នៅពេលដែលអ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយកាន់ជើងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានប្រកាសអបអរបែបចំអកការដែលអាមេរិកសម្រេចបង្កកជំនួយ និងថែមទាំងហៅជំនួយអាមេរិកដល់កម្ពុជាថា ជាជំនួយស្មោកគ្រោក និង«បែបឆ្កួតលីលា»ថែមទៀតនោះ អាជ្ញាធរមីនបានប្រកាសថា បុគ្គលិកដោះមីនជាង ១ពាន់នាក់ បានបាត់បង់ការងារ ដោយសារការផ្អាកជំនួយរបស់អាមេរិកនេះ។ លើសពីនេះ វិស័យផ្សេងៗទៀត ដូចជា សិទ្ធិមនុស្ស អប់រំ សុខាភិបាល បរិស្ថាន រួមទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលកំពុងអនុវត្តគម្រោងជាច្រើន ក៏បានលើកឡើងពីការទទួលរងផលប៉ះពាល់ផងដែរ។
លោក ចេវ ពុទ្ធី ធ្លាប់ជាក្មេងក្រីក្រនៅជនបទ បានសរសេរថា បើគ្មានជំនួយ USAID របស់សហរដ្ឋអាមេរិកទេ លោកប្រហែលត្រូវរៀនក្នុងសាលាឈើបាក់បែក និងមិនស្គាល់កុំព្យូទ័រ នៅថ្នាក់ក្រោមកម្រិតឧត្តមសិក្សានោះទេ។ លោកថា កូនខ្មែរនៅតាមស្រុកស្រែចម្ការជាច្រើន ត្រូវការជំនួយខ្លាំងណាស់។
សំណេររបស់ លោក ចេវ ពុទ្ធី នេះ គឺឆ្លើយតបទៅនឹងការលើកឡើងរបស់ លោក សយ សុភាព អ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយកាន់ជើងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលបានសរសេរបែបចំអកបង្ហោះតាមបណ្តាញសង្គម កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ថា «អរគុណសហរដ្ឋអាមេរិក នូវរាល់ជំនួយកន្លងមក ទោះបីពេលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកផ្តាច់ជំនួយ មិនឱ្យមកកម្ពុជាជាមួយប្រទេសដទៃទៀតក៏ដោយ តែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាងាយស្រួលធ្វើការងារណាស់ ព្រោះមិនមានអ្នកស៊ីលុយអាមេរិកមកជេរដាក់បណ្តាសារដល់ខ្មែរ»។
អ្នកអត្ថាធិប្បាយកាន់ជើងរដ្ឋាភិបាល និងលើកតម្កើងគ្រួសារហ៊ុនដូចព្រះរូបនេះ បញ្ជាក់ថា «ដោយសារជំនួយល្អផង ក៏កខ្វក់ផងនេះហើយបានជាក្រុមសកម្មជនខ្លះ ក្រអើតក្រទមដៀលត្មេះភ្លេចជាតិឯង។ ខ្មែរមិនត្រូវការជំនួយបែបស្មោកគ្រោកនេះទេ។ យើងរងចាំមើលតើពួកអ្នកទាំងនេះ លោតតាមផ្លូវណាទៀត។ អរគុណសហរដ្ឋអាមេរិកដែលមានជំហរដ៏ល្អនេះ។ កម្ពុជាដាច់ខាតមិនត្រូវការជំនួយដូរ ឬភ្ជាប់ទៅនឹងលក្ខខណ្ឌបែបឆ្កួតលីលាដូចធ្លាប់បានជួបកន្លងមកឡើយ»។
អ្នកលេងបណ្តាញសង្គមជាច្រើន បានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំង ទៅនឹងសាររបស់ លោក សយ សុភាព និងអ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយកាន់ជើងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាផ្សេងទៀត ដែលគាំទ្រការបង្កកជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដោយចាត់ទុកក្រុមនេះថា ជាមនុស្សខួរបង្កងអាត្មានិយម គិតតែពីផលប្រយោជន៍ខ្លួនឯង ខណៈខ្លួនឯងបានរស់នៅសុខស្រួល ដោយសារតែមុខរបរនិយាយកាន់ជើងគណបក្សប្រជាជន និងលើកតម្កើងគ្រួសារហ៊ុនដូចព្រះ។
