ក្រុមអ្នករៀបចំកម្មវិធីបុណ្យបានលើកឡើងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដែលមានចំនួនប្រមាណជាកន្លះលាននាក់បានមកចូលរួមពិធីបុណ្យបញ្ចុះខណ្ឌសីមាព្រះវិហារថ្មីមួយ នៅក្នុងខេត្តឃ្លាំង ដែនដីកម្ពុជាក្រោម សម្រាប់រយៈពេលបីថ្ងៃ កាលពីចុងខែធ្នូកន្លងទៅ។
ផ្លូវត្រូវបានបិទ ក្នុងចម្ងាយប្រមាណជា៣០០ម៉ែត្រពីខ្លោងទ្វារវត្ត ក្នុងតំបន់ទីប្រជុំជនដែលមានប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើនរស់នៅ ខណៈបរិវេណវត្តមានសភាពអ៊ូអរទាំងយប់និងថ្ងៃ ដោយមានតូបប្រមាណជា៣០០ ត្រូវបានរៀបចំឡើងសម្រាប់លក់សម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីខ្មែរ និងរបស់របរចម្រុះទាំងឡាយ។
ជាមួយគ្នានេះ ក៏មានការសម្ដែងល្ខោនខ្មែរ ការច្រៀងចម្រៀងជាភាសាខ្មែរ និងការតាំងលម្អចង្កៀងបំភ្លឺផងដែរ។
ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ជុំវិញ ស្លាកសញ្ញាព័ត៌មានទាំងអស់ត្រូវបានដាក់ជាភាសាវៀតណាម ប៉ុន្តែពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមបានធ្វើការសន្ទនាគ្នាជាភាសាខ្មែរ ដោយក្នុងនោះមានមួយចំនួនអាចនិយាយភាសាខ្មែរបានយ៉ាងរលូន និងខ្លះទៀតនិយាយដោយមានការលាយឡំជាមួយនឹងភាសាវៀតណាមតិចតួច។
គួរបញ្ជាក់ថា វត្តថ្មី ដែលជំនួសទីតាំងចាស់ ក្នុងចម្ងាយ២គីឡូម៉ែត្រនេះ ត្រូវបានផ្តល់មូលនិធិសាងសង់ដោយការបរិច្ចាគពីពុទ្ធបរិស័ទ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម។ សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ការដាក់បញ្ចូលទឹកដីកម្ពុជាក្រោមឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប្រទេសវៀតណាម នៅតែជាប្រធានបទដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយរហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។ ទោះជាយ៉ាងណា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅតែខិតខំថែរក្សាប្រពៃណី វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងភាសាខ្មែរ នៅលើទឹកដីដូនតារបស់ពួកគេរហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម រស់នៅក្បែរទីតាំងវត្តមួយរូប កញ្ញា ស៊ីនធី ថាញ់លៀង អាយុ២៤ឆ្នាំ ដែលបានចូលរួមក្នុងពិធីបុណ្យបញ្ចុះខណ្ឌសីមាព្រះវិហារថ្មី កាលពីចុងខែធ្នូ កន្លងទៅ ក្នុងសម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីខ្មែរ បានលើកឡើងថា ការសាងសង់ព្រះវិហារនេះត្រូវចំណាយពេលជិត១២ឆ្នាំ ប៉ុន្តែទីតាំងវត្តថ្មីនេះនឹងក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ខ្មែរក្រោមនៅក្នុងសហគមន៍។
កញ្ញាថា៖ «មានអារម្មណ៍ថាសប្បាយចិត្ត ពេលកសាងរួចរាល់អស់អ៊ីចឹង។ ចាប់ពីពេលហ្នឹងទៅ យើងអាចជុំជុំគ្នាក្នុងវត្ត និងអាចធ្វើពីធីបុណ្យផ្សេងៗទៀតងាយស្រួល»។
