សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានប្រមូលផ្តុំគ្នាធ្វើបាតុកម្មលើទឹកដីអាមេរិក ទាមទារឱ្យរដ្ឋអំណាចវៀតណាមគោរពសិទ្ធិខ្មែរក្រោមឋានៈជាជនជាតិដើមដែលរស់នៅលើទឹកដីកំណើតរបស់ខ្លួន តបតាមមាត្រា៩ នៃសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងនាមប្រទេសជាសមាជិក។
ក្រុមអ្នកតវ៉ា បានអះអាងថា ការទាមទារនេះ ដោយសាររដ្ឋអំណាចវៀតណាម នៅតែបន្តរំលោភបំពានសិទ្ធិខ្មែរក្រោម ឥតឈប់ឈរ រំលោភច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលចងកាតព្វកិច្ចវៀតណាមឱ្យគោរពសិទ្ធិជនជាតិ ក្នុងនាមរដ្ឋជាសមាជិក។
បាតុកម្មនេះ បានធ្វើឡើងនៅមុខស្ថានកុងស៊ុលវៀតណាម នៅទីក្រុងសានហ្វ្រានស៊ីស្ដូ សហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ ដែលមានព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមកពីបណ្តាប្រទេសមួយចំនួន បានបន្លឺសំឡេងទាមទារឱ្យរដ្ឋអំណាចវៀតណាមត្រូវដោះលែងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមទាំងអស់ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។
ពួកគេបានលើកឡើងថា រដ្ឋអំណាចវៀតណាមកំពុងបំពានកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើមម្ចាស់ស្រុក និងបំពានសិទ្ធិខាងជំនឿសាសនាដែលមានការធានាដោយច្បាប់អន្តរជាតិ។
ប្រធាននាយកដ្ឋានព័ត៌មាននៃសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ព្រះតេជព្រះគុណ សឺង យ៉ឹងរតនា មានថេរដីកាប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមករានេះថា ក្នុងថ្ងៃធ្វើមហាបាតុកម្មនោះ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ក៏បានដាក់បន្ថែមទៀត ឱ្យទៅមន្ត្រីកុងស៊ុលវៀតណាមប្រចាំនៅសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ ប្រាប់ទៅរដ្ឋអំណាចរបស់ខ្លួនត្រូវបញ្ឈប់ការគំរាមកំហែងគ្រប់រូបភាពលើខ្មែរក្រោមផងដែរ។
ព្រះអង្គបញ្ជាក់ថា វៀតណាមគេទទួលញត្តិ ប៉ុន្តែកន្លងមក គេមិនដែលមានការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានអ្វីនោះទេ គឺគេនៅតែបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ រំលោភសិទ្ធសាសនា និងចាប់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជាបន្តបន្ទាប់។
ព្រះអង្គថា៖ «ព្រះសង្ឃ និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោមទាំងអស់នោះ គឺពួកគាត់អត់មានទោសកំហុសអ្វីទេ គាត់គ្រាន់តែបញ្ចេញមតិក្នុងនាមការពារសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានក្នុងនាមខ្មែរក្រោម ជាម្ចាស់ស្រុកជនជាតិដើមប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះហើយសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមបានធ្វើញត្តិជូនទៅដល់សហគមន៍អន្តរជាតិដូចជាការធ្វើបាតុកម្មហ្នឹង បង្ហាញឲ្យឃើញថា មិនសុខចិត្ត និងថ្កោលទោសចំពោះអាជ្ញាធរវៀតណាមដែលប្រព្រឹត្តនឹងរំលោភសិទ្ធិចំពោះពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម»។
