ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ចំនួន៥នាក់ បានស្នើទៅតុលាការឱ្យទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើពួកគេ ក្រោយជាប់បណ្ដឹងពាក់ព័ន្ធរឿងជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ស្ថិតនៅឃុំប្រមេរ ស្រុកត្បែងមានជ័យ ខេត្តព្រះវិហារ។
កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ៥នាក់ នៅភូមិស្រែព្រាង ឃុំប្រមេរ បានទៅបំភ្លឺជាលើកទី២ តាមដីកាកោះរបស់តុលាការខេត្តព្រះវិហារ ក្រោមបទចោទ «ការគំរាមកំហែងថានឹងសម្លាប់ និងគំរាមកំហែងថានឹងធ្វើឱ្យខូចខាត» ទៅតាមបណ្តឹងរបស់បុគ្គលឈ្មោះ លី គឹមស្រេង ដែលបានធ្វើសកម្មភាពឈូសឆាយដីកំពុងមានជម្លោះរវាងពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនចិន។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចកួយ នៅឃុំប្រមេរ លោក ស៊ុត សាវន ប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា ក្នុងជំនួបសាកសួរនោះ គឺតុលាការបានសួរនាំលោកជុំវិញការគំរាមសម្លាប់ និងធ្វើឱ្យខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិរបស់លោក លី គឹមស្រេង ដែលជាដើមបណ្តឹង ប៉ុន្តែលោកបានច្រានចោល និងស្នើទៅតុលាការជាថ្មីទៀតឱ្យទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ ដោយថា ពួកគាត់មិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទប្រកាន់ឡើយ។
លោកបន្តថា កាលពីអំឡុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ ដើមបណ្តឹងឈ្មោះ លី គឹមស្រេង បានប្រើគ្រឿងចក្រទៅឈូសឆាយដីដែលកំពុងមានជម្លោះរវាងពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនចិន ឡានហ្វេង និង រួយហ្វេង ប៉ុន្តែត្រូវបានអ្នកភូមិរាប់រយនាក់ចុះហាមឃាត់ ដើម្បីរង់ចាំដំណោះស្រាយសិន។
លោក ស៊ុត សាវន បន្តថា ក្រោយអ្នកភូមិចុះឃាត់សកម្មភាពឈូសឆាយនោះ គឺលោក លី គឹមស្រេង បានប្តឹងតំណាងពលរដ្ឋ ៥នាក់ រួមមាន រូបលោក, លោក ថោង ស៊ុត, លោក ថាប់ សុខឃី, លោក ងន ហ៊ីម និងអ្នកស្រី រឿន ខាត់ ទៅតុលាការពីបទ «គំរាមកំហែងថានឹងសម្លាប់ និងគំរាមកំហែងថានឹងធ្វើឱ្យខូចខាត» យ៉ាងអយុត្តិធម៌ទៅវិញ។
លោកបន្ថែមថា៖ «បងប្អូនយើងបានសំណូមពរទៅតុលាការ សុំឱ្យទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ ចាប់ពីថ្ងៃដែលយើងចូលឆ្លើយបំភ្លឺនេះតទៅ ព្រោះថា ពួកយើងមិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចបទចោទដែលគេចោទយើងថាគំរាមសម្លាប់នោះទេ។ ការពិតទៅ គេប្តឹងយើងនេះ ជាការគំរាមកំហែងមិនឱ្យយើងតវ៉ាទាមទារដីធ្លីយើងមកវិញទេ»។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចកួយម្នាក់ទៀត លោក ថោង ស៊ុត ដែលកំពុងជាប់បណ្ដឹងនៅតុលាការដែរនោះ បាននិយាយថា ពួកគាត់ជាជនជាតិដើមភាគតិច ត្រូវបានក្រុមហ៊ុនរំលោភយកដីធ្លីហើយ និងត្រូវបានគេប្តឹងទៅតុលាការយ៉ាងអយុត្តិធម៌ថែមទៀត។ លោកបន្តថា ជម្លោះដីធ្លីរវាងពលរដ្ឋជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ឡានហ្វេង និង រួយហ្វេង បានអូសបន្លាយជាង១០ឆ្នាំ មិនទាន់បានដោះស្រាយចប់នៅឡើយទេ រហូតមកដល់ពេលនេះ។
