កុដិដែលក្រសួងចាត់ទុកជាបេតិកភណ្ឌរបស់ជាតិចំនួនបី ត្រូវបានវាយកម្ទេចដើម្បីយកទីតាំងធ្វើជាចេតិយសម្រាប់សម្ដេចសង្ឃរាជាធិបតី ទេព វង្ស និងសម្រាប់ដាក់ធាតុពលរដ្ឋទូទៅ ស្របពេលក្រសួងចាត់ទុកការវាយកម្ទេចកុដិដែលមានអាយុកាលជិតមួយសតវត្សរ៍នេះថាធ្វើឡើងផ្ទុយពីច្បាប់។
ក្រោយពីមានការវាយកម្ទេចកុដិទាំង៣នោះរួចមក ពលរដ្ឋមួយចំនួនបានបង្ហាញការសោកស្ដាយ។ ចំណែកអ្នកស្រាវជ្រាវបុរាណវិទ្យា យល់ថា ការបាត់បង់កុដិទាំងនេះនឹងធ្វើឱ្យបាត់បង់តឹកតាងដែលជាផ្នែកមួយនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយផងដែរ។
អ្នកស្រី ហ៊ុន ស៊ីដារ៉េត អាយុ៦៨ឆ្នាំ ដែលជាចុងភៅផ្ទាល់របស់សម្ដេចសង្ឃ ទេព វង្ស បានឱ្យដឹងថា កុដិបុរាណចំនួន៣ដែលវាយកម្ទេចនោះ កសាងឡើងតាំងពីជំនាន់សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង ដោយកុដិទាំងនេះសុទ្ធតែមានព្រះសង្ឃគង់នៅ។
អ្នកស្រីថា តែមុនពេលដែលគេវាយកម្ទេចកុដិ គេបានឱ្យព្រះសង្ឃទាំងនោះទៅគង់នៅកុដិផ្សេងទៀតនៅក្នុងវត្តឧណ្ណាលោម។ ក្រោយពីវាយកម្ទេចកុដិទាំងនោះ អ្នកស្រីថា ទីតាំងនេះនឹងត្រូវសាងសង់ចេតិយទុកសម្រាប់ថ្វាយសម្ដេចសង្ឃ ទេព វង្ស។
អ្នកស្រីថា៖ «ចង់អភិរក្សក៏បានដែរ តែចុះបើគេវាយអ៊ីចឹងហើយ អ៊ីចឹងអភិរក្សម៉េចកើតទៀត! គេធ្វើចេតិយសម្ដេចសង្ឃ ទេព វង្ស យើងហ្នឹង»។
ជុំវិញករណីនេះ ព្រះគ្រូសូត្រឆ្វេងនៃវត្តឧណ្ណាលោម ព្រះតេជព្រះគុណ ស្រី ណារុន មានថេរដីកាប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃអង្គារថា ការធ្វើចេតិយនេះមិនមែនសម្រាប់តែសម្ដេចសង្ឃ ទេព វង្ស នោះទេ ដោយថានឹងដាក់ធាតុពលរដ្ឋទូទៅផងដែរ។ ព្រះអង្គបញ្ជាក់ថា ការយកទីតាំងលើកុដិចាស់នេះ ដោយសារក្នុងបរិវេណក្នុងវត្តមួយនេះមិនមានទីតាំងផ្សេងទៀតសម្រាប់សាងសង់ចេតិយនោះឡើយ។
ព្រះអង្គមានថេរដីកាថា៖ «មិនមែនជាហេតុផលនៃការវាយកុដិហ្នឹងធ្វើជាលេសនោះទេ តែជារឿងមួយដែលទីតាំងវត្តដែលជាតម្រូវការយើង រកទីតាំងដទៃទៀតដោះស្រាយអត់បាន។ ហើយទីពីរទៀត ទីតាំងត្រង់ហ្នឹងសមជាមួយចេតិយសម្ដេច ជួន ណាត វាស្មើគ្នា»។
ព្រះអង្គបន្ថែមថា មុនពេលដែលវាយកម្ទេច ពុំបានដឹងថាកុដិទាំងនោះត្រូវបានចុះបញ្ជីជាបតិកភណ្ឌរបស់ជាតិនោះទេ។ បន្ថែមពីនេះ ព្រះសង្ឃគង់នៅកុដិទាំងបីនោះបានព្រមព្រៀងគ្នាលើការរើចេញ ដោយមិនមានការបង្ខិតបង្ខំនោះឡើយ។
វីអូឌី បានព្យាយាមសុំការឆ្លើយបតពីព្រះសង្ឃពីរអង្គ និងអាចារ្យម្នាក់ដែលធ្លាប់រស់នៅកុដិទាំងនោះ តែទទួលបានការបដិសេធ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោក ឡុង ប៉ុណ្ណាស៊ីរីវត្ថ បានឆ្លើយតបវីអូឌីថា លោកមិនអាចឆ្លើយអ្វីក្រៅពីសេចក្ដីប្រកាសដែលក្រសួងបានចេញផ្សាយនោះទេ។
សេចក្ដីប្រកាសរបស់ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ បានឱ្យដឹងថា ក្រសួងមានការសោកស្ដាយ ដោយសារកុដិដែលកសាងនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៣០ បានវាយកម្ទេចចោល ខណៈដែលកុដិទាំងនេះបានចុះបញ្ជីក្នុងមន្ទីរវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីឆ្នាំ២០១៧។
