អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម លើកឡើងថា ការពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ដោយស្មើភាពគ្នា ដើម្បីឱ្យមានយុត្តិធម៌សង្គម ការបើកឱ្យមានលំហសេរីភាព និងស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ និងការដោះលែងអ្នកទោសមនសិការទាំងអស់ឱ្យមានសេរីភាព គឺជាជម្រើសដែលរដ្ឋាភិបាលគួរធ្វើនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥ នេះ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាអាចរក្សាបាននូវប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA និង GSP ដែលជាស្នូលសំខាន់ក្នុងការបន្តធ្វើឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។
ការលើកឡើង របស់អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមនេះ ធ្វើឡើងខណៈពេញមួយឆ្នាំ២០២៤ កន្លងទៅ កម្ពុជាត្រូវបានគេមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលតពូជ ដែលដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុន បានបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញឥតស្រាកស្រាន្តទៅលើសកម្មជននយោបាយ និងសកម្មជនសង្គមដែលមានទស្សនៈមិនស្របនឹងរដ្ឋាភិបាល។
បើតាមអង្គការ លីកាដូ ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ កម្ពុជាបានចាប់ឃុំខ្លួនអ្នកទោសមនសិការប្រមាណជាង ១០០នាក់។ តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងបណ្តាប្រទេសលោកសេរីបានថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងជាបន្តបន្ទាប់ ចំពោះការចាប់ឃុំខ្លួនទាំងនេះ ដោយចាត់ទុកថា ជាការចាប់ឃុំខ្លួនតាមអំពើចិត្ត និងទាមទារឱ្យដោះលែងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ។
ក្រៅពីនេះ ការផ្ទុះការតវ៉ាប្រឆាំងនឹងតំបន់ត្រីកោណ CLV-DTA រហូតដល់មានការលុបគម្រោងនេះចោល ការសម្ពោធបើកការដ្ឋានព្រែកជីកហ្វូណន ដែលនៅពេលនេះជាប់គាំង រឿងវិវាទកោះគុត បូករួមទាំងការព្រមានដក EBA ៨០% ទៀត ពីសហភាពអឺរ៉ុប បូករួមទាំងអំពើឆបោកជាប្រព័ន្ធ របស់ក្រុមឧកញ៉ា បានធ្វើឱ្យប្រជារដ្ឋខ្មែររាប់ម៉ឺនគ្រួសារទទួលរងគ្រោះ។
បញ្ហានេះ ធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើន សម្លាប់ខ្លួនដោយសារតែវិបត្តិបំណុលរើខ្លួនមិនរួច ការរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំងនៃគ្រឿងញៀន អំពើឆបោកចាប់ជម្រិតតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ និងអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ ក៏ជាបញ្ហាក្តៅ ដែលបានបន្តញាំញីសង្គមកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ផងដែរ។
លោក អ៊ូ ចន្ទរ័ត្ន អតីតតំណាងរាស្រ្តគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បច្ចុប្បន្នជាសហស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា បានថ្លែងថា លោកមិនហ៊ានសន្និដ្ឋានថា នឹងមានអ្វីកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥ នោះទេ ពីព្រោះបញ្ហាគឺវាបានកើតឡើងច្រើនហួសណាស់ទៅហើយនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤នេះ។
យ៉ាងណាក្តី លោករំពឹងថា រដ្ឋាភិបាល នឹងដូរឥរិយាបទនយោបាយខ្លះ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យដំណើរការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចហ្នឹងបានប្រសើរឡើង ក្នុងឆ្នាំ២០២៥។
លោក ចន្ទរ័ត្ន មើលឃើញថា ពាក់ព័ន្ធនឹងសង្គ្រាមនៅប្រទេសផ្សេងៗ ហាក់ដូចជាមិនសូវជះឥទ្ធិពលមកលើនយោបាយកម្ពុជាប៉ុន្មានទេ។