សម្រាប់ព្រះតេជគុណ សឺង យ៉ឹងរតនា ចាត់ទុកថា ទង្វើអមនុស្សធម៌ បំពានសិទ្ធិសាសនា និងការបន្តធ្វើបាប ចាប់ខ្លួនសកម្មជនខ្មែរក្រោមរបស់រដ្ឋអំណាចវៀតណាមជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត ព្រះអង្គថា មហិច្ឆតាវៀតណាមគឺចង់ឱ្យខ្មែរក្រោមរស់នៅទាំងរងទុក្ខវេទនា បាក់ស្បាតលែងហ៊ានប្រឆាំងមហិច្ចតាលេបទឹកដីខ្មែរក្រោម គឺដើម្បីងាយគ្រប់គ្រងខ្មែរកម្ពុជាក្រោមទាំងមូល។
ព្រះអង្គថា៖ «ខ្មែរ និងខ្មែរក្រោមនៅក្រៅប្រទេសនៅក្នុងស្រុកក្ដី ត្រូវតែក្រោកហ៊ានតស៊ូ ដើម្បីទាមទារ ឬក៏ដើម្បីការពារនូវជាតិសាសន៍ខ្លួនយើងផងដែរ ចំណែករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏មានភារៈកិច្ចក្នុងនាមខ្មែរដូចគ្នា ក៏មានភារៈកិច្ចដើម្បីនិងការពារ ឬក៏អាចជួយធ្វើអន្តរាគមន៍ ចំពោះបញ្ហាដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោមទាំងអស់»។
ដូចគ្នានេះដែរ បាតុករខ្មែរក្រោមគឺ លោក សឺង មួង ហាក់ស្តីបន្ទោសថា វៀតណាមជាមនុស្សក្រពើ ខ្ចីទឹកដីកម្ពុជាដើម្បីរស់នៅ ចិញ្ចឹមជីវិតហើយ បែរជាងាកមកខាំម្ចាស់ស្រុកគឺពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមទៅវិញ។
លោកថា៖ «គោលគំនិតគេ គេចង់ថាទឹកដីកម្ពុជាក្រោមហ្នឹងជាទឹកដីរបស់គេ ថ្ងៃខាងក្រោយ បើអ៊ីចឹងទៅគេធ្វើឲ្យអ្នកដែលសកម្មជន ដូចជា ព្រះសង្ឃ ដូចជាអ្នកជាប់គុកក្នុងពន្ធនាគារដែលសម្ដែងមតិប្រើទង់ជាតិខ្មែរ ប្រើផែនទី ប្រើភាសាអ្វីៗ និយាយសម្ដែងជាជនដើម គេមិនឲ្យយើងបញ្ចេញ ហេតុដូច្នេះគេចង់មានគោលបំណងសម្លុតគំរាមកំហែងចាប់ដាក់គុក ដាក់ពន្ធនាគារនេះ ដើម្បីឲ្យយើងខ្មែរក្រោមបាក់ស្បាត បាក់ស្បាតអត់ហ៊ាននិយាយពីរឿងអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួនថា ខ្លួនជានរណា ខ្លួនជនជាតិខ្មែរគេធ្វើចង់យើងហ្នឹង គេហៅថាចង់ឲ្យយើងហ្នឹងរំលាយពូជសាសន៍យើង ទៅតាមគេបន្តបន្តិចៗ»។
បន្ថែមពីនេះ លោក សឺង មួង អំពាវនាវឱ្យសហគមន៍ជាតិ អន្តរជាតិ បន្តដាក់សម្ពាធវៀតណាមកាន់ខ្លាំង ដើម្បីឱ្យវៀតណាមងាកមកគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិសាសនា និងដោះលែងសកម្មជខ្មែរក្រោមទាំងអស់។
លោកថា៖ «យើងបន្តទាមទារឲ្យវៀតណាមគោរពសិទ្ធលើខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ព្រោះវៀតណាមរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តវៀតណាម អត់ព្រមគោរពច្បាប់ សិទ្ធិមនុស្ស អត់គោរព បើច្បាប់ជនជាតិដើមដូចជាចាប់ព្រះសង្ឃបីអង្គ និងរូប ហើយការទាមទារធ្វើបាតុកម្មនៅជុំវិញពិភពលោក និងច្រើនលើកច្រើនគ្រាមក ដែលវៀតណាមអត់ព្រម អត់ព្រមគោរពច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សជាជនជាតិដើម ហេតុដូច្នេះការចូលរួមធ្វើបាតុកម្មហ្នឹង គឺនៅតែធ្វើអ៊ីចឹង ពីព្រោះវៀតណាមដែលបំពានសិទ្ធិមនុស្ស និងបំពានសិទ្ធិជនជាតិដើមទាំងស្រុង»។
ចំណែក នាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន (Phil Robertson) ដែលបានចូលរួមមហាបាតុកម្មនោះ ក៏បានថ្លែងដែរថា វៀតណាមត្រូវតែគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេសសិទ្ធិសាសនា និងសិទ្ធិខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុក។
លោកអះអាងថា ខ្មែរក្រោមជាម្ចាស់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម មានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងនាមម្ចាស់ស្រុកក្នុងការចូលរួមសកម្មភាពទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព ការពារវប្បធម៌ អក្សរសាស្រ្តជាតិរបស់ខ្លួនពីការរំលោភបំពាន។
