តំបន់ការពារធម្មជាតិ និងធនធានធម្មជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលរួមមានព្រៃឈើ សត្វស្វា កេសរកូល (ផ្កាអ័រគីដេ) រួមនឹងខ្សាច់ នៅតែជាប្រភពចំណូលដ៏ពេញនិយមមួយ បើទោះបីជាមានការប្ដេជ្ញាទាំងឡាយ (និងការផ្ដល់មូលនិធិអន្តរជាតិ) ដើម្បីការពាររបស់អស់ទាំងនេះក៏ដោយ។
មហិច្ឆតាក្នុងការលេបត្របាក់ដីធ្លីបានបង្កឱ្យមានការប្រណាំងប្រជែងគ្នាឥតឈប់ឈរ ដើម្បីកាប់ព្រៃ និងលុបបឹងបួនានា។
មហិច្ឆតាខាងលើនេះទៀតសោតក៏បានលុបបំបាត់សហគមន៍ជាច្រើនក្នុងឆ្នាំ២០២២ ខណៈប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីក៏ត្រូវបានបំផ្លាញក្នុងដំណើរការនេះផងដែរ។
ទាក់ទិននឹងករណីនេះ អ្នកល្បាតទាំងឡាយ ជានិច្ចកាល តែងតែរកឃើញនូវភស្តុតាងនៃសកម្មភាពកាប់ឈើដែលត្រូវបានរៀបចំទុកនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់ ដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រះរការ តំបន់ការពារក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ភ្នំក្រវាញ និងភ្នំឱរ៉ាល់។
សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនានាបានទទួលរងនូវសម្ពាធយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងការលះបង់ដីរបស់ពួកគេ ដែលក្នុងនោះ សកម្មជនកួយក៏បានតវ៉ាទាក់ទងនឹងការបាត់បង់ដីដែនជម្រកសត្វព្រៃ «បឹងពែរ» ឱ្យទៅក្រុមហ៊ុន សម្បត្តិ ផ្លេធីអឹម (Sambath Platinum) ខណៈប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចសួយ ក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ ក៏ធ្លាប់បានព្យាយាមបញ្ឈប់ការទន្ទ្រានធ្វើឡើងដោយក្រុមហ៊ុនមួយដែលត្រូវបានស្គាល់ថាមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងក្មួយប្រុសរបស់លោក ហ៊ុន សែន ផងដែរ។
ជាមួយគ្នានេះ ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចមកពីខេត្តរតនគិរី មណ្ឌលគិរី និងព្រះវិហារ ក៏ប្រឈមមុខនឹងការកោះហៅដើម្បីសាកសួរ និងសម្ពាធពីតុលាការផងដែរ បន្ទាប់ពីពួកគេតវ៉ាប្រឆាំងនឹងក្រុមហ៊ុនផ្សេងៗ។
អាជ្ញាធរក៏បានចាត់វិធានការលើសហគមន៍ជនជាតិវៀតណាមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយបានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅពួកគេពីមាត់ទន្លេក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងភូមិបណ្តែតទឹកក្នុងបឹងទន្លេសាប ហើយអ្នកដែលត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យផ្លាស់ទៅរស់នៅលើដីគោក ពីផ្ទះបណ្ដែតទឹក ក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ក៏ទទួលបានផ្ទះដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់លិចទឹក។
ការបំពុល និងសំរាម គឺជាក្តីកង្វល់បរិស្ថានដ៏ធំរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងនោះ យុទ្ធនាការស្ដារប្រឡាយក៏ចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំនេះផងដែរ។ ភាពអនាធិបតេយ្យត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាហេតុផល ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅរបស់ពលរដ្ឋចេញពីប្រឡាយ។