ប៉ុន្តែថា អ្វីដែលសំខាន់ គឺឥរិយាបទនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ពីព្រោះបើសិនជារដ្ឋាភិបាលនៅតែរឹងត្អឹង ហើយមិនបត់បែនស្របទៅតាមអ្វីដែលជាអនុសសាសន៍របស់សហគមន៍អឺរ៉ុបក្តី របស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្តី គឺវានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច របស់កម្ពុជានៅក្នុងឆ្នាំ២០២៥ និងឆ្នាំខាងមុខៗទៀត។
លោកថា៖ «យើងដឹងហើយ យើងនៅត្រូវការប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហគមន៍អឺរ៉ុប ហើយយើងនៅត្រូវការ GSP របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅឡើយទេ បើទោះបីជាយើងអាចនឹងចេញផុតពីប្រទេសអភិវឌ្ឍតិចតួចនៅឆ្នាំ២០២៩ ក៏ដោយ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនេះយើងប្រាកដណាស់យើងត្រូវការ EBA និង GSP។ ដូច្នេះអ្វីដែលយើងរំពឹងថា យើងអាចទទួលទាល់តែយើងស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹងឱ្យបានប្រសើរឡើងវិញទី១ ទី២ជំរុញការគោរពសិទ្ធិមនុស្សហ្នឹងឱ្យបានប្រសើរឡើងវិញ ហ្នឹងខ្ញុំគិតថា ប្រហែលជាយើងបានទទួលផលប្រយោជន៍ពីប្រទេសលោកខាងលិចច្រើន»។
ចំណែកលោក យង់ ពៅ អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា របស់រដ្ឋាភិបាល បានថ្លែងថា ក្នុងឆ្នាំ២០២៥ កម្ពុជានឹងអាចជួប នូវបញ្ហាប្រឈមទី១ គឺយុត្តិធម៌សង្គម ដែលកម្ពុជាត្រូវតែព្យាយាមដោះស្រាយបន្ថែមទៀត ដែលបញ្ហានេះវាបានពូនគរមកពីមុនជាច្រើន។ ទី២ គឺបញ្ហាគម្លាតសង្គមចាប់ផ្តើមរីកធំ អ្នកមានខ្លាំងកាន់តែមានទៅៗ ហើយអភិជនអ្នកមានមួយចំនួន បានភ្លេចខ្លួនដោយបានបង្ហាញពីការចាយវាយខ្ជះខ្ជាយ ហ៊ឺហារ នៅពេលប្រជាជនក្រីក្រមួយចំនួន ដែលរងផលប៉ះពាល់ពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច កាន់តែក្រីក្រថែមទៀត ដែលទាំងអស់នេះ ធ្វើឱ្យមានវិសមភាពសង្គម ដែលនាំទៅដល់វិបត្តិមួយអាចធ្វើឱ្យសង្គមមានបញ្ហាផងដែរ។
លោក យង់ ពៅ លើកឡើងថា មួយទៀតគឺបញ្ហាគ្រឿងញៀន និងបញ្ហាគ្រឿងស្រវឹងជាដើម ជាបញ្ហាដែលធ្វើឱ្យសង្គមជួបវិបត្តិត្រង់ថា យុវជន និងមនុស្សមួយចំនួន ដែលបានប្រើប្រាស់ធ្វើឱ្យខូចសរីរាង្គកាយ បាត់បង់កម្លាំងពលកម្ម ហើយទៅជាប្រព្រឹត្តអំពើអបាយមុខបន្ថែមទៀតដោយសារតែបញ្ហាគ្រឿងញៀន ដែលកំពុងត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងសម្បូរបែបតាមរយៈវិធីថ្មីៗ ដែលអាជ្ញាធរពិបាកនឹងតាមរក។
លោកថា៖ «នេះជាបញ្ហាស្នូលដែលខ្ញុំមើលឃើញថា វានឹងរួមរិត និងរំខានដល់ដំណើរការអភិវឌ្ឍសង្គម ដូច្នេះរាជរដ្ឋាភិបាល អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច តោងយល់នូវចំណុចទាំងអស់នេះ ហើយព្យាយាមដោះស្រាយ។ យើងដឹងហើយថា ការដោះស្រាយវាមិនអាចដូចបំណង ដែលចង់បានទេ ក៏ប៉ុន្តែយើងត្រូវតែព្យាយាមទាំងអស់គ្នាដោយទទួលស្គាល់នូវបញ្ហា យកបញ្ហានោះមកដោះស្រាយ »។
អគ្គលេខាធិការរាជបណ្ឌិតសភារូបនេះ បញ្ជាក់ថា ជាក់ស្តែងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងតែបានដោះស្រាយបណ្តើរៗ ហើយករណីមួយចំនួន បានបង្ហាញជាពន្លឺនៃដំណោះស្រាយ។
លោក យង់ ពៅ លើកទឹកចិត្ត ឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាល អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច និងស្ថាប័នច្បាប់បន្តដោះស្រាយកិច្ចការនេះ ប្រកបដោយតម្លាភាព សមធម៌ និងយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ ក៏ដូចជាអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងឡាយដើម្បីឱ្យសង្គមយើងមានសភាពជ្រះថ្លា ចាប់យកឱកាសក្នុងការកសាង និងអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។
វីអូឌី មិនអាចទាក់ទង លោក ប៉ែន បូណា ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីស្នើសុំការធ្វើអត្ថាធិប្បាយ ពីស្ថានភាពនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច របស់កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០២៥ បានទេ។