មួយទៀតនោះ លោកថា បច្ចុប្បន្ននេះ អាជ្ញាធរមួយចំនួនបានទៅបង្កជម្លោះជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ ដោយបានកាងដីជម្លោះនោះឱ្យអ្នកមានលុយមានអំណាច និងគំរាមកំហែងចាប់ពលរដ្ឋដាក់ពន្ធនាគារផងដែរ។
លោក ថោង ស៊ុត ឱ្យដឹងទៀតថា ក្នុងពេលសាកសួរនោះ គឺតុលាការមិនបានឱ្យពួកគាត់លើកឡើងអំពីបញ្ហាវិវាទដីធ្លី ផលលំបាក និងការគំរាមកំហែងរបស់អាជ្ញាធរទៅលើពលរដ្ឋឡើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ការប្តឹងពួកខ្ញុំនេះ ជាការគំរាមមិនឱ្យពួកខ្ញុំចូលទៅធ្វើស្រែ មិនឱ្យតវ៉ាទៀត ប៉ុន្តែពួកខ្ញុំនៅតែតវ៉ាហ្នឹងឯង ព្រោះជាដីរបស់ពួកខ្ញុំ។ អាអ្នកចម្ងាយ អាអ្នកធំមានលុយមានអំណាច វាធ្វើបាន ចុះពួកខ្ញុំម្ចាស់ដី ហេតុអីធ្វើមិនបាន? តែកន្លែងខ្លះចូលធ្វើបាន កន្លែងខ្លះទៀតក៏ធ្វើមិនបាន ដោយសារអាជ្ញាធរចេះតែគំរាម គេគប់គិតជាមួយអ្នកមានលុយអំណាច»។
ព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាដំបូងខេត្តព្រះវិហារ លោក ទី សុវិនថាល់ មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋទាំង៥នាក់នោះអាចនឹងរួចផុតពីការចោទប្រកាន់។ ប៉ុន្តែលោកថា លោកមិនពេញចិត្តចំពោះអ្នកដែលបានកៀរគរប្រជាពលរដ្ឋទៅប្រមូលផ្តុំមុខតុលាការអំឡុងពេលពលរដ្ឋទាំង៥នាក់នោះចូលបំភ្លឺនោះទេ។ លោកថា ការកៀរគរនេះបានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខាតបង់ផលប្រយោជន៍។
លោកបន្ថែមថា៖ «ស្តាប់សំឡេងខ្ញុំឡើងវិញ ព្រោះអីខ្ញុំប្រើពាក្យថា “អាចនឹងលើកលែងការចោទប្រកាន់” មិនមែនមិនត្រឹមតែ”មិនឃុំខ្លួន”ទេ»។
វីអូឌី មិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីដើមបណ្តឹង លោក លី គឹមស្រេង ដែលអ្នកភូមិប្រាប់ថាជាអ្នកជួលដីបន្តពីក្រុមហ៊ុនចិនដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ បានទេ នៅថ្ងៃនេះ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាហុក ប្រចាំខេត្តព្រះវិហារ លោក ឡោ ចាន់ ចាត់ទុកករណីអ្នកជួលដីក្រុមហ៊ុនប្តឹងពលរដ្ឋទៅតុលាការនោះ ថាជារឿងមិនត្រឹមត្រូវ និងអយុត្តិធម៌ចំពោះពលរដ្ឋ។ លោកថា ការធ្វើបែបនេះមិនអាចដោះស្រាយបញ្ចប់ទំនាស់ដីធ្លីបានឡើយ។
មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះបានទទូចដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ត្រូវពន្លឿនការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីជូនពលរដ្ឋឱ្យបានឆាប់ ដើម្បីកុំឱ្យជម្លោះបន្តអូសបន្លាយ កុំឱ្យមានការតវ៉ាផ្សេងៗ និងពលរដ្ឋបន្តរងទុក្ខលំបាកដោយសារការគំរាមកំហែងផ្សេងៗ។
លោកបន្ថែមថា៖ «អាជ្ញាធរគួរណារកដំណោះស្រាយ ដោយយកបញ្ហាដាក់លើតុពិភាក្សាគ្នារកដំណោះស្រាយល្អជាង ជាជាងយកប្រព័ន្ធតុលាការមកដោះស្រាយ។ ទី១ វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ទី២ វាប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់អាជ្ញាធរ ព្រោះដើមចមកើតឡើងនេះ គឺមកពីរឿងដីធ្លីសុទ្ធសាធ។ មូលហេតុអីបានខ្ញុំហ៊ានអះអាងថាអ៊ីចឹង? គឺដើមហេតុពួកគាត់ទៅការពារដីធ្លី កុំឱ្យមានការឈូសឆាយ បែរជាចុងក្រោយ អ្នកជួលដីហ្នឹងប្តឹងពួកគាត់ទៅវិញ»។
