សង្គមស៊ីវិលយល់ថាការយាយីសំឡេងរិះគន់ជំរុញឱ្យបទឧក្រិដ្ឋកើនឡើង

លោក អំ សំអាត នាយកកិច្ចការទូទៅ​អង្គការលីកាដូ ក្នុងថ្ងៃចូលបំភ្លឺនៅអគ្គស្នងការដ្ឋាននគរបាលជាតិ ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងបង្ហោះគាំទ្របទចម្រៀងរ៉េបថ្មីរបស់យុវជន​ គា សុគន្ធ ដែល​មាន​ចំណង​ជើង​ថា «ឈាម​បាតុករ» នាព្រឹកថ្ងៃទី០៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣។ (ហ៊ាន រង្សី)

ក្រុមអង្គការ​សង្គមស៊ីវិល​មួយចំនួនបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា កម្ពុជានឹងពិបាកបោសសម្អាត​បទ​ឧក្រិដ្ឋ​លាងលុយ​ខុស​ច្បាប់​ និងរើខ្លួនចេញពីបញ្ជីខ្មៅនៃអំពើជួញដូរមនុស្ស បើសំ​ឡេ​​​ងរិះគន់​ដែល​​ជា​​​តួអង្គ​ចូល​រួម​ជំ​រុញ​​​តម្លា​ភាពសង្គម នៅតែបន្តរងការគំរាមកំហែង ក្រោម​រូបភាព​អនុវត្ត​ច្បាប់​បែប​ស្តង់​ដា​រកម្ពុជា​។

នៅដើម​ខែមករា​នេះ នគរបាលជាតិ​បាន​ហៅ​ប្រធាន​អង្គ​ការ​មួយ​ចំនួនដែល​សកម្ម​ក្នុង​ការ​ទាម​ទារ​យុត្តិ​ធម៌សង្គម​ ទៅធ្វើកិច្ចសន្យាលុបបទចម្រៀងរ៉េប ដែលមានចំណង​ជើង​ថា «ឈាមបាតុករ» ចេញពីបណ្តាញ​សង្គម​​ហ្វេសប៊ុក​របស់​ពួកគេ បើទោះបីពួកគេអះអាងថា ការ​បង្ហោះបទ​ចម្រៀង​នោះជា​សេរីភាពបញ្ចេញមតិដែល​​ធានាដោយច្បាប់ ក្នុងគោល​បំណងទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបា​លលុប​បំបាត់វប្បធម៌​និទណ្ឌភាពក្តី។

ដោ​​​​យឡែក មេដឹកនាំគណបក្សភ្លើងទៀនមួយចំនួនកំពុង​ជាប់បណ្ដឹងនៅតុ​លាការ ក្នុងនោះមានអនុប្រ​ធា​ន​​គណបក្ស គឺលោក ថាច់ សេដ្ឋា និងលោក សុន ឆ័យ ជាដើម ខណៈគណបក្សសង្គ្រោះ​ជាតិ​ដែលតុ​​លាកា​​រ​រំ​​លា​យអំឡុងចុងឆ្នាំ២០១៧ នៅបន្តបិទខ្ទប់ពីសង្វៀននយោបាយនៅឡើយ។

ជាការកត់សម្គាល់ ក្រោយ​អវត្តមានបក្សប្រឆាំងពីសង្វៀននយោបាយ កម្ពុជាបានរអិលធ្លាក់ទៅក្នុងបញ្ជីខ្មៅ នៃ​​​​អំពើជួញដូរមនុស្សរ​បស់​សហរដ្ឋអាមេរិក ខណៈប្រទេសក្រីក្រមួយនេះមិនទាន់រើខ្លួនពីប្រទេសតាមដា​ន​​ការលាយលុ​យកខ្វក់នៅឡើយ។

នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត យល់ថា ចំណា​​​​​​ត់ការថ្មីៗនេះជាការរឹតត្បិតបន្ថែមទៀតទៅលើតួអង្គជំរុញការកែលម្អសង្គម បង្ក​ជា​ឧបសគ្គ​ដល់​ការ​ពង្រឹង​នីតិរដ្ឋ។ បញ្ហានេះ លោកបារម្ភថា សកម្មជន​សិទ្ធិ​មនុស្ស បរិស្ថាន គណបក្សនយោបាយ នឹង​ត្រូវបាន​ចាត់​វិធានការ​ប​ន្ថែ​​​មទៀត បើអាជ្ញាធររដ្ឋនៅតែគិតថា ការអនុវត្តច្បាប់នៅតែបន្តធ្វើតាមស្តង់ដារកម្ពុជា។

