ការសិក្សានានារកឃើញថា ប្រទេសដែលញាំញីដោយអំពើពុករលួយ ភាគច្រើនកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍជាតិ ស្ទើរតែទាំងអស់ ធ្លាក់ក្នុងដៃក្រុមគ្រួសារអ្នកមានអំណាច និងអ្នកជំនួញខិលខូច ដែលការណ៍នេះជំរុញឱ្យមានអយុត្តិធម៌ និងវិបត្តិសង្គមកើតឡើងកាន់តែច្រើន បើមិនពង្រឹងប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋឡើងវិញ។
របាយការណ៍ថ្មីមួយរបស់អង្គការអន្តរជាតិឃ្លាំមើលអំពើពុករលួយជាសកល បានរកឃើញថា ៥ឆ្នាំជាប់គ្នាមកនេះ កម្ពុជាបន្តជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសមានអំពើពុករលួយអាក្រក់ ជិតបាតតារាង បើទោះបីប្រទេសក្រីក្រមួយនេះមានច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយសម្រាប់ទប់ស្កាត់ក្ដី។
ច្បាប់ស្តីពីការប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់កម្ពុជាប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១០ បញ្ជាក់ពីគោលបំណងលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាពនៃការដឹកនាំរដ្ឋច្រើនយ៉ាង។ ក្នុងនោះមានទាំងការ «ពង្រឹងអភិបាលកិច្ច និងនីតិរដ្ឋ នៅក្នុងការដឹកនាំ និង ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ព្រមទាំងរក្សាភាពស្អាតស្អំ និងយុត្តិធម៌ជាមូលដ្ឋានចាំបាច់ ក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ»។
ក៏ប៉ុន្តែនៅដើមឆ្នាំ២០២៣នេះ ពោលគឺ១២ឆ្នាំ ក្រោយច្បាប់នេះប្រកាសឱ្យប្រើ អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ (Transparency International) បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ថ្មីមួយ ដាក់ចំណាត់ថ្នាក់អំពើពុករលួយកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២២ ស្ថិតនៅក្នុងលេខរៀង១៥០ ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេស ស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់ទី២ ក្នុងចំណោមប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន និងអាក្រក់ជាងគេលំដាប់លេខ៣ នៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
ចំណាត់ថ្នាក់នេះធ្វើឱ្យកម្ពុជាជាប់ក្នុងកម្រិតប្រទេសមានអំពើពុករលួយធ្ងន់ធ្ងរ ឬអាក្រក់ ៥ឆ្នាំជាប់គ្នា បើទោះបីកម្ពុជាទទួលបានពិន្ទុកើនឡើងពី ២០ពិន្ទុ ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ដល់ ២៤ពិន្ទុ ក្នុងឆ្នាំ២០២២ ដែលពិន្ទុ១០០ ជាចំណាត់ថ្នាក់ពិន្ទុល្អ គ្មានអំពើពុករលួយ។
របាយការណ៍សកលនោះបញ្ជាក់ថា៖ «កត្តាដែលនៅតែបន្តរារាំងកម្ពុជាមិនឱ្យទទួលបានពិន្ទុខ្ពស់ និងចំណាត់ថ្នាក់ល្អ គឺការខ្វះខាតនូវកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវអភិបាលកិច្ចល្អ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋ»។
សំណួរនៅត្រង់ថា តើកត្តាអ្វីខ្លះធ្វើឱ្យកម្ពុជាបន្តញាំញីដោយអំពើពុករលួយ?
