ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមួយរូប គឺលោក សម រង្ស៊ី បានសរសេរបង្ហោះលើហ្វេសប៊ុក របស់លោកនៅថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤នេះ ដោយធ្វើការចោទប្រកាន់ ក្រុមគ្រួសារត្រកូលហ៊ុនជាចំៗថា «ជំនាន់ឪកាត់កោះត្រល់ ដល់ឥឡូវកូនកាត់កោះគុតនោះគឺជាទង្វើរក្បត់ជាតិ»។
លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងថា ក្រុមគ្រួសារត្រកូលហ៊ុន ឃុបឃិតជាមួយក្រុមគ្រួសារលោក ថាក់ស៊ីន (Thaksin) អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ ដើម្បីបានផលប្រយោជន៍ ពីការរកស៊ីប្រេងចូលគ្នានៅតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នា ហើយមិនហ៊ានលើករឿងកោះគុតនោះមកនិយាយទេ។
មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះ បានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរលើកបញ្ហាកោះគុត ទៅតុលាការអន្តរជាតិ ហើយបានអំពាវនាវ ឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរទូរទាំងពិភពលោក គួររួមគ្នាធ្វើបាតុកម្មដើម្បីជំរុញរឿងនេះ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលត្រកូលហ៊ុនមិនធ្វើ។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើន ទាំងនៅក្នុងប្រទេស និងក្រៅប្រទេសបានប្រើបណ្តាញសង្គម ទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាល ធ្វើការបំភ្លឺលើបញ្ហាកោះគុត ដែលកំពុងឡើងកម្តៅនេះឱ្យបានច្បាស់លាស់។
អាខោនហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Tara Om បានសរសេរបង្ហោះកាលពីយប់ថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ ថា រឿងកោះគុតនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើការបំភ្លឺឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបានដឹងច្បាស់ ព្រោះវាជារឿងរសើបពាក់ព័ន្ធអធិបតេយ្យភាពជាតិ ខណៈនៅលើ Google ឃើញសរសេរថាកោះគុតជារបស់ថៃ ហើយតាមកាសែតបាងកកបុស្តិ៍ចុះផ្សាយថា នាយករដ្ឋមន្រ្តីថ្មីរបស់ថៃដែលជាកូនស្រី លោក ថាក់ ស៊ីន បាននិយាយប្រាប់កាសែតថា កោះគុតជារបស់ថៃដែរ។
Tara Om បានលើកឡើងថាតាមឯកសារសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ លោក លន់ នល់ បានចេញក្រិត្យដាក់កោះគុតជាចំណែករបស់ខ្មែរ ហើយបើតាមសន្ធិសញ្ញាបារាំងសៀម ឆ្នាំ១៩០៧ ក៏កំណត់ឱ្យយកកំពូលខ្ពស់បំផុតនៃភ្នំរត់ត្រង់មកបង្គោលព្រំដែន ខ្មែរ សៀមនៅចាំយាម ស្រុកមណ្ឌលសីមា ខេត្តកោះកុងផងដែរ។ Tara Om ចោទសួរថា ដូច្នេះតើហេតុផលអ្វីដែលកោះគុតទាំងមូលជារបស់ថៃ?