លោកយល់ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់បទល្មើសផ្សេងៗ រួមទាំងរើខ្លួនចេញពីបញ្ជីខ្មៅនៃការជួញដូរមនុស្ស និងការលា​ងលុយកខ្វក់ ទាល់​តែកម្ពុជា​​​​​ពង្រឹង​​នីតិរដ្ឋ ដែល​ការណ៍​នេះផ្តើម​ចេ​​ញពីការបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិ។

លោកថា៖ «សំឡេងនៃការរិះគន់ក្នុង​ន័យ​ស្ថាបនា​នេះ [] វា​ដូច​ជា​កញ្ចក់សម្រាប់​ឆ្លុះបញ្ចាំង​ថា អ្វី​ដែលរដ្ឋាភិបាល​នៅ​មាន​ការ​ខ្វះ​ខាតក្នុង​ការ​កែ​លម្អ អាហ្នឹងជារឿងសំខាន់ណាស់»។

លោកបារម្ភថា បើគ្មានអ្វី​កែលម្អទេ កម្ពុជា​នឹងប្រឈមបញ្ហាធំៗ២ ដែល​​ថា ទី១ សម្ពាធ​អន្តរ​ជាតិនឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​កម្ពុជា​បាត់​បង់​ប្រយោជន៍​ខាងផ្នែក​អំណោយ​ផល​សេដ្ឋ​កិច្ច​ពី​លោក​សេរី​ ពាក់​​ព័ន្ធ​ប្រព័ន្ធ​អនុគ្រោះ​ពន្ធ និងទី២ ​​ប្រឈមការ​កើនឡើង​នូវ​​បទ​ល្មើ​​​ស​នានា រួមទាំង​ការ​ជួញដូរមនុស្សឆ្លងដែន​​ដូចដែល​រដ្ឋាភិបាលធ្លាប់លើកឡើង។

អ្នកប្រឹក្សាយោបល់ផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត និង​ការស្រាវជ្រាវ លោក សេក សុជាតិ លើកឡើងថា បរិបទ​ន​យោ​​​​​​​​បាយដែលបង្កជាការគំរាមកំហែង​ដល់​សំឡេងរិះគន់ដើម្បីស្ថាបនា ជាការអនុវត្តផ្ទុយពីស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ ហើយបានលើកទឹកចិត្ត​ឱ្យមានការប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់កាន់តែកើនឡើងនៅកម្ពុជា។

លោកថា៖ «បើសិនជានៅតែបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហាក់បី​ដូច​ជា​ការ​គំាទ្រឱ្យ​មាន​ការប្រព្រឹត្តអំពើល្មើសច្បាប់ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់​នីតិរដ្ឋ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និង​ការគោរព​សិ​​ទ្ធិមនុស្ស ក៏ដូចជារដ្ឋធម្មនុញ្ញហ្នឹងក៏មិនត្រូវបានអនុវត្តឱ្យបានពេញលេញដែរ»។

អ្នកនាំពា​ក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជារ​បស់​រដ្ឋាភិបាល​ លោក កត្តា អ៊ន លើក​ឡើង​ថា ការ​ព្រួយបា​​រម្ភរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ជុំវិញបញ្ហាបង្ក្រាប​បទឧក្រិដ្ឋ​នៅ​កម្ពុជា ជា​រឿង​ត្រឹម​ត្រូវ ប៉ុន្តែ​លោក​ថា បញ្ហា​នេះ រដ្ឋាភិបាលកំពុងសហការជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធទប់ស្កាត់បានល្អប្រសើរមួយកម្រិតហើយ។

លោកថា៖ «ប្រទេសនីមួយៗ យើងមានច្បាប់រៀងៗខ្លួន ពិសេសច្បាប់ប្រឆាំងនឹងបទល្មើស ដូច្នេះហើយក្នុង​ក្រប​ខណ្ឌដែល​បទល្មើស​កើត​ឡើង​នៅ​កម្ពុជា គឺយើងអនុវត្តច្បាប់កម្ពុជា»។

មាត្រា៣១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ​ចែងថា «កម្ពុជាទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដូចមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញនៃអង្គការ​សហប្រជាជាតិ សេចក្តី​ប្រកាស​ជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និង​កតិកាសញ្ញា ព្រមទាំងអនុសញ្ញាទាំង​ឡាយ​ទាក់​ទង​នឹង​សិទ្ធិ​មនុស្ស»។