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី បាននិយាយក្នុងរបាយការណ៍នោះថា ការកើនពិន្ទុរបស់កម្ពុជាបានពីកម្មវិធីកំណែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ និងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមចំពោះការផ្តល់សេវាច្រកចេញចូលតែមួយ ដែលបានរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងក្នុងការកៀរគរចំណូល ការគ្រប់គ្រងសារពើពន្ធ និងការផ្តល់សេវាសាធារណៈនៅក្នុងប្រទេស ហើយថាការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយបានតែរូបភាពតូចតាច។
ប៉ុន្តែលោកកត់សម្គាល់ថា៖ «កំណែទម្រង់គ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ ត្រូវដើរទន្ទឹមគ្នានឹងកំណែទម្រង់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋ»។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា បើគ្មានកំណែទម្រង់ទាំងនេះទេ កំណែទម្រង់គ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈនឹងមិនមានប្រសិទ្ធភាព និងនិរន្តរភាពទេ ដោយសារតែកង្វះខាតការត្រួតពិនិត្យ និងគណនេយ្យភាពដែលចាំបាច់ ដើម្បីធានាថា ថវិកា ឬមូលនិធីសាធារណៈ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយការទទួលខុសត្រូវ និងតម្លាភាព។
ការណ៍នេះ លោកយល់ថា មានតែឆន្ទៈនិងការប្តេជ្ញាចិត្តផ្នែកនយោបាយដ៏មោះមុត ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់នីតិរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ ទើបអាចកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយខ្នាតធំ ដែលនៅតែកើតមាន និងជាផលវិបាកបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
អ្នកសិក្សាផ្នែកច្បាប់ លោក វ៉ន ចាន់ឡូត យល់ឃើញថា បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ កម្ពុជាបានបន្តញាំញីដោយអំពើពុករលួយធ្ងន់ធ្ងរ និងធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុក នូវប្រព័ន្ធពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ដោយសារតែក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋបច្ចុប្បន្នបាត់បង់ប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចរវាងរដ្ឋសភា តុលាការ និងរដ្ឋាភិបាល។
ប៉ុន្តែលោកគិតថា កម្ពុជាអាចរើខ្លួនពីវិបត្តិនេះបាន បើរដ្ឋាភិបាលមានឆន្ទៈបង្ហាញនូវតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាពក្នុងការដឹកនាំ រួមទាំងពង្រឹងប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋឡើងវិញ តាមរយៈបង្កើតឱ្យមានតុល្យភាពអំណាចរវាងរដ្ឋសភា តុលាការ និងរដ្ឋាភិបាល។
លោកបន្តថា៖ «នៅពេលដែល[ការដឹកនាំរបស់កម្ពុជា]យើងមិនមានតុល្យភាពអំណាច ប្រព័ន្ធនៃការដឹកនាំតាមបែបនីតិរដ្ឋ វាពិបាកនឹងកើតឡើងណាស់ […] ហើយអាហ្នឹងជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា រឿងការបែងចែកអំណាច។ វាមានអាហ្នឹងហើយ ទើបប្រព័ន្ធដឹកនាំបែបនីតិរដ្ឋហ្នឹង វាកើតមាន។ ប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋកើតមានបាន ទើបបញ្ហាអសកម្មនានា វាត្រូវបានកាត់បន្ថយ»។