លោក ឃួន សំនៀង បានចោទសួរទៅ លោក សយ សុភាព ថាតើលោកចូលចិត្តណាស់ បង់ការប្រាក់កម្ចីឱ្យចិនរាល់ខែ រាល់ឆ្នាំ និងមែន? លុយជំនួយអាមេរិកគេជួយអត់យកការប្រាក់ បែរជាស្អប់គេទៅវិញ សូមលោកមើលឱ្យជាក់ស្តែងទៅ ថាតើប្រទេសណាដែលមានសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយចិន រីកចម្រើននោះ មានតែចិនប៊ឺតជញ្ជក់ឈាមទាល់តែខ្សោះអស់ បានដោះលែង ឧទាហរណ៍ដូចជា ប្រទេសស្រីលង្កា និងមីយ៉ាន់ម៉ាជាដើម។
បន្ថែមពីនេះ លោក ស្រ៊ុន ប៊ុនស្រេង ក៏បានលើកឡើងដែរថា និយាយស្រួលហើយ តែមើលពលរដ្ឋស្រុកស្រែចំការផង នៅតែក្មេងនិងមនុស្សចាស់ទេ ចំណែកមនុស្សពេញវ័យធ្វើចំណាកស្រុកទៅស្រុកគេអស់ហើយ ដោយសារតែភាពក្រីក្រ កុំអួតពេកលោកសំបូរសប្បាយតែក្រុមលោកមួយផ្នែកតូចនោះ។
សម្រាប់ លោក លី ធុជ ទេសរដ្ឋមន្ត្រី និងជាអនុប្រធានទី១ នៃអាជ្ញាធរមីនកម្ពុជា បានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់សារព័ត៌មានកម្ពុជាថ្មី កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមករាថា សហរដ្ឋអាមេរិក បានផ្តល់ជំនួយប្រហែល ១០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ លើការងារបោសសម្អាតមីននៅកម្ពុជា។
លោកថា ការផ្អាកជំនួយភ្លាមៗដែលធ្វើឱ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលនេះ ធ្វើឱ្យបុគ្គលិកដោះមីនជាង ១ពាន់នាក់ បាត់បង់ការងារ ពីព្រោះអាជ្ញាធរមីនគ្មានលទ្ធភាពក្នុងការផ្តល់ប្រាក់បៀរវត្សរ៍ដល់បុគ្គលិកទាំងនោះ ជំនួសជំនួយរបស់អាមេរិកបានទេ។
លោកនិយាយថា៖ «នៅកម្ពុជាយើង សហរដ្ឋអាមេរិកចំណាយប្រហែល ១០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ លើការងារបោសសម្អាតមីន ហើយថវិកានេះ ត្រូវផ្តល់ជូនដោយផ្ទាល់ទៅប្រតិបត្តិករដោះមីននៅស្រុកខ្មែររបស់យើង ហើយគោលនយោបាយថ្មីរបស់អាមេរិកត្រូវផ្អាកថវិកា៩០ថ្ងៃ។ អីចឹងគម្រោងដែលយើងកំពុងដំណើរការត្រូវផ្អាក ចឹងគម្រោងប៉ុន្មានទៅ? ចឹងគម្រោងមាន៩៣គម្រោង៩៣ក្រុមអ្នកដោះមីន គិតជាបុគ្គលិកអ្នកដោះមីន ១ពាន់នាក់ជាង ត្រូវបានអត់ការងារធ្វើផ្អាកការងារ។ អ៊ីចឹងប៉ះពាល់ដល់លទ្ធផលដែលយើងរំពឹងទុកឆ្នាំ២០២៥នេះ»។
យ៉ាងណាក្តី លោក លី ធុជ សង្ឃឹមយ៉ាងមុតមាំថា សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលតែងតែជួយដល់វិស័យបោសសម្អាតមីននៅកម្ពុជាជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយនោះ នឹងបន្តជួយកម្ពុជាតទៅទៀត ដើម្បីបន្តភាពជាដៃគូដ៏ល្អ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់គោលនយោបាយផ្អាកជំនួយ ៩០ថ្ងៃខាងមុខ។
អង្គការ USAID ប្រចាំកម្ពុជា បានផ្តល់ជំនួយទៅលើបញ្ហាបរិស្ថាន ការការពារនិងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ សិទ្ធិមនុស្ស អប់រំ សុខាភិបាល សូម្បីតុ កៅអី បណ្ណាល័យនៅតាមសាលារៀន គ្រែសម្រាកនៅតាមមន្ទីរពេទ្យ វ៉ាក់សាំងការពារជំងឺផ្សេងៗ និងសម្ភារជាច្រើនទៀតដែលមានសរសេរអក្សរ USAID គឺសុទ្ធតែជាជំនួយរបស់អាមេរិកទាំងអស់ នេះនៅមិនទាន់និយាយដល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់អាមេរិកសម្រាប់កម្ពុជា ដែលមានទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗផងទេ។
