ក្នុងខួបអន្តរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ នាថ្ងៃទី៩ ខែធ្នូនេះ នាយករដ្ឋមន្រ្តី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ជំរុញឱ្យអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ពង្រឹងប្រសិទ្ធិភាពការ ផ្តល់សេវាសាធារណៈ ប្រកបដោយតម្លាភាព ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការចង់បានរបស់ពលរដ្ឋ ទប់ស្កាត់ទំនាស់ផលប្រយោជន៍ និងការពារសាក្សីដែលរាយការណ៍ពីអំពើពុករលួយជាដើម។
ប៉ុន្តែសារនេះ ត្រូវបានអ្នកឃ្លាំមើលចាត់ទុកថា ជាសារនយោបាយ បែបបំភ័ន្នភ្នែកពលរដ្ឋ ឬការធ្វើនយោបាយ បែបប្រជាភិថុតិ បើប្រព័ន្ធដឹនាំនៅតែប្រទាក់ក្រឡាគ្នា ដោយគ្រួសារនិយមដូចបច្ចុប្បន្ន ដែលគំរាមកំហែងប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋនោះ។
ការសំអាងបែបនេះ ក្រោយពីនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្នុងទិវាអន្តរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ៩ធ្នូនេះ បានជំរុញឱ្យអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងតួអង្គពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត រួមគ្នាអនុវត្តនូវិធានគន្លឹះចំនួន ៥ចំនុច សំដៅដល់ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដើម្បី ពង្រឹង អន្ធការគ្រប់គ្រង និងផ្តល់សេវាសាធារណៈ ប្រកបដោយលក្ខន្តទំនើប និងតម្លាភាព ជៀសវាងនូវអំពើពុករលួយ បំពានក្រមសីលធម៌ វិជ្ជាជីវៈ ឬបំពានអំណាចក្នុងការអនុវត្តតួនាទី និងភារកិច្ចជាដើម។
បន្ថែមពីនេះ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បញ្ជាក់ថា ដើម្បីការងារនេះអាចសម្រេចទៅបាន ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព យើងត្រូវការចាំបាច់នូវ រដ្ឋបាលសាធារណៈដែលស្អាតស្អំ ដែលបម្រើរាស្ត្រ បម្រើរដ្ឋប្រកបដោយមនសិការ និងការយកចិត្តទុកដាក់ ទទួលខុសត្រូវ ក៏ដូចជាការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីទាំងអស់ផងដែរ។
ជុំវិញបញ្ហានេះ ស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន ប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃទី៩ ខែធ្នូនេះថា អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា បានក្លាយជាជំងឺមហារីកសង្គម ពិបាកព្យាបាល ព្រោះមេដឹកនាំបានធ្វើគំរូមិនល្អ ដល់សង្គម គឺលើកបន្តុប ឬតែងតាំងតួនាទីតាមខ្សែស្រឡាយ និងបក្សពួកនិយម។
ម្យ៉ាងវិញទៀតលោកថា ការតែងតាំងខ្សែស្រឡាយ និងបក្ខពួកខ្លួនឯង នៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋច្រើន វិធានការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ នឹងមិនមានប្រសិទ្ធិភាពទេ ព្រោះបក្សចាំខ្សែស្រឡាយអ្នកមានអំណាច ខណៈប្រព័ន្ធច្បាប់មិនទាន់រឹងមាំ។
លោកថា៖«វាជាទ្រឹស្តី កាលណាក្រុមបក្សណាមួយកាន់អំណាចយូរ ឬនៅក្នុងអំណាចយូរអំពើពុករលួយ វាជៀសមិនផុតទេ វាតែងតែមាន អាហ្នឹងវាជាទ្រឹស្តីវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ ប៉ុន្តែយើងអាចប្រសិនជាយើងច្បាស់លាស់ ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដោយមិនគិតពីក្រុម ពីបក្ខពួកអីជាដើម អាហ្នឹងអាចនឹងធ្វើឱ្យថមថយបាន ប៉ុន្តែប្រសិនជាប្រព័ន្ធដឹកនាំហ្នឹង វាពោរពេញទៅដោយក្រុមបក្ខពួក ហើយមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងប្រយោជន៍រាល់ខ្លួនទៅវិញទៅមក អាហ្នឹងពិបាកណាស់ ពិបាកនឹងកាត់បន្ថយ ឬលុបបំបាត់អំពើពុករលួយណាស់»។
