វិធានការចាប់ឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់ក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំគណបក្សជំទាស់ជាបន្តបន្ទាប់តាមផ្លូវតុលាការ លើសង្វៀនប្រកួតនយោបាយ បានកក្រើកឡើងវិញនៅប៉ុន្មានសប្តាហ៍នេះ ស្របពេលរដូវបោះឆ្នោតដើម្បីដណ្ដើមតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីសម្រាប់ដឹកនាំប្រទេសអាណត្តិថ្មី កាន់តែខិតជិតមកដល់។
អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលមានដើមកំណើតពីដែនដីកម្ពុជាក្រោម គឺលោក ថាច់ សេដ្ឋា ត្រូវតុលាការបង្គាប់ឱ្យឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារព្រៃស រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមករា ក្រោយពីគាត់ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចច្បាប់ខ្លួន ដោយចោទថា«មិនបំពេញកាតព្វកិច្ចចំពោះឧបករណ៍អាចជួញដូរបាន» ឬមិនគោរពកិច្ចសន្យាទូទាត់ប្រាក់ ពាក់ព័ន្ធជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយកាលពីឆ្នាំ២០១៩។
វិធានការនេះធ្វើឡើងតែ១សប្តាហ៍ ក្រោយពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ព្រមានក្រុមមន្ត្រីបក្សភ្លើងទៀន ពីខេត្តកំពង់ចាម ក្នុងពិធីមួយ កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣។
ការព្រមាននោះ លោកបញ្ជាឱ្យមេធាវីនៅទូទាំងប្រទេសរបស់បក្សកាន់អំណាច តាមដានសារនយោបាយរបស់បក្សប្រឆាំងមួយនេះ ប្ដឹងទៅតុលាការ ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឱ្យមានការចោទប្រកាន់ជាថ្មីទៀតលើបក្សប្រជាជនថាជាអ្នកលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត និងរិះគន់ប្រភពគណបក្សនេះផងដែរ។
ជាការកត់សម្គាល់ ការចេញបញ្ជាឱ្យមេធាវីប្រើវិធានការច្បាប់នៅទូទាំងប្រទេសនេះ ចំពេលមានការរិះគន់ថាស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតទាំងមូល គ្រប់គ្រងដោយបក្សកាន់អំណាច។
សារគំរាមពេលនោះ លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ចេញឈ្មោះលោក គង់ គាំ ឧត្តមទីប្រឹក្សាគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលបានរិះគន់ប្រភពថ្ងៃ៧មករា ហើយលោកបង្ហាញជំហរមិនដកថយ ក្នុងការជំរុញសំណុំរឿងរឹបអូសដីលោក សុន ឆ័យ និងបង្ហើបពីជំនួប ជជែកគ្នារវាងលោក ថាច់ សេដ្ឋា និងកូនប្រុសច្បងរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីទៅថ្ងៃអនាគត ។
លោកលើកឡើងថា៖ «អ៊ីចឹងខ្ញុំសុំ ក្នុងឋានៈជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវតែក្ដាប់ឱ្យជាប់ មេធាវីរបស់គណបក្សនៅគ្រប់ថ្នាក់ទាំងអស់នៅគ្រប់ទីកន្លែង កើតនៅកន្លែងណា ត្រូវប្ដឹងនៅកន្លែងហ្នឹង។ ពួកនេះ [គណបក្សភ្លើងទៀន] បើមិនធ្វើអ៊ីចឹង គឺមិនរាងទេ […] នេះជាសារមួយដើម្បីបញ្ជាក់ជូនពួកអ្នកឯង យើងអត់មានជម្រើសទេ បើអ្នកឯងនៅបន្តវាយគណបក្សប្រជាជន គណបក្សប្រជាជនមានតែតបតតាមផ្លូវច្បាប់»។
៤ថ្ងៃ ក្រោយពីការព្រមាននេះ លោក គង់ គាំ បានប្រគល់ដីដែលមានទំហំជិតកន្លះហិកតានិងផ្ទះនៅសង្កាត់ទន្លេបាសាក់ រាជធានីភ្នំពេញ ឱ្យទៅរដ្ឋាភិបាលតាមការព្រមាន ខណៈលោក ហ៊ុន សែន បោះរឿងនេះឱ្យទៅអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បើកការស្រាវជ្រាវបន្ទាន់ដើម្បីចាត់វិធានការ បើទោះជាលោក គង់ គាំ ធ្លាប់អះអាងថា ដីនិងផ្ទះនៅទីតាំងនោះ គាត់បានចូលកាន់កាប់តាំងពីក្រោយថ្ងៃរំដោះក្ដី។
ដោយឡែក អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀនមួយរូបទៀតគឺ លោក សុន ឆ័យ កំពុងប្រឈមនឹងវិធានការរឹបអូសដីនិងផ្ទះ សម្រាប់សងជំងឺចិត្តដល់បក្សកាន់អំណាច ជាភាគីឈ្នះក្ដី ចំនួន១លានដុល្លារ ក្នុងសំណុំរឿងបរិហារកេរ្តិ៍ ពាក់ព័ន្ធនឹងការរិះគន់បញ្ហាការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០២២។
បន្ថែមពីនេះ ដីនិងផ្ទះលោក សម រង្ស៊ី នៅសង្កាត់ចាក់អង្រែលើ ជាអតីតស្នាក់ការបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន ទម្លាយដែរថាបានលក់ដាច់ហើយ ដើម្បីយកប្រាក់សងបក្សកាន់អំណាច ក្រោយពីបក្សប្រជាជនឈ្នះក្ដី។
សំណួរនៅត្រង់ថា តើវិធានការចាប់ខ្លួនលោក ថាច់ សេដ្ឋា បន្សល់ទុកមន្ទិលអ្វីខ្លះជុំវិញសង្វៀននយោបាយ?
អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា កត់សម្គាល់ថា ការចាប់ខ្លួនលោក ថាច់ សេដ្ឋា អាចជារឿងនយោបាយច្រើនជាង ព្រោះវាបានកើតឡើងក្រោយពីមានការគំរាមពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីទៅលើគណបក្សភ្លើងទៀន ជុំវិញវិធានការរឹបអូសដីនិងផ្ទះលោក គង់ គាំ និងលោក សុន ឆ័យ។
លោកមើលឃើញថា ជាមុំនយោបាយ យុទ្ធសាស្ត្រនេះ បក្សកាន់អំណាចបានយកប្រៀបលើសមរភូមិនយោបាយចំនួន៣គោលដៅធំៗ ដើម្បីបន្សាបឥទ្ធិពលដៃគូប្រកួត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «មូលហេតុដែលធ្វើរឿងហ្នឹង ដោយសារមកដល់ពេលនេះ កម្ពុជាជិតដល់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៣ ដែលជាការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ អាណត្តិទី៧។ ដូច្នេះ គណបក្សភ្លើងទៀន ដែលជាបក្សប្រឆាំងកំពុងតែមានសំឡេង និងសក្តានុពលគួរសមដែរ។ ដូច្នេះ ជាយន្តការមួយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច គឺធ្វើអ៊ីចឹង! ដើម្បីគឺទី១ បន្សាបឥទ្ធិពលគណបក្សភ្លើងទៀន កុំឱ្យមានសំឡេងទាក់ទាញអ្នកគាំទ្របានច្រើន»។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា ក្នុងទីលានប្រកួតនយោបាយ បើក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំប្រឆាំងចុះខ្សោយ វានឹងធ្វើឱ្យការងារ ឬការបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បីកៀរគរសំឡេងគាំទ្រ នឹងត្រូវធ្លាក់ចុះ។
លោកបន្តថា៖ «រឿងទី២ កាលណាធ្វើអ៊ីចឹង គឺដើម្បីបំបាក់ស្មារតីអ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំងមួយហ្នឹងនៅតាមមូលដ្ឋាន ក៏ដូចជាអ្នកនយោបាយនៅមូលដ្ឋាន ថាបើសិនជាមិនទៅរក ឬក៏ធ្វើអ្វីតាមការចង់បានរបស់បក្សកាន់អំណាចទេ ពួកគេត្រូវទទួលបានការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដែរ។ សូម្បីតែមេដឹកនាំកំពូលរបស់គណបក្ស នៅតែគេហ៊ានធ្វើ ចុះសកម្មជនធម្មតា! អាហ្នឹងក៏ជាសារគំរាមមួយដែរ»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ កត់សម្គាល់ថា វិធានការនេះអាចជាសេណារីយ៉ូវែងឆ្ងាយមួយរបស់បក្សកាន់អំណាច ក្នុងការកំណត់អាសនៈបក្សភ្លើងទៀនមិនឱ្យគំរាមកំហែងដល់យន្តការផ្ទេរអំណាច។
ក្នុងន័យនេះ លោកគូសបញ្ជាក់ថា លោក ហ៊ុន សែន ទំនងជាដឹងមុនថា សកម្មជនជើងក្រោមនៅមូលដ្ឋាននៃគណបក្សភ្លើងទៀន នៅមានស្មារតីរឹងមាំ ដែលចរន្តនេះអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផែនការផ្ទេរអំណាចពីលោក ហ៊ុន សែន ទៅលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បើទប់ស្កាត់ក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរបស់ដៃគូប្រកួត។
ប៉ុន្តែលោកយល់ថា បើបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលខ្វះសេចក្ដីក្លាហាន ដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌ឱ្យមេដឹកនាំ ស្រមោលនេះនឹងបន្តតាមបន្លាចបក្សភ្លើងទៀនគ្មានទីបញ្ចប់។
លោកបន្ថែមថា៖ «ឧទាហរណ៍ថា លោក ហ៊ុន សែន កំពុងកំណត់សេណារីយ៉ូលទ្ធផលបោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០២៣ មិនឱ្យគណបក្សភ្លើងទៀនបានកៅអីលើសពី២០ទេ។ ហើយប្រសិនបើចេញលទ្ធផលបែបនេះ គាត់នៅតែអាចសម្លុតគណបក្សភ្លើងទៀនមិនឱ្យតវ៉ាអំពីលទ្ធផលនោះដដែល។ នេះជាគោលដៅវែងឆ្ងាយមួយរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន»។
អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបទៀត លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មើលឃើញថា ចំណាត់ការនេះ បើទោះបីមានការសំអាងហេតុ មិនពាក់ព័ន្ធរឿងនយោបាយ តែលោកថា សហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិ គេមើលឃើញថាជាចំណាត់ការរត់តាមបន្ទាត់នយោបាយ។