ជុំវិញបញ្ហានេះ វីអូឌី មិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបពីស្ថានទូតវៀតណាមប្រចាំនៅទីក្រុងសានហ្វ្រានស៊ីស្ដូ បាននៅឡើយទេ គិតត្រឹមម៉ោងនេះ។
អគ្គលេខាធិការសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ លោក សឺន ជុំជួន យល់ថា ការបន្តធ្វើមហាបាតុកម្មនេះ គឺដើម្បីផ្ញើសារទៅសហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិថា វៀតណាមកំពុងរំលោភច្បាប់អន្តរជាតិ ក្នុងនាមប្រទេសជាសមាជិក។
លោកចាត់ទុកទង្វើរដ្ឋអំណាចវៀតណាមធ្វើមកលើខ្មែរក្រោមជាហូរហែនេះ គឺដើម្បីគំរាមកំហែង និងបំបាក់ស្មារតីខ្មែរមិនឱ្យហ៊ានប្រើសិទ្ធិខ្លួនលើទឹកដីកំណើត និងចង់បំបាត់វប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់ខ្មែរ។
លោកថា៖ «ព្រោះវៀតណាមតែងតែរឹតត្បឹតនៅក្នុងការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្មែរក្រោម ពីព្រោះថាកាលណាខ្មែរក្រោមអនុវត្តសិទ្ធិបានពេញលេញអ៊ីចឹងទៅ វាអាចទៅនឹងឧបសគ្គក្នុងការទាមទារក្នុងនាមជាជនជាតិដើមអីជាដើម អ៊ីចឹងទៅវៀតណាមតែងតែមានការប្រុងប្រយ័ត្នទៅលើចំណុចហ្នឹង ហើយចាប់ផ្ដើមបញ្ចេញនូវឥរិយាបថ គឺការបង្កើតនៅក្នុងច្បាប់របស់ខ្លួន ក្នុងការបិទនូវលំហសេរីភាពនេះជាដើម។ ទាំងនេះជាមូលហេតុដែលវៀតណាម តែងតែសម្ដែងនូវឥរិយាបថ ឬក៏អនុវត្តតាមច្បាប់របស់ខ្លួន ជាលេសមួយនៅក្នុងការរឹតត្បិតសិទ្ធខ្មែក្រោមហ្នឹងឯង»។
កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ អាជ្ញាធរវៀតណាមខេត្តឡុងហោរ ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមបានចាប់ផ្សឹកព្រះអង្គ ថាច់ ចន្ទតារា និងចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមចំនួន ១៣អង្គនាក់ ដោយចោទថារំលោភសិទ្ធិសេរីភាព លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ រំលោភផលប្រយោជន៍រដ្ឋ និងផលប្រយោជន៍ស្របច្បាប់របស់អង្គការវៀតណាម។
ជុំវិញបញ្ហានេះ វៀតណាម កន្លងទៅក៏ធ្លាប់រងការស្តីបន្ទោសពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែរ ពាក់ព័ន្ធនឹងការយាយីខ្មែរក្រោមនេះ បើទោះគ្មានប្រតិកម្មណាមួយពីរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ ដែលដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុន។
បើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ចុះថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ អាមេរិកនិយាយថា ខ្លួនមានការខកចិត្ត ចំពោះចំណាត់ការវៀតណាម ដែលបានចាប់ខ្លួនសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងចាប់ផ្សឹកព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ដែលជាអ្នកតស៊ូមតិ ដើម្បីសិទ្ធិសេរីភាពជំនឿសាសនា រួមទាំងការផ្ដន្ទាទោសមនុស្សចំនួន ៥នាក់ ចាប់តាំងពីខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ ។
បញ្ហានេះ អាមេរិកជំរុញឱ្យវៀតណាម គោរពសិទ្ធិបុគ្គល ក្នុងការអនុវត្តសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ការបង្កើតសមាគម ជាពិសេសការគោរពជំនឿសាសនាដែលមិនអាចរំលោភបំពានបាន។