ចំណែក ប្រធានអង្គការប្រជាធិបតេយ្យប្រចាំអូស្ត្រាលី លោក ស៊ឹងសែន ករុណា និយាយថា សាររបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នេះគឺជានយោបាយប្រជាភិថុតិ ដើម្បីបិទបាំងភ្នែកមហាជន ខណៈអំពើពុករលួយបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅ ក្នុងស្រទាប់មេដឹកនាំកំពូលៗទៅហើយ។
លោកបន្តថា សាររបស់មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចនេះ អាចជាសារលួងចិត្តមហាជន ដែលកំពុងរងគ្រោះនឹងអំពើពុករលួយ ប៉ុន្តែលោកថា វិធាននេះ មិនអាចជួយជនរងគ្រោះ ដែលកំពុងដង្ហើយហៅយុត្តិធម៌បានទេ ដរាណាប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋ នៅតែប្រមូលផ្តុំដោយគ្រួសារនិយមនោះ។
លោក៖ «វាគ្រាន់តែជាប្រជាភិថុតទេ បាទ មិនអាចធ្វើឱ្យមានឥទ្ធិពលអ្វីធ្វើការបោសសម្អាតអីបានទេ លុះត្រាតែ… បើនិយាយអំពីប្រឆាំងអំពើពុករលួយវាត្រូវសម្អាតពីថ្នាក់លើ ឬថ្នាក់កំពូលមក ដូចយើងបោសផ្ទះអញ្ចឹង គឺបោសសម្អាតសំរាមតាំងពីលើចុះមកក្រោម មិនអាចបោសតែពីខាងក្រោមតូចតាច ដែលគេមើលឃើញជាមនុស្សដែលមិនសំខាន់ៗទាំងអស់ហ្នឹងអីទេ សំខាន់គឺក្បាលម៉ាស៊ីន ឬជួរក្បាលម៉ាស៊ីន នឹងត្រូវបោសសម្អាតឱ្យស្អាត អាហ្នឹងបានគេជឿជាក់បាន»។
ជុំវិញបញ្ហានេះ វីអូឌី មិនទាន់អាចទាក់ទង អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ លោក សយ ចន្ទវិចិត្រ ដើម្បីសុំការបញ្ជាក់បន្ថែម ជុំវិញបញ្ហានេះបាននៅឡើយទេ គិតត្រឹមម៉ោងផ្សាយនេះ។
យ៉ាងណាថ្មីៗនេះ ប្រធានព្រឹទ្ធសភាលោក ហ៊ុន សែន នៅតែមិនបន្ទន់ឥរិយាបទ ក្នុងការចាប់ខ្លួនលោក លី សាម៉េត និងមន្រ្តីជំនិតមួយចំនួនទៀត ជិត១០នាក់ រួមទាំងលោក ដួង ដារា ពាក់ព័ន្ធនឹងជំនួយការលោកគឺ លោក លី សាម៉េត ដែលលោក លី សាម៉េត ត្រូវបានតុលាការចោទ ក្នុងសំណុំរឿងអាស្រូវពុករលួយរត់ការលក់តំណែង ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់រាប់លានដុល្លារ។
ដោយឡែក អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា សាររបស់មេដឹកនាំគ្រាន់តែជាឆ្លើយតបនឹងទិវាអន្តរជាតិ ប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយប៉ុណ្ណោះ។
លោកផ្តល់យោបល់ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយបាន វាចាំបាច់ណាស់ត្រូវហ៊ានគាស់រំលើងឫសគល់របស់វា ដែលត្រូវលុបបំបាត់ការតែងតាំងបក្ខពួកនិយម ជាពិសេសបដិសេធដាច់ខាតរាល់សំណូកសូកប៉ាន់ក្រោមតុជាដើម។
លោកថា៖ «ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនេះ វាមិនមែនត្រឹមតែការអំពាវនាវទេ ខ្ញុំទទួលស្គាល់ថាការអំពាវនាវដូចជាការរំឭក ប៉ុន្តែយើងយកច្បាប់អំពើពុករលួយ យកមកប្រើឱ្យតឹងតែងទៅ ហើយព្យាយាម សាច់ណាដែលស្អុយ ទោះបីនៅក្នុងគ្រួសារក៏ដោយ ប្រសិនបើបុគ្គលខ្លះយកគ្រួសារនិយមមកធ្វើឱ្យខូចប្រយោជន៍ជាតិ ប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយផ្សេងៗ អានឹងគួរតែប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋនឹង គឺត្រូវតែចិត្តដាច់ក្នុងការធ្វើជាគំរូបែបហ្នឹងទៅ ទោះបីជាចំខ្សែណាក៏ដោយ បើរកឃើញថាមានអំពើពុករលួយ អង្គភាពប្រឆាំងអាចធ្វើបានដែរ ឬហ៊ានធ្វើដែរឬអត់»។
បន្ថែមពីនេះ លោកបណ្ឌិត មាស នី យល់ថា អំពើពុករលួយមិនពិបាកលុបបំបាត់ទេ សំខាន់មេដឹកនាំមានឆន្ទៈពិតប្រាដកឬអត់ គឺរដ្ឋាភិបាលត្រូវពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ ឱ្យមានតម្លាភាព លើកកម្ពស់វប្បធម៌សុច្ចរិតភាពលើគ្រប់ស្រទាប់ នៃសង្គមឡើងវិញ។