ប៉ុន្តែ លោក ប៉ែន បូណា បានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែធ្នូ ថាការរក្សាបាននូវសុខសន្តិភាព គឺជាជោគជ័យដ៏ធំមួយរបស់កម្ពុជា និងជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ ដ៏រឹងមាំនៃការឈានទៅសម្រេចចក្ខុវិស័យកម្ពុជាឆ្នាំ២០៥០ ក្លាយជាប្រទេសដែលមានចំណូលខ្ពស់។
ទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា លោក មឿន តុលា ប្រធានអង្គការ សង់ត្រាល់ បានថ្លែងថា ទេសចរណ៍ជាវិស័យអាទិភាពទី១ ដែលកម្ពុជាអាចយកធ្វើជាស្ពានសម្រាប់កសាងប្រទេស ក៏ប៉ុន្តែវិស័យទេសចរណ៍បច្ចុប្បន្នហាក់បីដូចជាដួលខ្ពោក អត់មានទទួលបានភ្ញៀវទេសចរបរទេសច្រើនទេ។ ទី២ គឺវិស័យកសិកម្ម ដែលកម្ពុជាត្រូវស្តារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធវិស័យនេះ ប៉ុន្តែកុំឱ្យកសិកម្មគ្របដណ្តប់ទៅដោយក្រុមហ៊ុនធំៗ គឺគួរជំរុញលើកទឹកចិត្ត ឱ្យមានកសិកម្មតាមបែបគ្រួសារមានន័យថា កសិករអាចមានដី មានបច្ចេកទេស មានធនធានក្នុងការធ្វើកសិកម្ម។
លោក តុលា លើកឡើងថា អ្វីដែលជាឧបសគ្គធំ សម្រាប់វិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជា គឺរឿងអនឡាញស្កេម (Online Sams) ដែលរដ្ឋាភិបាលគួរពិចារណាឡើងវិញ ដោយថា បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលហាក់ សម្លឹងយកឧស្សាហកម្មល្បែង និងឧស្សាហកម្មស្រាបៀរយកមកជាត្រីមុខ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ទៅដល់ជំនឿទុកចិត្ត ការព្រួយបារម្ភ ការភ័យខ្លាចរបស់ភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិ ដែលគេមកលេងនៅកម្ពុជា។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ន នៅថៃ នៅម៉ាឡេស៊ី គេទទួលបានភ្ញៀវទេសចរបានច្រើន ក្នុងខណៈ កម្ពុជា មានភ្ញៀវបរទេសតិចតួចបំផុត។
លោកថា៖ «បន្ថែមពីនេះ គឺរឿងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរទាំងសម្លៀកបំពាក់ ទាំងស្បែកជើង ផលិតផលធ្វើដំណើរ ហើយនិងផលិតផលមួយចំនួនទៀត ក៏អាចមានសក្តានុពលដែរ ដូចជាគ្រឿងអេឡិចត្រូនិកផលិតកង់ ផលិតអី ហើយខ្ញុំឃើញឧស្សាហកម្មទាំងអស់នេះជាសក្តានុពល ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់យើងត្រូវដោះបញ្ហាសិទ្ធិការងារ បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សបញ្ហាសិទ្ធិពលរដ្ឋ សិទ្ធិដែលយើងជាប់នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់សហគមន៍អឺរ៉ុប របស់អង្គការសហប្រជាជាតិរបស់អាមេរិករឿងជួញដូរមនុស្ស ទាល់តែយើងដោះអស់ហ្នឹងបានយើងអាចស្តារប្រទេសយើងបាន»។
លោក មឿន តុលា សង្កាត់ធ្នន់ថា ឥឡូវនេះ កម្ពុជាហាក់ដូចជាមានការលំបាក ក្នុងការពឹងផ្អែកទៅលើចិន ដោយសារសេដ្ឋកិច្ចចិន ក៏មានភាពលំបាកខ្លួនឯងដែរ ដូច្នេះកម្ពុជាមិនគួរពឹងទៅលើចិនតែមួយមុខទេ ហើយម្យ៉ាងកន្លងមកទីផ្សារកម្ពុជាមិនមែនចិនទេ។
បើតាមលោក មឿន តុលា ទីផ្សារសំខាន់របស់កម្ពុជា ទី១សហរដ្ឋអាមេរិក ទី២អឺរ៉ុប និងបណ្តាប្រទេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្ត ដូចជាអូស្ត្រាលី កាណាដា អង់គ្លេសជាដើម។
លោកបង្ហាញក្តីបារម្ភថា បើកម្ពុជាមិនដោះស្រាយ បញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សទេ មើលសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា អាចជួបបញ្ហាប្រឈម ពីព្រោះកញ្ចប់ថវិកាជាតិឥឡូវនេះ កើនដល់ ៩០០០លានដុល្លារ ជាង។
លោកនិយាយថា ប្រទេសមួយដែលបង្កើនការចំណាយ អត់មានចំណូលគ្រប់គ្រាន់ ដែលរដ្ឋនៅតែដើរខ្ចីលុយគេមកចាយ វាមិនមែនជារឿងល្អដែលធ្វើឱ្យមានស្ថេរភាពសេដ្ឋកិច្ច ឬក៏ស្ថេរភាពសង្គមនោះទេ ហើយថ្ងៃណាមួយកម្ពុជា អាចនឹងមានបញ្ហារឿងសេដ្ឋកិច្ច ដូចនៅឡាវមិនខាន។