គោលនយោបាយថ្មីរបស់លោក ត្រាំ គឺអាមេរិកឈប់ផ្តល់ជំនួយជាចង្កោម ទៅដល់បណ្តាប្រទេសនានាទៀតហើយ។ ប្រទេសដែលត្រូវការជំនួយ និងផលប្រយោជន៍ពីអាមេរិកត្រូវទៅចរចាដោយផ្ទាល់ ទោះបីជាសម្ព័ន្ធមិត្តក៏ដោយ។ មានន័យថា រដ្ឋាភិបាលប្រទេសនានា ត្រូវចូលខ្លួនទៅចរចាជាមួយក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនដោយផ្ទាល់ ដើម្បីដោះដូរយកផលប្រយោជន៍ជាទ្វេភាគី។ ប្រការនេះ គឺតម្រូវឱ្យមេដឹកនាំប្រទេសនានា ត្រូវមានក្រុមចរចាពិសេស ជាជាងរងចាំអាមេរិកផ្តល់ជំនួយតែម្យ៉ាង។
ទាក់ទងនឹងជំនួយបរទេសសម្រាប់កម្ពុជា លោកមេធាវី សុក សំអឿន ដែលធ្លាប់ជាប្រធានអង្គការក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា អស់រយៈពេល ១៨ឆ្នាំ បានឱ្យដឹងថា «ម្ចាស់ជំនួយគេមានគោលការណ៍របស់គេ មិនមែនចេះតែបញ្ជាឲ្យយើងធ្វើនេះធ្វើនោះទេ គ្រាន់តែហាមធ្វើអំពើខ្លះ ឬធ្វើសកម្មភាពគាំទ្រអ្វីខ្លះតែប៉ុណ្ណោះ ហើយបើចាយខុសសងប្រាក់គេវិញតែប៉ុណ្ណឹង។
លោកបញ្ជាក់ថា បើសិនជាដូច្នេះ វាមិនមែនមានន័យថា ស៊ីប្រាក់ខែបរទេសធ្វើការឲ្យបរទេសនោះទេ។ បើយើងយកលុយគេហើយកុំយកជាប្រាក់ខែ ហើយចាយសម្រាប់តែសកម្មភាពទៀតនោះ គេរឹតតែអរ»។
នៅពេលនេះ លោក សុក សំអឿន លែងធ្វើការនៅអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទៀតហើយ។
តែលោករំលឹកថា កាលនោះអង្គការរបស់លោកបានជួយការពារជនក្រីក្ររាប់ពាន់ក្តីក្នុងមួយឆ្នាំៗ ហើយកាលណោះ ៣៨ភាគរយ នៃរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌ បានជួយឲ្យតុលាការលើកលែងការចោទប្រកាន់។ តែឥឡូវ ជនជាប់ចោទបទមជ្ឈិម សុទ្ធតែកាត់ក្តីដោយគ្មានមេធាវី ហើយសុទ្ធតែមានទោស។
លោកបានចោទសួរក្នុងសំដីដើមថា៖ «តើបើអ៊ីចឹងគិតថាល្អដែរទេ? ខ្ញុំយល់ថា អត្ថិភាពនៃអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងហើយ ដែលទប់ឲ្យប្រជាធិបតេយ្យឲ្យនៅមានខ្លះបាន ហើយអង្គការដែលឯករាជ្យហ្នឹងហើយដែលជាគ្រឹះជួយទ្រទ្រង់ប្រជាធិបតេយ្យ»។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនដែលធ្វើការលើវិស័យការពារសិទ្ធិមនុស្ស លើកកម្ពស់ប្រជាធិបតេយ្យ និងការពារធនធានធម្មជាតិ ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់អាមេរិក បន្តផ្ដល់ជំនួយដើម្បីជួយដល់ពលរដ្ឋខ្មែរជាបន្តទៀត ដោយលើកឡើងថា អាមេរិកបានដើរតួនាទីជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ក្នុងការចូលរួមចំណែកអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា ហើយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកគួរតែជួយបន្តទៀត ព្រោះថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា កំពុងតែធ្លាក់ចុះ។