តែផ្ទុយទៅវិញ បើប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋគ្មានតុល្យភាពអំណាច ការអនុវត្តច្បាប់ស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនយោបាយ មន្ត្រីស្តាប់តែបទបញ្ជា ជាឧបសគ្គមិនអាចទប់ស្កាត់បាន បើអំពើពុករលួយផ្ដើមចេញពីថ្នាក់ដឹកនាំ ដូចបណ្ដាប្រទេសកុម្មុយនីស្តមួយចំនួននោះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពីព្រោះអំពើពុករលួយ យើងនិយាយមួយបែប ប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សង្គមនោះ គឺវាចេញពីអាក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំធំៗ អាហ្នឹងវាអ៊ីចឹង។ ប៉ុន្តែបើប្រទេសសេរី អត់ទេ! អ្នកឯងប្រធានាធិបតីក៏ដោយ [ក៏ជាប់ទោសដែរ]។ ខ្ញុំឧទាហរណ៍ មេដឹកនាំកូរ៉េខាងត្បូងអ៊ីចឹង ឃើញទេ? គាត់មិនត្រូវកាត់ទោស? ជាប់ពន្ធនាគារ មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយ»។
មួយវិញទៀត លោក ចាន់ឡូត គិតថា ដើម្បីរើខ្លួនពីការញាំញីដោយអំពើពុករលួយ នៅចំពោះមុខ ដែលរដ្ឋាភិបាលអាចធ្វើបាន ត្រូវបង្កើតឱ្យមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្នុងការតាមដានការអនុវត្តច្បាប់ បង្កើតឱ្យមានប្រព័ន្ធសុវត្ថិភាព និងផ្តល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តសម្រាប់អ្នករាយការណ៍ ឬហ៊ានលាតត្រដាងពីអំពើពុករលួយ ដែលថា នេះជាការរួមចំណែកជំរុញឱ្យវិធានការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយដើរទៅមុខ។
អ្នកតាមដានសង្គម លោក គឹម សុខ កត់សម្គាល់ថា អំពើពុករលួយនឹងបន្តញាំញីកម្ពុជារយៈពេលយូរបន្ថែមទៀត ដោយសារតែអ្នកនយោបាយកាន់អំណាច ចង់សម្រេចផែនការផ្ទេរអំណាចពីឪពុកទៅកូន ដើម្បីប្រយោជន៍បក្ខពួក និងសែស្រឡាយ មិនផ្តោតលើការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋពិតប្រាកដទេ។
លោកថា៖ «ហើយចន្ទល់នៃយុទ្ធវិធីក្នុងការអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រនេះ គឺការបង្កើតបក្ខពួកនៅគ្រប់ស្ថាប័នរដ្ឋ ហើយបក្ខពួកនិយមហ្នឹងហើយដែលជាសត្រូវនៃកំណែទម្រង់រដ្ឋបាលសាធារណៈ កំណែទម្រង់អភិបាលកិច្ចល្អ ហើយនិងការកម្ចាត់អំពើពុករលួយ»។
តែយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ លោក សយ ច័ន្ទវិចិត្រ បដិសេធរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃរបស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ ដោយលោកថា ស្ថាប័ននេះមិនដែលទទួលស្គាល់ទេ។ តែលោកថា អង្គភាពនឹងទុករបាយការណ៍នេះជាព័ត៌មានស្រាប់ពិចារណា។
លោកថា៖ «ទោះបីជាយើងមិនដែលទទួលស្គាល់ការដាក់ពិន្ទុនេះ ដែលខុសពីគោលការណ៍អន្តរជាតិផង ខុសពីការពិតផង តែអង្គភាពតែងតែទទួលយកទុកជាព័ត៌មានសម្រាប់ការពិចារណារបស់ខ្លួន»។
បើគេវិភាគទៅលើរបាយការណ៍អង្កេតមួយរបស់អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល ដែលបានសង្កេតដំណើរការរដ្ឋាភិបាលឆ្នាំ២០១៥ ហើយត្រូវបានចេញផ្សាយខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ ហាក់បានឆ្លុះបញ្ចាំងបញ្ហាដែលបានកើតឡើងនាពេលបច្ចុប្បន្ន បើទោះបីជារបាយការណ៍អង្កេតនោះបានកន្លងទៅជិត១០ឆ្នាំ។
តាមខុមហ្វ្រែលរកឃើញពេលនោះ បើទោះបីរដ្ឋាភិបាលបានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្តីពីការប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅឆ្នាំ២០០៧ក្ដី តែថាយុទ្ធនាការ និងឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងកិច្ចការប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ស្ថិតក្នុងកម្រិតខ្សោយ។
