី]ឱ្យប្រជាជនទៅ ព្រោះមិនទាន់ដាំដុះអីណាអ្នកវិនិយោគនោះ! ឥលូវលោកឯង [មន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម] ធ្វើទៅ ខ្ញុំគាំទ្រ! មើលល្មមធ្វើមើល! បើអត់ព្រមធ្វើ អត់ព្រមដោះ ហើយបណ្តោយមនុស្សមកភ្នំពេញ មកដល់ភ្នំពេញអត់មានអ្នកណាដោះទៀត រួចហើយមិនដោះ ហើយនាយករដ្ឋមន្ត្រីមិនដឹងទៀត រឿងវាអ៊ីចឹង។ មិនខ្វះទេ បើតាមខ្ញុំដឹង! កន្លែងខ្លះ អ្នកវិនិយោគអត់ទាន់បានធ្វើអីសោះ តែវាប៉ះពាល់ដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំសុំបញ្ជាក់អាទិភាពផ្តល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ បើប្រជាពលរដ្ឋបានដាំដុះនៅហ្នឹងរួចទៅហើយ»។
កាលពីឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យមួយ ស្តីពី នីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយអនុក្រឹត្យនេះមានគោលដៅកំណត់គោលការណ៍នីតិវិធី និងយន្តការសម្រាប់ការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព។
អនុក្រឹត្យនេះក៏មានគោលបំណងផ្ដល់សិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការកាន់កាប់ដីធ្លីដល់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពនៃការកាន់កាប់ដីធ្លី និងការពារសិទ្ធិសមូហភាព ដោយរក្សានូវអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងប្រពៃណីល្អរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។
មាត្រា៦ នៃអនុក្រឹត្យនេះ បានបញ្ជាក់ថា ដីដែលត្រូវចុះបញ្ជីជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច រួមមាន ដីលំនៅឋាន ដីដែលសហគមន៍ប្រកបរបរធ្វើកសិកម្មតាមប្រពៃណី មានដីដាំដុះជាក់ស្ដែង ដីស្រែចម្ការ ដីបម្រុងទុកចាំបាច់ក្នុងការដូរវេនដំណាំ ដីព្រៃអារក្ខ និងដីកប់ខ្មោច ជាដើម៕