ពលរដ្ឋរស់នៅក្បែរទីតាំងវត្តមួយរូបទៀត គឺលោក យ័ញ សេត អាយុ៣៣ឆ្នាំ ដែលនៅតែបន្តហៅឈ្មោះខេត្តខ្មែរថាខេត្តឃ្លាំង បើទោះជាវៀតណាមបានប្តូរឈ្មោះទៅជាខេត្ត សុកត្រាំង ក្តី។ លោកបានឱ្យដឹងថា រូបលោកសប្បាយរីករាយ ដែលឃើញព្រះវិហារថ្មីនេះមានរចនាប័ទ្មដូចទៅនឹងប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយខណៈដែលធំដឹងក្ដីឡើងក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋវៀតណាម លោកយល់ថា ការការពារប្រពៃណីខ្មែរ គឺពិតជារឿងដ៏សំខាន់។
លោក យ័ញ សេត បានចូលរួមជាមួយនឹងក្រុមអ្នករៀបចំកម្មវិធីបុណ្យ ដោយលោកមានភារកិច្ចទទួលស្វាគមន៍ភ្ញៀវដែលមកកាន់ពិធីបុណ្យឆ្លងព្រះវិហារថ្មីនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរូបនេះ មិនសប្បាយចិត្តឡើយ នៅពេលឃើញអាជ្ញាធរវៀតណាមបង្ខំវត្តឱ្យដាក់ទង់ជាតិរបស់ប្រទេសវៀតណាមនៅក្នុងវត្តខ្មែរ។
លោក យ័ញ សេត កាលពីពេលកន្លងទៅ ក៏ធ្លាប់មានបញ្ហាជាមួយនឹងអាជ្ញាធរវៀតណាម ទាក់ទងនឹងការបង្ហោះវីដេអូតាមប្រព័ន្ធបណ្តាញសង្គមអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ដែលក្នុងនោះរួមមានការលើកឡើង ដែលថាទឹកដីកម្ពុជាក្រោមធ្លាប់ជាផ្នែកមួយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
ទាក់ទិននឹងករណីនេះ លោកក៏ធ្លាប់ត្រូវបានអាជ្ញាធរវៀតណាមចាប់ឃាត់ខ្លួនចំនួនពីរដងផងដែរកាលពីឆ្នាំមុន ដោយលើកទីមួយមានរយៈពេលពីរថ្ងៃ និងលើកទីពីរមានរយៈពេលប្រាំម៉ោង។
លោកបន្តថា៖ «ចេះតែតស៊ូទៅ រាល់ថ្ងៃ ខ្ញុំរស់ដើម្បីជាតិ ខ្ញុំមិនរស់ដើម្បីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនទេ។ ស្លាប់ខ្លួន រស់ជាតិ តែបើស្លាប់ជាតិ គឺសាបសូន្យ! ប៉ូលិសសួរខ្ញុំថានរណាដឹកនាំខ្ញុំធ្វើអ៊ីចឹង ខ្ញុំថាចង់ធ្វើខ្លួនឯង»។
លោកបន្ថែមថា បើទោះបីមានសម្ពាធយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកនៅតែមានអារម្មណ៍ថា វាជាបេសកកម្មរបស់លោកក្នុងការជួយជនជាតិខ្មែរឱ្យរក្សាបាននូវភាសា និងប្រពៃណីរបស់ខ្លួន។
វត្តមុនីរង្សីសិរីវង្សធម្មជោតិ៍ គឺជាវត្តថ្មីចុងក្រោយមួយក្នុងចំណោមវត្តខ្មែររាប់រយនៅកម្ពុជាក្រោម ដែលមួយចំនួនមានអាយុកាលរាប់សតវត្សរ៍មកហើយ និងខ្លះទៀតមានសិលាចារឹកនៅលើជញ្ជាំង។
សម្រាប់ខេត្តព្រះត្រពាំង ដែលវៀតណាមបានប្តូរឈ្មោះទៅជាខេត្ត ត្រាវិញ (Tra Vinh) និងដែលស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើតនៃខេត្តឃ្លាំង ខេត្តនេះមានវត្តជាង១៤០វត្ត ដោយមានវត្តមួយត្រូវបានអះអាងដោយអង្គការសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ថាមានអាយុកាលតាំងពីគ.ស. ៣៧៣ គឺ វត្តសម្បួររង្សី ដែលស្ថិតនៅក្នុងស្រុកកំពង់ស្ពាន ខេត្តព្រះត្រពាំង។
ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍កន្លងទៅ ភាពតានតឹងបានកើនឡើងខ្ពស់ ក្នុងនោះ អំពើហិង្សាលើជនជាតិភាគតិច ត្រូវបានសង្កេតឃើញថា កើតមានឡើងចាប់ពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ ហើយកាលពី១៥ ឆ្នាំមុន ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមក៏បានដឹកនាំការតវ៉ាម្តងហើយ ដែលបង្កឱ្យមានការបង្ក្រាប និងការចាប់ខ្លួនផងដែរ។
ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមមួយអង្គព្រះនាម ថាច់ ថយ ព្រះជន្ម៣៩វស្សា គឺជាគ្រូបង្រៀននៅវត្តផ្នោកំបុត ក្នុងស្រុកកំពង់ធំ ខេត្តព្រះត្រពាំង បានមានថេរដីកាថា វត្តអារាមនៅតែជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃការអប់រំភាសាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម។
ព្រះតេជព្រះគុណបន្តថា បើទោះបីជាអាជ្ញាធរវៀតណាមអនុញ្ញាតឱ្យមានការអប់រំជាភាសាខ្មែរខ្លះក្តី ប៉ុន្តែការរឹតបន្តឹងជុំវិញការបង្រៀនប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរនៅតែមាន។
សម្រាប់ការសិក្សា ព្រះអង្គបន្ថែមថា មានទាំងថ្នាក់ពេញមួយឆ្នាំ និងវគ្គពិសេសក្នុងអំឡុងពេលវិស្សមកាលពីការសិក្សាភាសាវៀតណាមនៅសាលារដ្ឋ។ ព្រះអង្គថា កូនសិស្សខ្មែរក្រោម ប្រុសស្រីភាគច្រើន គឺទទួលបានការសិក្សានៅតាមវត្តអារាម។ ទោះជាយ៉ាងណា ព្រះអង្គថា គ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរ ពេលខ្លះក៏បានព្យាយាមឆ្លៀតបង្រៀនប្រវត្តិសាស្ត្រតាមទស្សនៈខ្មែរផងដែរ។
សម្រាប់ព្រះភិក្ខុអង្គនេះ ការប្រឈមផ្សេងៗចំពោះទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរក្នុងតំបន់ក៏កើតមានឡើងផងដែរ ដែលក្នុងនោះ ឪពុកម្តាយជាច្រើនមិនបានមើលឃើញពីផលប្រយោជន៍នៃការរៀនភាសា [ខ្មែរ] របស់កូនពួកគេនោះទេ។
ទាក់ទិននឹងករណីនេះ ព្រះអង្គបន្តថា រូបព្រះអង្គកំពុងតែព្យាយាមបង្រៀនមនុស្សជំនាន់ក្រោយឱ្យមានចំណាប់អារម្មណ៍កាន់តែខ្លាំងអំពីវប្បធម៌របស់ខ្លួន ដោយព្រះអង្គជឿជាក់ថា មនុស្សជំនាន់ថ្មីនឹងមានការចាប់អារម្មណ៍ជាងជំនាន់មុនៗនេះ។
ព្រះអង្គថា៖ «ចង់បន្តបង្រៀនដល់ចាស់ ដល់ស្លាប់ មិនដែលមានគំនិតថាឈប់នោះទេ។ ប្រសិនបើអប់រំដល់ពួកគេបានច្រើន សង្ឃឹមថាកូនខ្មែរក្រោមនឹងរៀនបានច្រើនជាងជំនាន់នេះ។ គំនិតតែមួយនៃខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ចង់សិក្សាអក្សសាស្រ្តខ្មែរ គឺដើម្បីឱ្យខ្លួនចេះ ទីពីរដើម្បីជួយបន្តភាសាអក្សរសាស្រ្តរបស់ខ្លួនទៅអនាគតទៀត។ ហើយនៅកម្ពុជាក្រោម បើយើងមិនខំប្រឹងប្រែងរៀនទេ យើងអត់មានសាលាទៅរៀនអក្សរជាតិទេ អ៊ីចឹងមានតែបង្រៀននៅក្នុងវត្ត»។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមម្នាក់រស់នៅក្បែរវត្តមួយនៅក្នុងខេត្តព្រះត្រពាំង លោក ថោង យិន បានលើកឡើងថា រូបលោកសង្កេតឃើញថា កុមារបានចូលរៀននៅសាលាតាមវត្តអារាមច្រើនជាងមុន។ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមវ័យ៥៣ឆ្នាំ ដែលអះអាងថាមិនចេះអាននិងសរសេរភាសាខ្មែររូបនេះ និយាយថា កូនប្រុសរបស់គាត់ក៏បានចូលបួសនៅក្នុងវត្តមួយបន្ទាប់ពីបានបញ្ចប់ការសិក្សា ហើយកូនស្រីរបស់គាត់បានសិក្សាភាសាខ្មែរ និងបង្រៀនភាសាអង់គ្លេសដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ។
លោកថា៖ «ជាប្រពៃណីខ្មែរយើងដែលឱ្យកូនបួសដើម្បីរៀន និងអភិរក្សអក្សរខ្មែរ។ គេអាចបំបាត់អត្តសញ្ញាណយើងបាន តែយើងអត់ភ្លេចថាយើងជានរណាទេ»៕
បកប្រែនិងសម្រួលចេញពីអត្ថបទដើមភាសាអង់គ្លេស៖ Pagodas in Vietnam Guide Rejuvenation of Khmer Traditions