មន្ត្រីមានតួនាទីនិងឋានៈធំៗនៅតែមានឱកាសប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ចំណែកវិធានការរបស់អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយវិញ នៅមានការយោគយល់។ រីឯការបញ្ជូនខ្លួនជនសង្ស័យទៅតុលាការ ភាគច្រើនជាមន្ត្រីដែលមានឋានៈតួនាទីតូចតាច ហើយការដាក់ទោសទណ្ឌមានកម្រិតស្រាល និងមានការយោគយល់ថែមទៀតផង។
មន្ត្រីមានអំណាច និងតួនាទីធំៗខ្លះក្នុងក្រសួងនិងស្ថាប័នរដ្ឋ នៅតែមានឱកាសប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ តាមរយៈការរំលោភបំពានអំណាច ដើម្បីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងបក្ខពួក។
ភាពមិនប្រក្រតីនៃតំណែងសម្រាប់សាច់ញាតិសែស្រឡាយនិយមវិញ កើតឡើងស្ទើរគ្រប់ក្រសួង ស្ថាប័ន នាយកដ្ឋាន និងមន្ទីរតាមបណ្ដារាជធានីក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយគ្មានដំណោះស្រាយ បើទោះបីកម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាសកល ដើម្បីរួមចំណែកប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្ដី។
បើយោងតាមរបាយការណ៍នេះ អាចឆ្លុះបញ្ចាំងបានថា ឧបសគ្គរារាំងដល់យន្តការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានកើតឡើងយូរឆ្នាំណាស់មកហើយក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋ។
ជ្រុងមួយនៃបញ្ហានេះ អំឡុងចុងឆ្នាំ២០២១ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសវិធានការឱ្យក្រសួងពាក់ព័ន្ធបង្ក្រាបនិងរឹបអូសត្រលប់មកវិញ នូវដីព្រៃលិចទឹកជាច្រើនម៉ឺនហិកតានៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប ដែលត្រូវបានគេទន្ទ្រានយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន ក្នុងនោះ លោកបានបញ្ចេញឈ្មោះអតីតអភិបាលខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក ឈួរ ច័ន្ទឌឿន ថាជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភដីព្រៃលិចទឹក ជាង២ ០០០ហិកតា និងបានប្រគល់កិច្ចការនេះឱ្យទៅអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ស្រាវជ្រាវ ដើម្បីចាត់វិធានការច្បាប់។
លោកថា៖ «ខ្ញុំបានបញ្ជាក់ហើយ មានតែផ្លូវច្បាប់ប៉ុណ្ណោះដែលអាចដោះស្រាយបាននូវបញ្ហាពួកអ្នកទាំងនេះ។ យើងបានអប់រំគេរាប់សិបឆ្នាំរួចមកហើយ អំពីផលវិបាកលើបញ្ហានេះ ហេតុអ្វីក៏នៅមានមន្ត្រីបែបនេះតទៅទៀត? […] ខ្ញុំសូមឱ្យអ្នកទៅអនុវត្ត ចាត់វិធានការឱ្យម៉ឺងម៉ាត់បំផុត គឺការចាប់ខ្លួនតែម្តង សម្រាប់ផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់។»
ក៏ប៉ុន្តែក្រោយអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បិទបញ្ចប់ការស្រាវជ្រាវសំណុំរឿងនេះ អតីតភិបាលខេត្តរូបនោះមិនត្រូវបាននាំខ្លួនមកផ្តន្ទាទោសទេ។
ដោយឡែក រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង អំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ក៏បានបញ្ចប់តួនាទីមន្ត្រីថ្នាក់អនុរដ្ឋលេខាធិការមួយរូប ក្រោយពីរកឃើញមន្ត្រីនោះបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយលក់ក្របខណ្ឌរដ្ឋ និងបានទម្លាយពេលនោះថា បញ្ហានេះកំពុងកើតឡើងនៅកន្លែងផ្សេងទៀត។