នាយក​ប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី សង្កេតឃើញ​ថា ការដែលកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងបញ្ជីខ្មៅនៃ​​ការជួញដូរមនុស្ស និង​ជា​ប្រទេស​តាមដានការលាងលុយ​ខុស​ច្បាប់ រួម​ទាំង​កើត​ឡើង​នូវ​បទ​ឧក្រិដ្ឋផ្សេងៗ ជា​​ផលវិបាក​ជាក់ស្តែងកើតចេញពីការធ្វើឱ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដើរថយក្រោយ ចាប់​ពីចុងឆ្នាំ២០១៧មក ដែល​មាន​រំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាបក្សប្រឆាំងធំមួយចេញពីឆាកនយោបាយ។

លោកថា បញ្ហានេះ​បានបង្កជាឧបសគ្គ​ក្នុងការ​ទាក់​ទាញ​អ្នកវិនិយោគ និងជា​ឧបសគ្គ​ក្នុង​ការ​ជំរុញ​ដល់​ការលូត​លា​​ស់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងការធ្លាក់ចុះនូវការផ្តល់សេវា​យុត្តិធម៌​។

បញ្ហានេះ លោកយល់ថា វិធានការច្បាប់បង្កប់​នូវរូបភាពគំរាមកំហែងសំឡេងរិះគន់ដើម្បីស្ថាបនា តាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ អាចនឹងធ្វើឱ្យបណ្តា​​ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ ដែល​មាន​អំណាច​ធំៗ​ខាង​សេដ្ឋកិច្ច​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​​ ដែលអាច​ប៉ះពាល់ដល់វិស័យសំខាន់ៗនៃសសរ​ស្ដម្ភ​ជាតិ។

លោកថា៖ «ពិសេសវិស័យ​ឧស្សាហកម្ម​ ហើយ​និង​វិស័យអចលនទ្រព្យ នឹងអាចមានផលប៉ះពាល់ដោ​យ​សា​​រ​គេអាចចាត់ទុកថា វិស័យខ្លះ​ហ្នឹង​មាន​ជាប់​ពាក់​ព័ន្ធ ឬ​ក៏វិស័យដែលមានហានិភ័យខ្ពស់​នៃ​ការ​លាងលុយ​កខ្វក់​ដែរ»។

ក្នុងអាណត្តិទី៦ ដែលកម្ពុជា​បង្កើតបាន​រដ្ឋាភិបាលឯកបក្ស ក្រោយតុលាការកំពូលរំលាយគណបក្សប្រឆាំងចេ​ញ​​​ពីឆាកនយោបាយ បទល្មើសជា​ច្រើន រួមទាំងបទឧក្រិដ្ឋជួញ​ដូរ​មនុស្ស​ឆ្លង​ដែន បទ​ឧក្រិដ្ឋចាប់ជំរិត និង​​​អំ​ពើឆបោកតាមអនឡាញ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។

បញ្ហានេះ អ្នក​ឃ្លាំមើល​ អះអាង​ថា ក្រោយពីមានការបង្ក្រាប​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំនៅ​ទី​ក្រុង​ម៉ាកាវ ប្រទេសចិន នា​​ប៉ុន្មាន​​ឆ្នាំ​​ចុង​ក្រោយ​នេះ​​រួច​​មក កម្ពុជា​បា​​ន​ក្លាយ​ជា​ជម្រក​សុវត្ថិភាព​របស់ពួកឧក្រិដ្ឋជនយកធ្វើជាដែនដី ដើ​​​ម្បី​ដំណើរការ​ប្រតិបត្តិការ​បទល្មើស​ផ្សេងៗ៕

រក្សាសិទ្វិគ្រប់យ៉ាងដោយ ស៊ីស៊ីអាយអឹម

សូមបញ្ជាក់ថា គ្មានផ្នែកណាមួយនៃអត្ថបទ រូបភាព សំឡេង និងវីដេអូទាំងនេះ អាចត្រូវបានផលិតឡើងវិញក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយ ផ្សព្វផ្សាយ ការសរសេរឡើងវិញ ឬ ការចែកចាយឡើងវិញ ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតជាលាយលក្ខណ៍អក្សរឡើយ។
ស៊ីស៊ីអាយអឹម មិនទទួលខុសត្រូវចំពោះការលួចចម្លងនិងចុះផ្សាយបន្តណាមួយ ដែលខុស នាំឲ្យយល់ខុស បន្លំ ក្លែងបន្លំ តាមគ្រប់ទម្រង់និងគ្រប់មធ្យោបាយ។ ជនប្រព្រឹត្តិ និងអ្នកផ្សំគំនិត ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់កម្ពុជា និងច្បាប់នានាដែលពាក់ព័ន្ធ។

អត្ថបទទាក់ទង

សូមផ្ដល់មតិយោបល់លើអត្ថបទនេះ