នាយកប្រតិបត្តិសមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ខេមបូចា (CamboJa) លោក ណុប វី ដែលទទួលជំនួយពីរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកប្រមាណពី ២០ទៅ៣០ភាគរយ សម្រាប់អនុវត្តសកម្មភាពបណ្ដុះបណ្ដាលអ្នកសារព័ត៌មាន និងរាយការណ៍ព័ត៌មាន បានស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកពិចារណា និងគួរបន្តផ្ដល់ជំនួយដល់ពលរដ្ឋខ្មែរឡើងវិញ ព្រោះថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងបរិស្ថាននៅកម្ពុជា នៅតែត្រូវការរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបន្តជួយគាំទ្រ។
សហរដ្ឋអាមេរិក ជាប្រទេសផ្តល់ជំនួយបរទេសធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងពិភពលោក ដែលមានទឹកប្រាក់ជាង ៦៨ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
ប៉ុន្តែនៅក្នុងបទបញ្ជាថ្មី ផ្ញើទៅកាន់ស្ថានទូតអាមេរិកទាំងអស់នៅក្នុងពិភពលោក ដែលត្រូវបានគេទម្លាយឱ្យដឹងកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ ប្រមុខការទូតអាមេរិកថ្មី លោក ម៉ាកូ រូប៊ីយ៉ូ (Marco Rubio) បានប្រាប់ឱ្យផ្អាកជាបន្ទាន់ការផ្តល់ជំនួយបរទេស នៅក្នុងរយៈពេល ៨៥ថ្ងៃ។
សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤ នាយិកា USAID អ្នកស្រី Samantha Power បានមកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ហើយបានប្រកាសពីកម្មវិធីថ្មីៗ និងផ្តល់ថវិកាបន្ថែមជាង ៣៨ លានដុល្លារដល់កម្ពុជា ក្នុងនោះរួមមានជំនួយដល់ផ្នែកសន្តិសុខស្បៀង បរិស្ថាន សង្គមស៊ីវិល ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងវិស័យការងារ។ បើតាម USAID ជំនួយនោះក៏ផ្តោតទៅលើការអភិរក្សជីវៈចម្រុះនៅតំបន់ទន្លេមេគង្គក្រោមផងដែរ។
យោងតាមការចុះផ្សាយនានា កាលពីមុនឆ្នាំ២០១៧ សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ជំនួយដល់កម្ពុជាជាមធ្យម ១៥០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីតុលាការកំពូលដែលជាឧបករណ៍នយោបាយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច បានសម្រេចរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋគាំទ្រស្ទើរកន្លះប្រទេសមក សហរដ្ឋអាមេរិក បានកាត់បន្ថយជំនួយនៅសល់ប្រមាណ១០០លានដុល្លារក្នុង១ឆ្នាំៗ។
អង្គការ Oxfam អាមេរិក បានប្រកាសថា ការផ្អាកផ្តល់ជំនួយបរទេស របស់រដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ កំពុងលលេងនឹងគ្រោះថ្នាក់ នៃការសម្លាប់ជីវិតមនុស្ស គំរាមកំហែងសហគមន៍ដែលកំពុងជួបវិបត្តិ ហើយនិងបោះបង់ចោលតួនាទី កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់អាមេរិក ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលផ្តល់ជំនួយដោយគ្មានការរើសអើង។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការផ្អាកជំនួយនេះ លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គមលើកឡើងថា