ត្រង់ចំណុចនេះ លោក អ៊ូ ចន្ទរ័ត្ន លើកឡើងថា បច្ចុប្បន្នប្រទេសចិនហាក់ដូចជាមានស្ថានភាពមួយមិនច្បាស់លាស់ ខណៈមានការលើកឡើងថា ចិនមិនផ្តល់ជំនួយ និងប្រាក់កម្ចីដល់កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០២៤ នេះជាដើម ដែលនេះក៏ជាហានិភ័យ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៥ ដែរ ពីព្រោះថា គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងៗហ្នឹងមិនដឹងថាយ៉ាងម៉េច។
មួយវិញទៀត លោកថា ចិនរាល់ការដាក់ទុនវិនិយោគ ឬក៏ផ្តល់ប្រាក់កម្ចីក្តី បើមិនសូវមានផលប្រយោជន៍ ជាទូទៅប្រទេសចិន ងាយនឹងបោះបង់ចោល ដោយសំអាងថា បញ្ហានេះចិនបានធ្វើទៅលើប្រទេសមួយចំនួនរួចហើយ។
លើសពីនេះទៀតលោក ចន្ទរ័ត្ន ចង់ឃើញមានការដោះលែងសកម្មជនសង្គម សកម្មជននយោបាយ សកម្មជនបរិស្ថាន ដែលជាអ្នកទោសមនសិការ ឱ្យមានសេរីភាពវិញ ដែលជាកាដូ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៥ និងជាការបង្ហាញឱ្យឃើញថា លំហប្រជាធិបតេយ្យ និងលំហសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ក្នុងសកម្មភាពនយោបាយគឺមានភាពប្រសើរឡើង។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាពធ្លាប់និយាយ សិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិនយោបាយជាដង្ហើមប្រជាធិបតេយ្យ។
តែផ្ទុយទៅវិញលោកថា បើបន្ទាត់នយោបាយ គំរាមកំហែងសិទ្ធិមនុស្ស យាយីសិទ្ធិនយោបាយ វានឹងជំរុញឱ្យមានការបោះឆ្នោតមិនត្រឹមត្រូវ បង្កហានិភ័យ ដល់ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ចំណែកលោក បណ្ឌិត មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម បានលើកឡើងថា យុទ្ធសាស្ត្រដែលល្អ ក្នុងការកាត់បន្ថយហានិភ័យ នៃបដិវត្តពណ៌ដែលតែងតែជាក្តីបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគឺ ទី១. បង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់ និងទី២. ការបន្តធ្វើឲ្យបានប្រសើរឡើងនូវយុត្តិធម៌សង្គម។
លោកលើកឡើងថា ការបង្ក្រាបគ្រាន់តែជាដំណោះស្រាយបណ្តោះអាសន្នមួយតែប៉ុណ្ណោះ ពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋចង់បានទាំងសន្តិភាព និងទាំងភាពកក់ក្តៅក្នុងសង្គម។
អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងមជ្ឈដ្ឋានជាច្រើនបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភថា ឆ្នាំ២០២៥ នឹងជាឆ្នាំដែលប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា កាន់តែជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ខណៈពលរដ្ឋរហូតដល់ទៅជិត ៥លាននាក់កំពុងជំពាក់បំណុលធនាគារ រើខ្លួនមិនរួច និងកើតមានវិបត្តិសង្គមកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងឆ្នាំ២០២៤ ថែមទៀត ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន មិនព្រមបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យ និងស្តារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស ឱ្យបានប្រសើរឡើងវិញ ទៅតាមការលើកឡើងរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុបជាថ្នូរនឹងការរក្សា EBA។ បន្ថែមពីនេះ អំពើអយុត្តិធម៌សង្គម អំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ នៅគ្រប់វិស័យក្នុងសង្គម គម្លាតកាន់តែធំ រវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រ ការរីករាលដាលនៃបញ្ហាគ្រឿងញៀន អំពើឆបោក អំពើចាប់ជម្រិតតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ និងល្បែងអនឡាញជាដើម។ល។ នឹងកាន់តែក្លាយទៅជាជំងឺសង្គម ដែលធ្វើឱ្យកើតមានវិបត្តិសង្គមកាន់តែធំឡើង ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលនៅតែមិនអាចចាត់វិធានការដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពទេនោះ៕