លិខិតលើកឡើងថា៖ «ក្រោយបានដឹងដំណឹងនេះ ក្រសួងមានការសោកស្តាយជាខ្លាំង ព្រោះកុដិទាំងបីនេះក្រសួងបានចាត់ទុកជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌជាតិ ហើយបានចុះក្នុងបញ្ជីរបស់មន្ទីរវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីឆ្នាំ២០១៧»។
សេចក្តីប្រកាសដដែលបន្ថែមថា ការរុះរើ និងវាយកម្ទេចកុដិចាស់ចោល ដោយពុំបានសិក្សាពិគ្រោះ និងអនុញ្ញាតពីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ គឺជាទង្វើដែលផ្ទុយពីច្បាប់ ព្រមទាំងសារាចររបស់រាជរដ្ឋាភិបាលដែលជាឯកសារគតិយុត្តផងដែរ។
អនុប្រធានវិទ្យាស្ថានវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាបុរាណវិទូ ផងនោះ លោកបណ្ឌិត ធុយ ចាន់ធួន បានបង្ហាញការសោកស្ដាយ នៅពេលដែលបាត់បង់កុដិដែលជាផ្នែកដ៏សំខាន់នៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។
លោកបន្តថា មុននឹងវាយកម្ទេចសំណង់អគារមានវ័យចំណាស់បែបនេះ ភាគីពាក់ព័ន្ធគួរតែសិក្សាស្រាវជ្រាវជាមុនសិន ចៀសជាងការវាយកម្ទេចរួចហើយ ទើបសម្ដែងការសោកស្ដាយជាក្រោយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «កាលណាបាត់បង់បេតិកភណ្ឌជាតិ នោះបាត់បង់ព្រលឹង បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ នោះបាត់បង់ប្រវត្តិសាស្រ្តជាតិនេះ គឺជាចំណែកមួយតូចនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តប្រទេស ហើយអ្វីដែលសំខាន់នោះគឺការគោពច្បាប់»។
ករណីស្រដៀងគ្នានេះបានកើតឡើងកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧ ដោយព្រះវិហារបុរាណមួយនៅវត្តឥន្ទ្រីយ៍សំវរៈ ហៅវត្តកំពង់ធំ ក្នុងទីរួមខេត្តកំពង់ធំ ត្រូវបានអតីតព្រះចៅអធិការវត្ត និងជាអតីតព្រះមេគណខេត្តកំពង់ធំផង ព្រះតេជព្រះគុណ សៀង សុខ បញ្ជាឱ្យគេវាយកម្ទេចចោលទាំងយប់ ដើម្បីកសាងព្រះវិហារថ្មី។
ព្រះវិហារនោះមានរូបគំនូរបុរាណជាច្រើន ដោយគំនូរនៅលើជញ្ជាំងខ្លះ ក្រៅពីបង្ហាញសកម្មភាពរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធកាលទ្រង់នៅមានព្រះជន្ម គឺមានគំនូរមួយចំនួនបង្ហាញពីការជួបជុំថ្នាក់ដឹកនាំនៃបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួនជាមួយអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ថែមទៀតផង។
ក្រោយមានករណីនេះ កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ បានបង្ហោះរូបភាពព្រះវិហារដែលត្រូវបានគេកម្ទេចមួយចំនួន និងបានសរសេរលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក (Facebook) បញ្ជាក់ថា វត្តឥន្ទ្រីយ៍សំវរៈ ត្រូវបានកសាងឡើងនៅឆ្នាំ១៦៣៣ ហើយព្រះវិហារដែលគេវាយចោលនោះ ត្រូវបានកសាងឡើងនៅឆ្នាំ១៩៤៨ និងដាក់ជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌជាតិ នៅឆ្នាំ២០០៧។
ក្រមព្រហ្មទណ្ឌមាត្រា៥១០ ចែងថា អំពើដែលធ្វើឡើងដោយចេតនាក្នុងការបំផ្លាញបណ្ដាលឱ្យទ្រុឌទ្រោម និងខូចខាតដល់បូជនីយដ្ឋានបូជាចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ឬបូជនីយវត្ថុក្នុងសាសនានេះ ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ២ឆ្នាំ ទៅ ៥ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ៤លានរៀល ដល់ ១០លានរៀល៕