បើរបាយការណ៍អង្កេតរបស់អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល ដែលបានសង្កេតដំណើរការរដ្ឋាភិបាលឆ្នាំ២០១៥ ហើយត្រូវបានចេញផ្សាយកាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ ហាក់បានឆ្លុះបញ្ចាំងបញ្ហាដែលបានកើតឡើងនាពេលបច្ចុប្បន្ន បើទោះបីជារបាយការណ៍អង្កេតនោះបានកន្លងទៅជិត ១០ឆ្នាំក្តី។
តាមខុមហ្វ្រែល បានរកឃើញពេលនោះថា បើទោះបីរដ្ឋាភិបាលបានចុះហត្ថលេខា លើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្តីពីការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ នៅឆ្នាំ២០០៧ក្ដី តែថាយុទ្ធនាការ និងឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងកិច្ចការប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ស្ថិតក្នុងកម្រិតខ្សោយ។
ខ្សោយនៅត្រង់ថា មន្ត្រីមានតួនាទី និងឋានៈធំៗ នៅតែមានឱកាសប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ចំណែកវិធានការរបស់អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយវិញ នៅមានការយោគយល់។
រីឯការបញ្ជូនខ្លួនជនសង្ស័យទៅតុលាការ ភាគច្រើនជាមន្ត្រីដែលមានឋានៈតួនាទីតូចតាច ហើយការដាក់ទោសទណ្ឌមានកម្រិតស្រាល និងមានការយោគយល់ថែមទៀតផង។
មន្ត្រីមានអំណាច និងតួនាទីធំៗខ្លះក្នុងក្រសួង និងស្ថាប័នរដ្ឋ នៅតែមានឱកាសប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ តាមរយៈការរំលោភបំពានអំណាច ដើម្បីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងបក្ខពួក។
ភាពមិនប្រក្រតី នៃតំណែងសម្រាប់សាច់ញាតិខ្សែស្រឡាយនិយមវិញ កើតឡើងស្ទើរគ្រប់ក្រសួង ស្ថាប័ន នាយកដ្ឋាន និងមន្ទីរតាមបណ្ដារាជធានីក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយគ្មានដំណោះស្រាយ បើទោះបីកម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាសកល ដើម្បីរួមចំណែកប្រឆាំងអំពើពុករលួយក្ដី។
បើយោងតាមរបាយការណ៍នេះ អាចឆ្លុះបញ្ចាំងបានថា ឧបសគ្គរារាំងដល់យន្តការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានកើតឡើងយូរឆ្នាំណាស់មកហើយ ក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំរបស់គ្រួសារហ៊ុននេះ។
ការរកឃើញរបស់ ខុមហ្វ្រែល កាលពីជិត១០ឆ្នាំ មុននេះ ហាក់ស៊ីគ្នាទៅនឹងការរកឃើញថ្មីរបស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ ដែលទើបនឹងចេញផ្សាយនៅដើមឆ្នាំ២០២៤នេះ ពីកម្រិតអំពើពុករលួយខ្ពស់របស់កម្ពុជា។
អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ បានចេញរបាយការណ៍ថ្មីមួយ នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ រកឃើញ អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា ស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេស មានអំពើពុករលួយខ្ពស់ ជាប់គ្នា ជិត១ទសវត្សរ៍ បើធៀបនឹងប្រទេស ១៨០ ដែលអង្គការនោះបានសិក្សា។
ប្រភពនោះរកឃើញថា ប្រទេសដែលមិនអាចរើខ្លួនពីអំពើពុករលួយញាំញីបាន បញ្ហាចម្បងមួយគឺ ឥទ្ធិពលនយោបាយជ្រៀតជ្រែកប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ហើយថាបរិបទនេះ នឹងបង្កការឈឺចាប់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេស ក៏ព្រោះតែប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ មិនអាចដាក់ទោសកំហុសរដ្ឋាភិបាលបាន។ ជាការដោះស្រាយបញ្ហា អង្កការតម្លាភាពអន្តរជាតិរកឃើញថា ត្រូវតែមានលំហសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងរៀបចំការបោះឆ្នោតឱ្យមានលក្ខណៈសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌៕
ដោយ៖ លោក ប៉ុល សម្បត្តិ