ចំណែក លោក Mao Chandara បានសរសេរស្ទីគ័របង្ហោះថា «កោះគុតស្ថិតក្នុងដែនទឹកសមុទ្រខ្មែរបើទោះបីក្មេងស្រករក្រោយមិនដឹង តែម៉ោងនេះត្រូវតែតវ៉ាយកដីកោះ-ទឹកមកវិញប្រេង និងហ្គាសច្រើន»។
លោកបន្តថា៖ «បើទឹកដីកោះគុតមិនមែនជារបស់ខ្មែរ សៀមបូមប្រេង និងហ្គាសប្រើបាត់តាំងពីយូរតែវាធ្វើអត់កើតមកពីមានដែនទឹកខ្មែរនៅទីនោះ»។
កោះគុត ស្ថិតក្នុងខេត្តកោះកុង មានផ្ទៃក្រឡាប្រមាណ១០៥គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានបណ្តោយប្រវែង២៥គីឡូម៉ែត្រ និងទទឹង៩គីឡូម៉ែត្រ។
ជុំវិញបញ្ហានេះដែរ អាខោនហ្វេសប៊ុកឈ្មោះជេន្រ្ទ ឌី បានលើកឡើងថា យើងតែងតែខ្វាយខ្វល់ចំពោះបញ្ហាកោះត្រល់ រវាង ខ្មែរ យួន ប៉ុន្តែយើងពុំសូវបានចាប់អារម្មណ៍ អំពីកោះគុតដែលជាកោះមួយដ៏ល្អ ដែលបច្ចុប្បន្នក្លាយជាស្រុកកោះគុតរបស់ប្រទេសសៀមនោះទេ។
ជេន្រ្ទ ឌី លើកឡើងថាយោងតាមសន្ធិសញ្ញាបារាំង សៀមឆ្នាំ១៩០៧ កោះគុតត្រូវបានបារាំងពុះចែកជាចំណែក១/៣ រវាងខ្មែរ សៀម ដោយបានបែងចែកព្រំដែនសមុទ្ររវាងប្រទេសទាំងពីរ ដោយយកចំណុចលើដីគោកលើកោះគុតដើរឆ្ពោះទៅកាន់កំពូលភ្នំខ្ពស់ជាងគេលើកោះគុតមានកំពស់ ៣៥៦ ម៉ែត្រ។
កោះគុតមានចម្ងាយ ៨០km ភាគនិរតីនៃខេត្តត្រាត ប្រទេសសៀម និងមានចម្ងាយ៣២km ពីខេត្តកោះកុង។ ៧០%នៃកោះគុតគ្របដណ្តប់ដោយព្រៃត្រូពិច មានឆ្នេរខ្សាច់គួរជាទីគយគន់ ព្រមទាំងមានទឹកជ្រោះមួយដ៏សែនស្អាត។
ប្រជាជនដើមរស់នៅលើកោះនេះ គឺជាជនជាតិខ្មែរ ក្រោយមកមានជនជាតិសៀមមករស់នៅ តាមរយៈការរត់គេចពីសង្គ្រាម។
ចំណែលលោក អ៊ឹម ភរណី ដែលជាគ្រូពេទ្យម្នាក់ ក៏បានសរសេរបង្ហោះលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកផងដែរថា ចងចាំកោះត្រល់ បំភ្លេចកោះគុត! លោកថា យោងតាមសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម(១៩០៧) ខ្មែរមានចំណែកទទួលបានមួយភាគបី(ឯកសារខ្លះថាពីរភាគបី)នៃកោះគុត ដែលស្ថិតនៅក្នុងខេត្តត្រាត(ថៃបច្ចុប្បន្ន) និងខេត្តកោះកុងរបស់កម្ពុជាសព្វថ្ងៃ។
ក៏ប៉ុន្តែ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩០៧ មកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ន គេរកមិនឃើញឯកសារណាមួយសោះ ដែលនិយាយពីការបាត់បង់ចំណែកកោះគុតនេះ ទៅប្រទេសថៃទាំងអស់វិញ។ ប្រសិនបើបងប្អូនណាបានដឹង ឬមានឯកសារសូមចូលរួមចែករំលែកផង។
ហ្វេសប៊ុក ជីវិតថ្មី បានលើកឡើងថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីគេឡើងភ្លាមគិតគូរឿងប្រជាជននឹងទឹកដីខុសអីតែប្រទេសខ្ញុំបាត់ទឹកដីរហូត កោះត្រល់បាត់ទៅយួន នៅឡើយកោះគុត តើត្រូវឱ្យថៃទៀតឬយ៉ាងណា? បន្ថែមពីនេះ ហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ LAS Sotheara ព្រែកកាំពីក្រចេះ បានលើកឡើងថា សម័យលន់ នល់ កោះត្រល់ កោះគុត នៅជារបស់ខ្មែរ និងបានចំអកដល់ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនថា សូមសរសើរខ្មែរយើង រឿងបរវរកញ្ញា., រឿងជម្លោះ ប្តី/ប្រពន្ធ., រឿងឆ្កែ., ស៊ែផ្អើលអស់ឋានទាំងបី បើរឿងទឹកដី បូរណៈជាតិខ្មែរ ស្ងាត់ឲ្យឈឹង., ជឿហើយខ្មែរ ហើយអួតប្រាប់គេឯងថា ពូជអ្នកសាងអង្គរ។