បើតាមលោក ឡោ ចាន់ តាមផ្លូវច្បាប់ គឺក្រុមហ៊ុនចិនគ្មានសិទ្ធិជួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចបន្តទៅឱ្យឈ្មួញធ្វើការអភិវឌ្ឍបានឡើយ។ លោកថា បើហ៊ានជួលនោះ គឺជាបទល្មើស។
បើតាមពលរដ្ឋ អំឡុងពេលដែលជនជាតិដើមភាគតិចកួយទាំង៥នាក់ចូលបំភ្លឺក្នុងតុលាការកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញនោះ មានប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ១០០នាក់ តំណាងពលរដ្ឋជាង២០០គ្រួសារកំពុងមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុន បានឡើងទៅប្រមូលផ្ដុំនៅមុខតុលាការ ដើម្បីតាមដាន និងលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកទាំង៥នាក់នោះ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នាពេលកន្លងមក ធ្លាប់បានស្តីបន្ទោសទៅមន្ត្រីក្រោមឱវាទ ជុំវិញភាពអសកម្មក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាវិវាទដីធ្លីជូនពលរដ្ឋ។ លោកបានបញ្ជាទៅមន្ត្រីទាំងនោះឱ្យដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋ មុនផ្តល់ដីទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនធ្វើការអភិវឌ្ឍ។
លោកបន្ថែមថា៖ «រយឬប៉ុន្មានពាន់ហិកតា[ដី] ឱ្យប្រជាជនទៅ ព្រោះមិនទាន់ដាំដុះអីណាអ្នកវិនិយោគនោះ! ឥលូវលោកឯង [មន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម] ធ្វើទៅ ខ្ញុំគាំទ្រ! មើលល្មមធ្វើមើល! បើអត់ព្រមធ្វើ អត់ព្រមដោះ ហើយបណ្តោយមនុស្សមកភ្នំពេញ មកដល់ភ្នំពេញ អត់មានអ្នកណាដោះទៀត រួចហើយមិនដោះ ហើយនាយករដ្ឋមន្ត្រីមិនដឹងទៀត រឿងវាអ៊ីចឹង។ មិនខ្វះទេ បើតាមខ្ញុំដឹង! កន្លែងខ្លះ អ្នកវិនិយោគអត់ទាន់បានធ្វើអីសោះ តែវាប៉ះពាល់ដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ខ្ញុំសុំបញ្ជាក់ អាទិភាពផ្តល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ បើប្រជាពលរដ្ឋបានដាំដុះនៅហ្នឹងរួចទៅហើយ»។
កាលពីឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យមួយ ស្តីពី នីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយអនុក្រឹត្យនេះមានគោលដៅកំណត់គោលការណ៍នីតិវិធី និងយន្តការសម្រាប់ការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព។
អនុក្រឹត្យនេះក៏មានគោលបំណងផ្ដល់សិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការកាន់កាប់ដីធ្លីដល់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពនៃការកាន់កាប់ដីធ្លី និងការពារសិទ្ធិសមូហភាព ដោយរក្សានូវអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងប្រពៃណីល្អរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។
មាត្រា៦ នៃអនុក្រឹត្យនេះ បានបញ្ជាក់ថា ដីដែលត្រូវចុះបញ្ជីជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច រួមមាន ដីលំនៅឋាន ដីដែលសហគមន៍ប្រកបរបរធ្វើកសិកម្មតាមប្រពៃណី មានដីដាំដុះជាក់ស្ដែង ដីស្រែចម្ការ ដីបម្រុងទុកចាំបាច់ក្នុងការដូរវេនដំណាំ ដីព្រៃអារក្ខ និងដីកប់ខ្មោច ជាដើម៕