លោកយល់ថា សេណារីយ៉ូនេះមិនមែនជាជម្រើសរំលាយគណបក្សភ្លើងទៀនចេញពីឆាកនយោបាយទេ តែថាជារនាំងរឹងមាំ ដើម្បីពង្រឹងអំណាច បើបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលមិនធ្វើចលនាខ្លាំងដើម្បីទាមទារសិទ្ធិ។
លោកមើលឃើញដែរថា វិធាននេះមិនត្រូវបានតតាំងពីក្រុមបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលទេ វាបង្ហាញបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលនឹងបន្តសម្របខ្លួនក្រោមសម្ពាធនេះរហូតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោត។
លោកថា៖ «ទស្សនៈ ខ្ញុំគ្រាន់តែ[ថា]គំរាម ដើម្បីកុំឱ្យភ្លើងទៀនហ្នឹងបាន[អាសនៈសភា]លើសពី ១ភាគ៣ [៤២អាសនៈ ក្នុងចំណោមអាសនៈសរុប១២៥] បើសិនជាចរន្តគណបក្សភ្លើងទៀនបាត់ខ្លាច គាត់អាចធ្វើចលនាខ្លាំង គាត់អាចបាន១ភាគ៣បាន លើស៤០! ហើយបើគាត់រួមកៀរគរអ្នកប្រជាធិបតេយ្យខ្លាំង ហើយមានគណៈកម្មាធិការជាតិល្អ គាត់អាចឈរដូចកម្លាំងសង្គ្រោះជាតិនៅឆ្នាំ២០១៣»។
មាត្រា៩៨ ថ្មី (មួយ) នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថា រដ្ឋសភាអាចទម្លាក់សមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ឬទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលពីតំណែងដោយអនុម័តញត្តិស្តីបន្ទោសតាមសំឡេងឆ្នោតភាគច្រើនដាច់ខាតនៃសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល។
មាត្រានេះបញ្ជាក់ថា៖ «ញត្តិបន្ទោសរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានលើកឡើង ជូនរដ្ឋសភាដោយតំណាងរាស្ត្រ ១ភាគ៣ នៃសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល ទើបរដ្ឋសភាអាចលើកមកពិភាក្សាបាន»។
ប៉ុន្តែលោកថា ការប្រើប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីយកប្រៀបលើទីលានបោះឆ្នោត វាឆ្លុះបញ្ចាំងពីការប្រកួតប្រជែងអំណាចខ្វះសុចរិតភាព មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈពលរដ្ឋ បង្កជាហានិភ័យជាតិ ខណៈសហគមន៍អន្តរជាតិកំពុងជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ តាមស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា កម្ពុជាអនុវត្តរបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ រដ្ឋាភិបាលប្តេជ្ញាចិត្តអនុវត្តគោលនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិ ដើម្បីការពារឯករាជ្យជាតិ។
ដោយឡែក អ្នកប្រឹក្សាយោបល់ផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត និងការស្រាវជ្រាវ លោក សេក សុជាតិ មើលឃើញថា ការប្រើប្រព័ន្ធច្បាប់ ដើម្បីយកប្រៀបលើទីលានប្រកួតការបោះឆ្នោត ជាការដើរផ្ទុយពីស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយរបត់នេះនឹងធ្វើឱ្យជាតិបន្តខាតបង់គ្មានទីបញ្ចប់ បើមិនមានអ្វីត្រូវកែលម្អនោះ។
លោកថា៖ «ចំណុចដែលខាតបង់ គឺវាដើរប្រាសចាកនៃគោលការណ៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងធ្វើឱ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាដើរប្រាសចាកពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយវានឹងកាន់តែធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ទៀត ហើយផលចំណេញដែលបានហ្នឹង គឺបានទៅលើតែគណបក្សកាន់អំណាច ហើយនិងផលប្រយោជន៍មួយចំនួនតូចដែលមេដឹកនាំនៃគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលគាត់បានទទួលតាមរយៈការធ្វើសម្បទាននយោបាយផ្ទៃក្នុងដែលលាក់កំបាំងហ្នឹង»៕