ចរឹកខ្មែរតែមួយ អ្នកខ្លះពេលចិនផ្អាកកម្ចី ស្ងាត់ជ្រៀប ដល់អាមេរិកផ្អាកជំនួយ ស្រែកអបអរសាទរ រីឯខ្លះទៀត ពេលចិនផ្អាកកម្ចី ស្រែកអបអរ ដល់អាមេរិកផ្អាកជំនួយស្ងាត់ជ្រៀបដូចគ្នា។ លោកបានអំពាវនាវឱ្យខ្មែរគ្រប់រូប បញ្ឈប់នូវសកម្មភាពបែបនេះ ពីព្រោះថា គ្មានអ្វីចំណេញដល់ខ្មែរនោះទេ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី បន្តថា ការបង្កកជំនួយបរទេសអាមេរិកទាំងអស់នៅលើពិភពលោក បានប្រាប់ទៅប្រទេសក្រីក្រទាំងអស់ ដែលពឹងលើមហាអំណាចឲ្យដឹងថា មហាអំណាចទាំងអស់ គេគិតពីប្រយោជន៍នយោបាយជាតិរបស់គេជាអាទិភាព ជាជាងគិតគូរពិតប្រាកដដល់អាយុជីវិតប្រជាពលរដ្ឋនៅប្រទេសក្រីក្រ។
ជាមួយគ្នានេះ លោកថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីអតីតកាលសុទ្ធតែធ្លាប់ត្រូវបានមហាអំណាចចិន និងអាមេរិក បោះបង់ចោល ក្រោយពីមានការផ្លាស់ប្តូរនយោបាយនៅក្នុងស្រុកគេ ឬពេលយើងលែងមានផលប្រយោជន៍សម្រាប់គេ គេទម្លាក់ចោល។ លោកបន្តថា អាមេរិករត់ចោលរបបលន់ នុល ទុកឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ចូលក្នុងរណ្តៅប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម រីឯចិនឈរមើលខ្មែរក្រហមដាក់សម្តេចតាឃុំឃាំងក្នុងរាជវាំង ហើយទុកឲ្យខ្មែរសម្លាប់ខ្មែរអស់រាប់លាននាក់ ខណៈអ្នកជិតខាងកម្ពុជាគេអង្គុយចាំឱកាសប្រមូលផល។
អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម លើកឡើងថា ជំនួយពីប្រទេសសេរី ជាពិសេសពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបជាដើម គឺគេផ្តល់ឱ្យដើម្បីជួយអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេស និងប្រជាជនកម្ពុជាឱ្យមានជីវភាពល្អប្រសើរ ដោយគេគ្រាន់តែជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពច្បាប់ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដើរតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងសន្ធិសញ្ញាកត្តិកាសញ្ញា រួមទាំងច្បាប់អន្តរជាតិនានា ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានផ្តល់សច្ចាប័នប៉ុណ្ណោះ គេគ្មានបំណងមករំលោភបំពានអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ដូចការលើកឡើងបំភ្លៃរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះឡើយ។
ការលើកឡើងរបស់មនុស្សស្និទ្ធនឹងមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចនេះ ស៊ីសង្វាក់គ្នាទៅនឹងក្រសួងពាក់ព័ន្ធមួយចំនួន ដែលតែងតែប្រតិកម្មទៅនឹងប្លុកលោកសេរី រួមទំាងក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ពីការដែលនិយាយចំៗក្នុងកិច្ចប្រជុំនៅទីក្រុងហ្ស៊ឺណែវ ថាការផ្ទេរអំណាចនៅឆ្នាំ២០២៣ ពីលោក ហ៊ុន សែន ទៅលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នោះធ្វើឡើងជាលក្ខណៈគ្រួសារ ប្រាសចាកពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ៕