ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកដីធ្លី ពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ចាត់ទុកការផ្តល់ដីសម្រាប់អ្នកគ្មានលទ្ធភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្រ្ត នៃភាគឦសាននៅពេលនេះ គឺជាផ្នែកមួយដែលនឹងអាចរួមចំណែកក្នុងការកាត់បន្ថយភាពប្រឈមនៃវិបត្តិដីធ្លី ប៉ុន្តែពួកគេដាក់ក្តីកង្វល់ថា ផែនការយុទ្ធសាស្រ្តនេះ អាចនឹងពិបាកទទួលបានជោគជ័យ ដូចការរំពឹងទុករបស់រដ្ឋាភិបាល។
ការលើកឡើងនេះ នៅក្រោយពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានប្រកាសជំហរកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមករាថា កម្ពុជានឹងផ្តល់ដីមួយផ្នែកសម្រាប់ពលរដ្ឋដែលគ្មានលទ្ធភាព ឬជាប្រជាជនក្រីក្រអាចទទួលបានដីសម្បទានសង្គមកិច្ចពីរដ្ឋ។
ជុំវិញការសម្រេចចិត្តនេះ សម្រាប់អ្នកធ្វើកិច្ចការផ្នែកដីធ្លី មកពីអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល សាទរចំពោះការផ្តួចផ្តើមគំនិត ដែលនាំឱ្យពលរដ្ឋទទួលបានឱកាស ក្នុងការកសាងជីវិត ក្នុងរូបភាពមួយថ្មីនេះ។
ប៉ុន្តែពួកគេនៅតែបង្ហាញក្តីបារម្ភថា ការអនុវត្តគោលការណ៍នេះ ខ្លាចអ្នកដែលទទួលបានដីពិតប្រាកដ មិនមែនជាពលរដ្ឋដែលកំពុងជួបភាពទូគ៌តពិតប្រាកដ។
លោក នី សុខា ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក(Adhoc) ចាត់ទុកគោលនយោបាយដែលដាក់ចេញដោយលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅពេលនេះថា ជាដំណឹងដ៏គួរឱ្យរីករាយ។ ប៉ុន្តែទន្ទឹមនឹងនេះ លោកក៏មានទុទិដ្ឋិនិយមដែរថា ប្រការនេះ ខ្លាចក្រែងការអនុវត្តជាក់ស្តែង វាមិនមែនបានទៅដល់ដៃប្រជាជន ដែលជួបការខ្វះខាតពិតប្រាកដ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត តើការផ្តល់ដីនេះ ធានាថាប្រព្រឹត្តទៅដោយតម្លាភាព និងភាពជឿទុកចិត្តបាន ពីក្រុមមន្រ្តីដែលអនុវត្តគំរោងកម្រិតណា។
បើតាមលោក នី សុខា កិច្ចការនេះជារឿងអាទិភាពមួយ ដែលក្នុងនាមសមាគមអាដហុក ត្រូវតែពិនិត្យ និងអង្កេតពីការអនុវត្តនីតិវិធី ដើម្បីប្រាកដថាក្រុមគោលដៅដែលត្រូវទទួលបានផល ពីការបែងចែកដីនេះ គឺជាពលរដ្ឋក្រីក្រ ដែលមិនមែនជាក្រុមឆ្លៀតឱកាស ឬអនុវត្តតាមខ្សែបណ្តោយណាមួយ។
លោកថា៖《រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែពិនិត្យពិច័យឲ្យមែនទែន ចំពោះបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹង ពីព្រោះកន្លងមកវាមានរឿងបែបហ្នឹងកើតឡើង។ វាចេះតែឆ្លៀតដាក់ឈ្មោះអ្នកនេះ ដាក់ឈ្មោះអ្នកនោះអ៊ីចឹងទៅធ្វើឲ្យមានបញ្ហាកើតឡើង ហើយទីពីរទៀត សូមវាយតម្លៃឲ្យបានត្រឹមត្រូវពីអាជ្ញាធរថ្នាក់មូលដ្ឋាននីមួយៗហ្នឹង ដោយវាយតម្លៃឲ្យបានពិតប្រាកដថាអ្នកដែលបានដាក់ឈ្មោះទៅសុំហ្នឹងពិតជាអ្នកដែលគ្មានដីពិតប្រាកដមែន ឬក៏អត់》។
