ប្រជាពលរដ្ឋនៅសហគមន៍មួយចំនួនក្នុងស្រុកចំនួន៣ នៃខេត្តកោះកុង ដែលអះអាងថាមានវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនលោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ បង្ហាញការខកចិត្ត ក្រោយក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ បដិសេធដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីឱ្យពួកគេ។
ក្នុងលិខិតចុះថ្ងៃទី២៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ដែលវីអូឌីទើបទទួលបាននៅថ្ងៃអង្គារនេះ ក្រសួងរៀបចំដែនដី បានបដិសេធដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីជូនពលរដ្ឋចំនួន ២៤៣គ្រួសារ នៅសហគមន៍ព្រលាន, ពលរដ្ឋ ៨៤៣គ្រួសារ នៅសហគមន៍៨៤៣ និងពលរដ្ឋ ១២៩គ្រួសារ នៅសហគមន៍១២៩ និងសហគមន៍ផ្សេងទៀត ដែលពលរដ្ឋអះអាងថាកំពុងមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន Koh Kong Sugar និង Koh Kong Plantation Industry របស់លោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ ស្ថិតក្នុងស្រុកស្រែអំបិល បូទុមសាគរ និងស្រុកថ្មបាំង ខេត្តកោះកុង។
ក្រសួងអះអាងថា ក្រោមជម្លោះរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនរបស់លោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ នេះ គឺក្រសួងបានបើកយុទ្ធនាការដោះស្រាយបញ្ចប់ ដោយចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានជាសាធារណៈ ឱ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់មកបំពេញបែបបទទាមទាររកដំណោះស្រាយរយៈពេល៣០ថ្ងៃ អំឡុងឆ្នាំ២០១៧។ ក្រសួងបញ្ជាក់ថា ក្នុងយុទ្ធនាការនោះ ក្រសួងទទួលបានបែបបទទាមទារពីប្រជាពលរដ្ឋសរុបចំនួន ៩៥០គ្រួសារ និងបានដោះស្រាយបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០១៨ រួចរាល់អស់ហើយ ដូច្នេះក្រសួងមិនអាចដោះស្រាយទៀតបានឡើយ។
យ៉ាងណា បើតាមលិខិតដដែលនេះ ក្រសួងបានលើកឡើងថា ប្រសិនជាពលរដ្ឋជាង១ពាន់គ្រួសារនេះខ្វះខាតដីសម្រាប់សង់លំនៅឋាន ឬធ្វើកសិកម្មជាលក្ខណៈគ្រួសារ ពិតប្រាកដមែននោះ ក្រសួងបានឱ្យពលរដ្ឋទាំងនេះដាក់ពាក្យស្នើសុំដីសម្បទានសង្គមកិច្ចទៅអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។
អ្នកស្រី ភាព តេង ដែលអះអាងថាជាតំណាងពលរដ្ឋ ២៤៣គ្រួសារ នៅសហគមន៍ព្រលាន ក្នុងឃុំកណ្ដោល ស្រុកបូទុមសាគរ បានបង្ហាញការខកចិត្តចំពោះក្រសួងដែលបដិសេធមិនដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋនេះ។ អ្នកស្រីថា កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០០៦ ក្រុមហ៊ុនរបស់លោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ បានដាក់គ្រឿងចក្រឈូសឆាយដី និងផលដំណាំរបស់គាត់អស់ជាច្រើនហិកតា ហើយអាជ្ញាធរបានគំរាមកំហែងមិនឱ្យពួកគាត់តវ៉ាប្រឆាំង និងគំរាមចាប់ខ្លួនពួកគាត់ដាក់ពន្ធនាគារផងដែរ ខណៈដីនោះពួកគាត់បានចូលទៅអាស្រ័យផលតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៥។
បើតាមតំណាងពលរដ្ឋរូបនេះ គឺអ្នកភូមិមិនអាចទៅដាក់ពាក្យស្នើសុំដីសម្បទានសង្គមកិច្ចពីរដ្ឋ ដូចការលើកឡើងរបស់ក្រសួងបានទេ ដោយពួកគាត់ទាមទារដោះស្រាយតាមទំហំជាក់ស្តែងដែលក្រុមហ៊ុនបានរំលោភយក។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា វាអត់មានយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះដែលគាត់បានបាត់បង់ដីធ្លី។ យើងសុំអាជ្ញាធរដោះស្រាយដីធ្លីដែលយើងបានបាត់បង់មកវិញ ហើយបើឱ្យយើងទៅស្នើសុំដីសម្បទានសង្គមកិច្ចពីរដ្ឋវិញ វាមិនត្រូវ! ព្រោះអាជ្ញាធរ ពេលដែលទៅស្នើសុំអ៊ីចឹង គេថាយើងមិនបានបាត់បង់ដីពិតប្រាកដទេ។ រឿងនេះ ពួកយើងនៅតែបន្តតវ៉ាទាមទាររកដំណោះស្រាយ»។
លោក ឈឹម សាផាន ដែលអះអាងថាជាតំណាងពលរដ្ឋ បានឱ្យដឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋ ៨៤៣គ្រួសារ និងមានដីសរុប ១ ៧២៧,៦ហិកតា ស្ថិតក្នុងស្រុកបូទុមសាគរ ស្រុកស្រែអំបិល និងស្រុកថ្មបាំង ខេត្តកោះកុង ក៏ត្រូវបានក្រុមហ៊ុន «កោះកុងស៊ូហ្គើ» និង «កោះកុងផ្លេនថេសិន» របស់លោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ សមាជិកព្រឹទ្ធសភា ឈូសឆាយរំលោភយកអស់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦ផងដែរ។
លោកអះអាងថា កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០១៧ រូបលោក និងពលរដ្ឋផ្សេងទៀត មិនទទួលបានសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងរៀបចំដែនដី ឱ្យពួកគាត់ដាក់ពាក្យទាមទារដំណោះស្រាយដីធ្លី ដូចការលើកឡើងរបស់ក្រសួងនោះទេ។ លោកថា កាលនោះ ក្រសួងគ្មានជូនដំណឹងដល់ភូមិឃុំ ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននៅភូមិឃុំ ក៏មិនបានជូនដំណឹងនេះទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋផងដែរ។
បើតាមលោក ឈឹម សាផាន ក្នុងក្រុមពលរដ្ឋ ៨៤៣គ្រួសារ ក៏មានអាជ្ញាធរមួយចំនួន និងសាច់ញាតិរបស់ពួកគេបានបាត់បង់ដីធ្លីដោយសារក្រុមហ៊ុនរបស់លោក លី យ៉ុងផាត់ ហើយពួកគេក៏មានឈ្មោះទាមទាររកដំណោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីនេះដែរ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា ចំណុចគេត្រូវតែដោះស្រាយឱ្យពលរដ្ឋ អ៊ីចឹងគេត្រូវធ្វើឱ្យអស់លទ្ធភាព ទី១ គេបានប្ដឹងពួកខ្ញុំទៅតុលាការ តែពួកយើងអត់ខ្លាចដែរ ព្រោះពួកយើងអត់មានទោសកំហុសអីផង យើងនៅតវ៉ាដដែល អ៊ីចឹងគេរកវិធីសាស្ត្រមួយទៀត តាមរយៈឱ្យស្នើសុំដីសង្គមកិច្ច។ បើឱ្យដីសង្គមកិច្ចឱ្យនៅចំណុចណា ធ្វើលិខិតឱ្យបានជាក់លាក់មួយមក អាហ្នឹងទទួលយក [ថាតើ]១គ្រួសារប៉ុន្មានហិកតា ដាក់ឱ្យច្បាស់មក»។
បើតាមលោក ឈឹម សាផាន មានតំណាងពលរដ្ឋជិត ២០នាក់ បានជាប់បណ្តឹងនៅតុលាការ ពាក់ព័ន្ធជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនរបស់លោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ នេះ ក្រោមបទចោទដូចគ្នាគឺ «បង្កចលាចល និងធ្វើឱ្យខូចសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ អំពើញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម និងអំពើប៉ះពាល់កម្មសិទ្ធិនៃទ្រព្យសម្បត្តិឯកជនរបស់រដ្ឋ»។
វីអូឌី មិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដី លោក សេង ឡូត និងលោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ បានទេ នៅថ្ងៃអង្គារនេះ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសហគមន៍នៅសមាគមសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា ប្រចាំខេត្តកោះកុង និងកំពង់ស្ពឺ លោក ញ៉ិល ភាព មានប្រសាសន៍ថា ករណីក្រសួងបដិសេធដោះស្រាយដីធ្លី និងបង្វែរឱ្យពលរដ្ឋស្នើសុំដីសង្គមកិច្ចវិញនោះ គឺជារឿងមិនត្រឹមត្រូវ និងគេចវេះមិនទទួលខុសត្រូវក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរូបនេះបន្តថា ការដែលក្រសួងបង្វែរឱ្យប្រជាពលរដ្ឋស្នើសុំដីសង្គមកិច្ចវិញនោះ អាចនឹងធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ ដោយសារពួកគេមិនអាចទទួលដីសង្គមកិច្ចទាំងអស់គ្នាឡើយ ខណៈដីសង្គមកិច្ចអាចទទួលបានសម្រាប់តែប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋដែលតវ៉ានេះបានបាត់បង់ដីធ្លីដោយសារក្រុមហ៊ុនលោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ រំលោភយក។
លោកបន្ថែមថា៖ «ការហាមឃាត់ ការរារាំង ការមិនដោះស្រាយនេះ វាបានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរហើយ ជាពិសេសសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត។ ដើម្បីរស់រានមានជីវិតបាន យើងដឹងហើយ គឺប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ហ្នឹង គាត់ត្រូវការដី! បើអត់មានដីសាងសង់លំនៅឋាន អត់មានដីប្រកបរបរធ្វើស្រែធ្វើចម្ការទេ មិនអាចមានទេអាសិទ្ធិរស់រានមានជីវិតហ្នឹង។ ហើយរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់ប្តេជ្ញាចិត្តថា មិនឱ្យប្រជាពលរដ្ឋណាម្នាក់ស្លាប់ដោយសារអត់បាយទេ។ អ៊ីចឹងបើគាត់មិនដោះស្រាយទេ អាហ្នឹងគឺរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរណាស់ រំលោភទាំងច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ»។
កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកុម្ភៈ សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បានចេញរបាយការណ៍មួយដោយរកឃើញថា ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ប្រជាពលរដ្ឋចំនួនជិត ២ម៉ឺនគ្រួសារ (១៧ ០៣៣គ្រួសារ) បានរងផលប៉ះពាល់ដោយសារវិវាទដីធ្លី ដែលមានទំហំជាង៥០ ០០០ហិកតា (៥២ ៦០១,៨៧ហិកតា)។
អាដហុក ឱ្យដឹងទៀតថា មានពលរដ្ឋរងគ្រោះដីធ្លី ១៥៧នាក់ កំពុងជាប់បណ្ដឹងអាជ្ញា និងដាក់ឱ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យពីតុលាការ ខណៈជនរងគ្រោះ ១៧នាក់ទៀត កំពុងឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នក្នុងពន្ធនាគារ ដោយសារការតវ៉ាទាមទារដីធ្លីរបស់ខ្លួន៕