ចំណែកលោក កែវ មុនី អតីតមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាល បច្ចុប្បន្នជាចៅសង្កាត់រងទី២សង្កាត់ច្បារអំពៅ១ ក្នុងខណ្ឌច្បារអំពៅ ក៏បានសរសេរបង្ហោះលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក (Somony Keo) ដោយយោងទៅប្រភពព័ត៌មានដែលបានចុះផ្សាយថា ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិថៃ គម្រាមថា នឹងផ្ទុះសង្រ្គាម បើកម្ពុជាហ៊ានប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ ដើម្បីទាមទារចំណែកនៃកោះគុត។ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិថៃថា ថៃនឹងមិនអាចឱ្យបាត់កោះគុត ដូចករណីបណ្តឹងប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលខ្មែរបានឈ្នះក្តីនៅ ICJ ម្តងទៀតឡើយ។
លោក កែវ មុនី លើកឡើងថា បើសិននេះជាការពិតរដ្ឋាភិបាលខ្មែរគួរតែប្រតិកម្មតបទៅនឹងការលើកឡើងនោះវិញ។
លោក កែវ មុនី បានថ្លែងប្រាប់វីអូឌីបន្ថែមនៅថ្ងៃទី១៩ ខែវិច្ឆិកាថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវទាមទារយកចំណែក២/៣នៃកោះគុតតាមសន្ឋិសញ្ញាបារំាង-សៀមឆ្នាំ១៩០៧ ជាមុនសិន។
ចំណែកការរកស៊ីរួមនៅតំបន់ត្រួតស៊ី ដែលមានតម្លៃ ៣០០.០០០.០០០លានដុល្លារ គួរចាំអនុវត្តនៅពេលក្រោយ ទើបបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលក្នុងការទាមទារអធិបតេយ្យភាពគ្រប់គ្រងលើកោះគុត ដោយភាគីខ្មែរពីថៃ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថាា អាហ្នឹងវាជារឿងបូរណភាពទឹកដីរបស់យើង ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែគិតគូពីបញ្ហានេះ ព្រោះប្រទេសថៃគេផ្សព្វផ្សាយប្រាប់ពលរដ្ឋគេថា កោះគុតនេះជារបស់គេអីចឹង គេខំពន្យល់ គេគូសខ្សែពង្វៀងថាអាហ្នឹងមិនមែនជារបស់ខ្មែរទេ។ អីចឹងរដ្ឋាភិបាលគេ ព្យាយាមពន្យល់ពលរដ្ឋគេធ្វើម៉េចការពារថាកោះហ្នឹងជារបស់គេ។ ចំណែកយើងស្ងាត់ឈឹង រដ្ឋាភិបាលយើងចេញមុខចេញមាត់អីនិយាយការពារអីចឹង»។
កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ មានការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានថា កងទ័ពកម្ពុជា និងថៃបានប៉ះទង្គិចគ្នានៅលើកោះគុត ប៉ុន្តែមន្ត្រីថៃ និងមន្ត្រីយោធាកម្ពុជា បានបដិសេធចំពោះការចុះផ្សាយនេះ ហើយថា កម្លាំងមានសមត្ថកិច្ចថៃ បាននិងកំពុងចាត់វិធានការ ប្រឆាំងនឹងជនទាំងឡាយណា ដែលបានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតអំពីកោះគុត តាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។ នេះបើយោងតាមកាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍។
វីអូឌី មិនអាចទាក់ទងសុំការពន្យល់លើរឿងកោះគុតនេះ ពីរដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុករដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានកិច្ចការព្រំដែន លោក ឡាំ ជា បានទេ ខណៈផេក ឬហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ស្ថាប័ននេះ ក៏មិនឃើញមានផូសពីបញ្ហាកោះគុតដែលកំពុងឡើងកំដៅនេះដែរ។