ទាក់ទិននឹងករណីនាំខ្សាច់ចេញទៅក្រៅប្រទេសវិញ ក្នុងនោះ កប៉ាល់ដឹកខ្សាច់ក៏ត្រូវបានប្រទះឃើញដោយអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មាន ថាបានដឹកខ្សាច់ចេញពីទន្លេមេគង្គទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមផងដែរ។
អ្នកការពារបរិស្ថានដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបគឺ លោក ឈុត វុទ្ធី ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់អស់រយៈពេល១០ឆ្នាំមកហើយ ក្រោមរូបភាពដ៏គួរឱ្យសង្ស័យនៅជួរភ្នំក្រវាញ។ ទោះជាយ៉ាងណា ក្រៅពីការផ្ដល់តម្លៃដល់សកម្មជនទាំងឡាយ អ្នកការពារដីធ្លីជនជាតិដើមភាគតិចមួយរូបដែលហ៊ានលើកឡើងពីការពិត បែរជាត្រូវចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារទៅវិញ។
ឆ្នាំ២០២២នេះ បានបញ្ចប់ដោយការភ្ញាក់ផ្អើលមួយសម្រាប់ក្រសួងកសិកម្ម ដែលបានខិតខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងខ្លាំងក្លាក្នុងការរក្សាមុខមាត់របស់ខ្លួន។
គួរបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងមួយប្រឆាំងនឹងមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មពីររូប ពីបទ «ជួញដូរសត្វស្វាព្រៃសម្រាប់ការធ្វើពិសោធ» ដោយក្នុងនោះ មន្ត្រីសហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានចាប់ខ្លួនប្រធាននាយកដ្ឋានសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះ នៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើ លោក គ្រី ម៉ះផល អំឡុងពេលលោកកំពុងរង់ចាំបន្តដំណើរទៅចូលរួមកិច្ចប្រជុំអនុសញ្ញាការពារសត្វ និងរុក្ខជាតិជិតផុតពូជ CITES (សាយតេស)។
បន្ទាប់ពីដឹងករណីនេះ អ្នកសារព័ត៌មានបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីជួបជាមួយកម្មករនៅក្រុមហ៊ុន វ៉ាន់នី បាយអូ រីស៊ើច (Vanny Bio-Research) ដែលមានកសិដ្ឋានចិញ្ចឹមស្វា និងអ្នកបរបាញ់សត្វស្វានៅស្រុកវាលវែង។
ទាក់ទិននឹងករណីនេះ ក្រុមហ៊ុនជួញដូរសត្វស្វាមួយរបស់អាមេរិកសម្រាប់គោលដៅវេជ្ជសាស្ត្រ បានឱ្យដឹងថា ការផ្គត់ផ្គង់សត្វស្វារបស់ខ្លួនពីកម្ពុជាក៏ត្រូវបានបញ្ឈប់ផងដែរ។ ទោះជាយ៉ាងណា សកម្មជនព្រៃឡង់នៅតែរកឃើញសញ្ញានៃអ្នកប្រមាញ់សត្វស្វានៅក្នុងតំបន់ការពារទាំងនេះដដែល។
វិវាទដីធ្លីធំៗ
រដ្ឋាភិបាលបានបន្តបែងចែកដីរដ្ឋឡើងវិញដល់ឥស្សរជន ឧកញ៉ា និងក្រុមហ៊ុននានា តាមរយៈអនុក្រឹត្យដែលចេញជាបន្តបន្ទាប់ ខណៈអ្នកទទួលដែលទទួលបានចំណាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងក្នុងឆ្នាំនេះ រួមមាន នាយកក្រុមហ៊ុន អ័រគីដេ វីឡា (Orkide Villa), កំពូលតារាចម្រៀងដ៏ល្បីល្បាញមួយរូប, កូនរបស់ឧកញ៉ាដ៏ល្បីម្នាក់, ឧត្តមសេនីយផ្កាយបួន, ប្អូនស្រីរបស់លោក ហ៊ុន សែន, ជំនួយការរបស់លោក ហ៊ុន សែន រួមនឹងឧកញ៉ាដែលជាម្ចាស់កាស៊ីណូ និងទីតាំងប្រតិបត្តិការឆបោក ជាដើម។
មន្ត្រីក្រសួងដែនដីមួយរូបបានលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការចាក់ដីលុបបឹងតាមោក ដោយករណីនេះបានបង្កឱ្យមានជាការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅបឹងតាមោក ដោយសារតែបឹងនេះត្រូវបែងចែកទៅឱ្យឧកញ៉ា អ្នកមានអំណាច និងសមាជិកគ្រួសារមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល។
នៅក្នុងឆ្នាំនេះ ប្រជាពលរដ្ឋក៏បានតវ៉ា រួមទាំងជេរប្រមាថដល់មន្ត្រីដែលយកផ្ទះរបស់ពួកគេផងដែរ។