គេសង្កេតឃើញថា មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីការប្រកាសជំហររបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត គណៈកម្មាធិការជាតិដឹកនាំការអនុវត្តកម្មវិធី «ផ្តល់ដី ការពារព្រៃ ដើម្បីរួមគ្នាអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព» ក៏បានប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនភ្លាមដែរ។
តាមរយៈសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន ដែលចេញកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ហើយសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ វីអូឌី ទើបទទួលបាននៅថ្ងៃនេះ បង្ហាញថា គោលនយោបាយបែងចែកដីធ្លី ដូចដែលរដ្ឋាភិបាលប្រកាសនេះ គឺអនុវត្តមុនដំបូងគេនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង ស្ថិតនៅក្នុងភូមិហាងសាវ់ាត ឃុំសាមឃួយ ស្ថិតក្នុងស្រុកសេសាន្ត។
ប្រភពដដែលបន្តថា ការផ្តល់ដីលើកទី១នេះ គឺផ្តល់ឱកាសឱ្យពលរដ្ឋប្រមាណ ៥០០គ្រួសារ មុនគេ។ ចំណែកនីតិវិធីក្នុងការអនុវត្ត គឺជ្រើសរើសពលរដ្ឋនិងរៀបចំឈ្មោះទៅតាមលំដាប់អាទិភាព មុននឹងបញ្ជូនឈ្មោះរបស់ពួកគេទៅថ្នាក់ស្រុក ខណ្ឌ និងរាជធានី មុនមានការសម្រេចចុងក្រោយពី គណៈកម្មាធិការជាតិផ្តល់ដី។
សំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ វីអូឌី បានព្យាយាមសុំការបំភ្លឺពីស្ថាប័នជំនាញ នៃគណៈកម្មាធិការជាតិ ដឹកនាំការបែងចែកដីនេះដែរ ប៉ុន្តែមិនមានប្រភពដែលផ្តល់ការអត្ថាធិប្បាយបាននៅថ្ងៃនេះ។
បើទោះជាបែបណា សម្រាប់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលបានចេញសារនៃឃ្លីបវីដេអូ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមករា នៅលើបណ្តាញសង្គម បានចាត់ទុកគោលនយោបាយខ្លួននៅពេលនេះ ថាវាមិនត្រឹមតែជាការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រឱ្យពលរដ្ឋទេ កត្តានេះក៏ជាផ្នែកមួយ ដែលនឹងត្រូវរួមចំណែកដែរ ក្នុងការសង្រ្គោះព្រៃឈើ និងការកាត់បន្ថយការទន្រ្ទានដីរដ្ឋដោយខុសច្បាប់។
លោកថា៖《កម្មវិធីនេះ មានគោលបំណង៣ដែលអាទិភាពធំទី១ហ្នឹងគឺការដោះស្រាយដីជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រីក្រ។ ពួកគេគ្មានដីពិតប្រាកដ ហើយបន្ថែមលើនេះ កម្មវិធីនេះនឹងចូលរួមទប់ស្កាត់ការទន្រ្ទានដីរដ្ឋធ្វើជាកម្មសិទ្ធឯកជន និងជំរុញការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការការពារ និងអភិរក្សព្រៃឈើ》។
ស្របពេលដែលមានក្តីបារម្ភពីក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ធ្វើការលើផ្នែកដីធ្លី បានចាត់ទុកថា ការអនុវត្តនីតិវធីនេះអាចនឹងគ្មានតម្លាភាព ក្នុងពេលកន្លងទៅ ការអនុវត្តគោលនយោបាយដីធ្លី និងកាត់ឡូតិ៍នេសាទ នៅតំបន់ជុំវិញបឹងទន្លេសាបជាដើម បានក្លាយជាការរិះគន់ និងស្តីបន្ទោសមិនឈប់ឈរពីពលរដ្ឋ។