យ៉ាងណាក្តី ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជាកាលពីពេលថ្មីៗនេះ លោក ឡាំ ជាអះអាងថា ប្រទេសកម្ពុជា ចាប់តាំងពីក្រោមការដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន និងរហូតមកដល់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត មិនបានធ្វើឱ្យបាត់បង់ទឹកដីសូម្បី១មីលីម៉ែត្រ ទៅប្រទេសជិតខាងឡើយ ហើយក៏មិនចង់បានដីនរណាសូម្បី១មីលីម៉ែត្រដូចគ្នា។
ប្រយោគដែលលោក ឡាំ ជា ថ្លែងនេះគេតែងតែឮលោក ហ៊ុន សែន និយាយដដែលៗ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ហើយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកក៏សូត្រតាមឡើងរត់មាត់ផងដែរ ខណៈប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតាមព្រំដែនជាច្រើន និងអ្នកសិក្សាស្រាវ បានលើកឡើងជាបន្តបន្ទាប់ថា កម្ពុជាបានបាត់បង់ទឹកដីនៅតាមព្រំដែនរាប់គីឡូម៉ែត្រទៅប្រទេសជិតខាង ជាពិសេសទៅប្រទេសវៀតណាម មិនមែនមិនបាត់សូម្បី១មីលីម៉ែត្រដូចការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន នោះទេ។
ទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហាព្រំដែននេះដែរ លោកបណ្ឌិត គិន ភា អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ត្រូវបានស្រង់សម្តីសរសេរផូសលើហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថាប័ននេះ កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ថា ផលប្រយោជន៍អធិបតេយ្យដែនដីមិនអាចទោរទន់តាមអន្តរទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋនោះទេ (បើទោះជាទំនាក់ទំនងល្អឬមិនល្អ) ពោលគឺត្រូវរក្សាជំហរដាច់ខាតស្របតាមច្បាប់ជាតិ/អន្តរជាតិ និងសច្ចភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ។ លោកថា កម្ពុជាមិនអាចខាតបង់អធិបតេយ្យដែនដី ក្នុងសម័យទំនើបបន្តទៀតបានឡើយ។ លោកលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាល គួរលើកទឹកចិត្ត និងមាននយោបាយគាំពារជាក់លាក់ឱ្យយុវជនជំនាន់ថ្មីយើងនេះ បានចូលសិក្សាជំនាញច្បាប់អន្តរជាតិ កិច្ចការព្រំដែន កិច្ចការធនធានសមុទ្រ និងជំនាញពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗទៀតឱ្យបានច្រើនពាន់នាក់ ព្រោះថា យើងមិនអាចខាតបង់ដោយសារការមិនយល់ដឹងទៀតទេ។
ចំណែក លោក អ៊ុំ សំអាន តំណាងរាស្រ្តគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងជាអ្នកមានបទពិសោធខាងកិច្ចការព្រំដែនបានឱ្យដឹងថា កម្ពុជាបានបាត់បង់កោះគុតទាំងស្រុងទៅប្រទេសថៃនៅឆ្នាំ២០១០ ដែលវានាំឱ្យព្រំដែនសមុទ្រក៏បាត់បង់ច្រើនដែរ ព្រោះសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៧ បានកំណត់ព្រំដែនសមុទ្រកម្ពុជា-ថៃ ត្រូវយកចំណុចខ្ពស់បំផុតនៃកោះគុតជាគោល។ ចំណុចខ្ពស់បំផុតនៃកោះគុត កម្ពុជាត្រូវទទួលបាន ២/៣នៃកោះគុត ឯថៃទទួលបាន១/៣។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះ បានលើកឡើងទៀតថា ការបាត់បង់កោះគុតនាំឱ្យ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត យកសមុទ្រខ្មែរទំហំជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ទៅសិក្សារកស៊ីរួមគ្នាអំពីប្រេងនិងឧស្ម័នជាមួយថៃ។
តំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាចំនួនជាង២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ គឺស្ថិតក្នុងតំបន់ ៣០០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលថៃបានដណ្តើមកាន់កាប់សមុទ្រខ្មែរ តាមរយៈថៃបានចុះហត្ថលេខាទ្វេរភាគីជាមួយវៀតណាមកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ ដោយយោងតាមសន្ធិសញ្ញាតំបន់ទឹកប្រវត្តិសាស្រ្តឆ្នាំ១៩៨២ សម័យវៀតណាមត្រួតត្រាកម្ពុជា។
លោកបន្តថា ក្រោយព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់បានតវ៉ាជាមួយថៃ នៅទីក្រុងបាងកកដែរ ករណីដែលថៃបានរំលោភយកសមុទ្រខ្មែរចំនួន ៣០០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េនោះ។ ប៉ុន្តែកាលនោះ ថៃបានប្រាប់លោក ហ៊ុន សែន ឲ្យទៅតវ៉ាជាមួយវៀតណាមពាក់ព័ន្ធសន្ធិសញ្ញាស្តីពីតំបន់ទឹកប្រវត្តិសាស្រ្តឆ្នាំ១៩៨២។
យ៉ាងណាក៏ដោយ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន តវ៉ាជាមួយថៃ ថៃក៏បានយល់ព្រមដាក់ដែនសមុទ្រជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ជាតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នា។
លោកអ៊ុំ សំអានលើកឡើងថា គម្រោងរកស៊ីរួមគ្នាអំពីប្រេង និងឧស្ម័ននៅតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នានោះ គឺយកសមុទ្រខ្មែរទៅដាក់រកស៊ីរួមគ្នាជាមួយថៃ ហើយថ្ងៃអនាគតកម្ពុជានឹងចរចាកំណត់ព្រំដែនសមុទ្រជាមួយថៃដោយបែងចែកសមុទ្រខ្មែរ ចំនួនជាង២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាមួយថៃ ព្រមទាំងកម្ពុជាយល់ព្រមបោះបង់ចោលកោះគុតទាំងស្រុង។
លោក អ៊ុំ សំអាន បានប្រាប់ទៅរដ្ឋាភិបាលថា ត្រូវតែប្តឹងទៅតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ (PCA) នៅទីក្រុងឡាអេ ដោយប្រើប្រាស់សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៧ និងអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ (UNCLOS) ឆ្នាំ១៩៨២ ដើម្បីទាមទារ២/៣ នៃកោះគុតមកវិញនិងទាមទារយកសមុទ្រខ្មែរទំហំជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េមកវិញ។
បន្ថែមពីនេះហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Lim Kimsor បានអះអាងថា ក្នុងសម័យព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុ ថៃបានទាមទារកោះគុតម្ដងរួចមកហើយ តែព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុទ្រង់ការពារដាច់ខាត មិនឱ្យថៃយកបានឡើយដូច្នេះបើសម័យនេះកោះគុតបាត់នោះ បានន័យថា មានតែឪ (ហ៊ុន សែន) និងកូន (ហ៊ុន ម៉ាណែត) នឹងឯងលក់ឱ្យគេ៕