ប៉ុន្មានខែក្រោយមក ពោលគឺនៅថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក បានដាក់កម្ពុជាក្នុងបញ្ជីខ្មៅនៃអំពើជួញដូរមនុស្សឆ្លងដែន ដែលផ្នែកមួយនៃការទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់នេះពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយផងដែរ។
របាយការណ៍នោះក៏បានជំរុញកម្ពុជា «ឱ្យបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងនឹងប្រតិបត្តិការឆបោកតាមអ៊ីនធឺណិត រួមទាំងការចោទប្រកាន់ពីការងារដោយបង្ខំ និងប្រឆាំងនឹងមន្ត្រីដែលសមគំនិតក្នុងប្រតិបត្តិការឆបោកនេះ និងឧក្រិដ្ឋកម្មជួញដូរដែលពាក់ព័ន្ធ»។
អ្នកសិក្សាផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មិកភ្ញាក់ផ្អើលអំពីកម្រិតអំពើពុករលួយនេះទេ ដោយលោកកត់សម្គាល់ថា បើទោះបីជាកម្ពុជាប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យមែន តែថាប្រព័ន្ធនេះមិនដំណើរការទេ ដោយសារតែអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ នីតិប្បញ្ញត្តិ និងអំណាចតុលាការ មិនអាចត្រួតពិនិត្យអំណាចគ្នាបាន ដែលជំរុញឱ្យមានឥទ្ធិពលបុគ្គលនិយម ឬមេកើយនិយមហក់ឡើង។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា បន្ទាត់នយោបាយបែបនេះជំរុញឱ្យមានអំពើពុករលួយខ្ពស់ ចាក់ស្រែះក្នុងសង្គម តាមរយៈសែស្រឡាយនិងបក្ខពួក ដែលធ្វើឱ្យការសិក្សាខ្លះរកឃើញថា កម្ពុជាមាននីតិរដ្ឋទាប ហើយប្រព័ន្ធតុលាការពុករលួយជាងគេ។
លោកថា៖ «ការសិក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ បើកាលណាប្រទេសមួយ ឬមានប្រព័ន្ធដឹកនាំមួយដែលមានអ្នកកាន់អំណាច គាត់មានអំណាចខ្លាំងក្លា គាត់អាចបញ្ជាអីបានទាំងអស់ គាត់អាចប្តូរច្បាប់ [ដើម្បី]ការពារផលប្រយោជន៍ក្រុមគាត់ ឬបក្ខពួកគាត់ និយាយទៅ កត្តាទាំងអស់ហ្នឹង[ធ្វើឱ្យមាន]អំពើពុករលួយកាន់តែខ្លាំង។ កាលណាអំណាចកាន់តែផ្តាច់ការ អំពើពុករលួយកាន់តែខ្លាំង»។
បញ្ហាមួយទៀតដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាបន្តញាំញីដោយអំពើពុករលួយច្រើនឆ្នាំមកនេះ ដោយសារតែទស្សនៈខ្លះគិតថា អំពើពុករលួយជារឿងធម្មតា ពេលបានតំណែងធំត្រូវតែរកផលប្រយោជន៍ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យវប្បធម៌ខ្មាសអៀនពាក់ព័ន្ធការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយនៅមានកម្រិតទាប ហើយជំរុញឱ្យមានការលើកទឹកចិត្តឱ្យមានអំពើពុករលួយទាំងវិស័យនយោបាយ និងវិស័យសាធារណៈ។
ជារួម លោកយល់ថា បើប្រទេសមួយញាំញីដោយអំពើពុករលួយច្រើនឆ្នាំ វានឹងក្លាយជាជំងឺមហារីកសង្គម ពិបាកព្យាបាល ធ្វើឱ្យសង្គមគ្មានការរីកចម្រើន រាល់ការអភិវឌ្ឍ និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចភាគច្រើន ផលប្រយោជន៍ប្រមូលផ្តុំទៅលើក្រុមគ្រួសារអ្នកនយោបាយ និងអ្នកជំនួញខិលខូច។ បញ្ហាទាំងនេះ លោកថា ជំរុញឱ្យអយុត្តិធម៌សង្គម ពលរដ្ឋបាត់ជំនឿលើប្រព័ន្ធតុលាការ និងធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិឈានទៅរកវិបត្តិសង្គមកាន់តែច្រើន បើមិនពង្រឹងប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋឡើងវិញ៕