បន្ថែមពីនេះ នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន (Phil Robertson) កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៤ បានទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមដោះលែងសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោម ដែលបានចាប់ខ្លួន និងឈប់យាយីសេរីភាពខ្មែរក្រោម។
លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន និយាយថា ការចាប់ខ្លួនលោក យ័ញ មិញក្វាង និងអ្នកស្រី ឌិញ ធីវិន កាត់ទោសដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល ៣ឆ្នាំ ៦ខែ ជាការសងសឹកទៅលើពលរដ្ឋគ្រប់រូប ខណៈពួកគេគ្រាន់តែបង្ហាញសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ និងទស្សនៈឯករាជ្យផ្នែកនយោបាយរបស់គាត់នៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមប៉ុណ្ណោះ។
លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន ក៏ជំរុញ ឱ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមត្រូវដោះលែងសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោម ទម្លាក់ចោលរាល់ការចោទប្រកាន់លើពួកគេ និងលុបចោលមាត្រារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស រួមទាំងមាត្រា៣៣១ ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមប្រើប្រាស់ជាប្រព័ន្ធ ដើម្បីរំលោភសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញ។
សេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពី «សិទ្ធិជនជាតិដើម» មាត្រា៩ ឱ្យដឹងថា ជនជាតិដើម និងបុគ្គលជនជាតិដើម មានសិទ្ធិស្ថិតនៅជាសមាជិកសហគមន៍ ជាជនជាតិដើម និងសង្គមជាតិ សមស្របតាមប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់របស់សហគមន៍ និងសង្គមជាតិពាក់ព័ន្ធ ដោយគ្មានការរើសអើងណាមួយកើតឡើងដោយសារការប្រើសិទ្ធិនេះឡើយ។
គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២៥ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែនេះ ព្រះសង្ឃ និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ចំនួន១៣នាក់ ត្រូវបានរដ្ឋអំណាចវៀតណាមខេត្តឡុងហោរ ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ រួមមាន ព្រះអង្គ ថាច់ ចន្ទតារា ព្រះគ្រូចៅអធិការវត្តទ្រនំសេក និងព្រះតេជគុណ យឿង ខាយ ជាដើម។
ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម មានចំនួន២១ខេត្ត បានធ្លាក់ទៅក្នុងវៀតណាមគ្រប់គ្រង កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩ តាមរយៈអាណានិគមនិយមបារាំង ក្រោយវៀតណាមខ្ចីដីខ្មែរនៅ។
គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២៥ ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម បានស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់វៀតណាមអស់រយៈពេល ៧៦ឆ្នាំមកហើយ។ នៅកម្ពុជាក្រោម វត្តអារាមត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាឃ្លាំងវប្បធម៌ ជាទីកន្លែងថែរក្សា ការពារអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្មែរក្រោមទាំងមូល៕