មហិច្ឆតាក្នុងការលេបត្របាក់ដីធ្លី ក៏បានងាកទៅរកតំបន់ធម្មជាតិនៅក្នុងខេត្តផ្សេងទៀត ដែលក្នុងនោះរួមមាន បឹងទ្រា ក្នុងខេត្តកណ្តាល និងរមណីយដ្ឋានទន្លេបាទី ក្នុងខេត្តតាកែវ។
ព្រៃមេត្តាធម្មជាតិ ដែលស្ថិតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំឱរ៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ គឺជាទីតាំងដ៏ស្ងប់ស្ងាត់មួយសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅជាមួយធម្មជាតិ។ ទោះជាយ៉ាងណា តំបន់នេះត្រូវបានឈូសឆាយ ដើម្បីយកដីសម្រាប់ផ្ដល់ជូនដល់គ្រួសារយោធា ខណៈអ្នកស្រុកលើកឡើងថា ការកាប់បំផ្លាញគឺត្រូវបានធ្វើឡើងហួសពីព្រំដែនដែលកំណត់។
ជាមួយគ្នានេះ ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រំ សុជាតិ ជាព្រះសង្ឃមួយអង្គដែលគង់នៅក្នុងព្រៃមេត្តាធម្មជាតិ ក៏បានបាត់បង់អាស្រមដោយសារតែការឈូសឆាយផងដែរ។
អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា បានចាប់ផ្តើមការបណ្ដេញចេញទ្រង់ទ្រាយធំនៅទូទាំងតំបន់រមណីយដ្ឋានអង្គរ ក្នុងខេត្តសៀមរាប ក្រោមហេតុផលថា អង្គការយូណេស្កូកាលពីពេលកន្លងទៅធ្លាប់លើកឡើងទាក់ទងនឹងផលប៉ះពាល់របស់អ្នករស់នៅក្នុងឧទ្យានអង្គរមកលើប្រាសាទ។
ករណីនេះបានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលមានជីវភាពពឹងផ្អែកលើវិស័យទេសចរណ៍ក្នុងតំបន់អង្គរ ត្រូវផ្លាស់ប្ដូរទៅរស់នៅតំបន់រុនតាឯក ជាតំបន់ដាច់ស្រយាលមួយមានចម្ងាយ២៥គីឡូម៉ែត្រពីប្រាសាទ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន សន្យាថានឹងបង្កើតជាទីក្រុងរណបនៅក្នុងពេលអនាគត។
ទាក់ទិននឹងករណីខាងលើ អ្នកស្រុកជិត ១ម៉ឺននាក់ បានទទួលយកការផ្លាស់ប្តូរទីតាំងនេះ ខណៈអ្នកផ្សេងទៀតលើកឡើងថា ពួកគេមិនបានទទួលសំណង ឬបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីអ្វីនោះទេ ហើយមួយចំនួនទៀតក៏បានតវ៉ានឹងការផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងនេះផងដែរ។
ការបែងចែកដីមួយកន្លែងទៀតដែលបង្កឱ្យមានប្រតិកម្មខ្លាំងពីសំណាក់ពលរដ្ឋ បានកើតឡើង នៅពេលដែលលោកឧកញ៉ា ឡេង ណាវ៉ាត្រា និងលោកឧកញ៉ា ឃុន សៀ ទទួលបានដីព្រៃភ្នំតាម៉ៅ ក្នុងខេត្តតាកែវ ក្នុងចំនួនយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ខណៈក្រុមការងារបានឈូសឆាយដីព្រៃជាង ៥០០ហិកតាយ៉ាងឆាប់រហ័ស។
ទោះជាយ៉ាងណា ការដោះដូរនិងអភិវឌ្ឍតំបន់ភ្នំតាម៉ៅនេះ បន្ទាប់មកត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចេញបទបញ្ជាភ្លាមៗឱ្យលុបចោលទាំងអស់ចំពោះសកម្មភាពនេះ ក្រោយមានប្រតិកម្មពីមហាជនយ៉ាងច្រើន និងបញ្ជាឱ្យដំាដើមឈើឡើងវិញ។
បច្ចុប្បន្ននេះ តំបន់ភ្នំតាម៉ៅ មានសភាពស្ងប់ស្ងាត់ និងហាក់ដូចជាប្រែក្លាយទៅជាឧទ្យានមួយ បន្ទាប់ពីអង្គភាពអង្គរក្សរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចាកចេញពីតំបន់នេះក្រោយកាន់កាប់អស់រយៈពេលប្រមាណជា១ខែ។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០២២នេះផងដែរ រដ្ឋាភិបាលក៏បានបន្តការបង្ក្រាបការកាប់រានព្រៃលិចទឹក ការធ្វើកសិកម្ម និងការនេសាទនៅក្នុងបឹងទន្លេសាប និងតំបន់ទំនាបលិចទឹក ខណៈអាជ្ញាធរក៏បានដាក់ពិន័យលើមន្ត្រីមួយចំនួនផងដែរ៕
បកប្រែនិងសម្រួលចេញពីអត្ថបទដើមភាសាអង់គ្លេស៖ Greed for Land Consumes Lakes, Forests: Environment 2022