នៅបន្ទាប់ពីមានប្រតិកម្មរបស់លោក ហ៊ុន សែន កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ ជុំវិញដីនៅជាប់បឹងទន្លេសាបថា បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ និងជះផលមិនល្អចំណុចដីតំបន់៣ ដែលត្រូវអភិរក្ស។ អាជ្ញាធរជាតិ និងរដ្ឋបាលជលផល កាលពីថ្ងៃចុងខែធ្នូ ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ដែលទទួលបទបញ្ជានេះ បានចុះអនុវត្តភ្លាមដែរ ដោយដកហូតដីបានជាង៥ម៉ឺនហិកតា ពីពលរដ្ឋជាង១ម៉ឺនគ្រួសារ ក្នុងខេត្តទាំង៦ នៅជុំវិញបឹងទន្លេសាប។
ប៉ុន្តែ ក្រោយមកទីតាំងដីដែលបានដកហូតទាំងនោះ មួយផ្នែកធំបានក្លាយទៅជាទ្រព្យសម្បត្តិ របស់មន្រ្តីមានអំណាចនៅក្នុងតំបន់ និងទៅពីក្រុងភ្នំពេញ ហើយមួយផ្នែកទៀត ត្រូវធ្លាក់ទៅលើក្រុមឈ្មួញទៅវិញ។
បញ្ហានេះ ក៏មិនខុសគ្នាដែរ ទៅនឹងគោលនយោបាយកាត់ឡូតិ៍នេសាទ ពីក្រុមឈ្មួញដើម្បីនេសាទជាលក្ខណៈគ្រួសារ សម្រាប់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប។
ប៉ុន្តែក្រោយការដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយនេះរបស់លោក ហ៊ុន សែន កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ មកទល់នឹងពេលនេះ តំបន់បឹងទន្លេសាប ត្រូវហ៊ុំព័ន្ធទៅដោយឈ្មួយធំៗរកស៊ីលាក់មុខ និងពលរដ្ឋជួបការលំបាកជាងដែលមានឡូតិ៍នេសាទទៅទៀត។ ផលប្រយោជន៍ពិតប្រាកដពលរដ្ឋនៅតែមិនទទួលបានផលដដែល។
បើទោះបែបណា ទាក់ទិនការបង្កើតគណៈកម្មាធិការជាតិ ដឹកនាំការអនុវត្តផ្តល់ដី ដែលត្រូវបានកំណត់នៅក្នុងព្រះរាជក្រឹត្យចុះថ្ងៃទី៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ គឺមានក្រសួងចំនួន២៨អង្គភាព របស់រដ្ឋាភិបាល ដែលមានលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន ម៉ាណែត ជាអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត នៅក្នុងគណៈកម្មាធិការដែលទើបបង្កើតថ្មីនេះ។
យ៉ាងនេះក្តី លោក ហេង គឹមហុង ប្រធានប្រតិបត្តិសមាគមបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា(CYN) យល់ឃើញថា វាមិនមែនជាជំរើសដែលល្អប្រសើរឡើយ ប្រសិនបើការផ្តល់ដីនោះ ជាដីដែលបានមកពីការកាត់ឆ្វៀល ឬជាដីគម្របព្រៃឈើទៅវិញ។
លោកបន្តថា ជាដំណោះស្រាយដែលគួរសាទរ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលពិតជាមានឆន្ទៈ ក្នុងការផ្តល់គោលនយោបាយបែងចែកដីធ្លីដល់ពលរដ្ឋពិតមែន ដីដែលសាកសមបំផុតគឺជាដីដែលដកហូតបានពីក្រុមហ៊ុនឯកជននានាដែលផ្អាកដំណើរការវិនិយោគហើយ។
លោកថា៖《ដើម្បីឆ្លើយតបការគ្រប់គ្រងគោលនយោបាយនេះ ឲ្យបានល្អប្រសើរខ្ញុំមានយោបល់ពីរ ទី១រដ្ឋាភិបាលត្រូវពិនិត្យមើលឡើងវិញទៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែលក្រុមហ៊ុនប្រកាសក្ស័យធន ឬមិនដំណើរការក្នុងរយៈយូរហ្នឹង កាត់ចេញជាដីសម្បទានសង្គមកិច្ច ដើម្បីប្រគល់ទៅឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធ ឬក៏ពលរដ្ឋក្រីក្រ និងអតីតយុទ្ធជន ឬពលរដ្ឋអនាថាឲ្យពួកគាត់មានដី និងផ្ទះសំបែងហ្នឹងគេ។ ប៉ុន្តែប្រសិនជាកាត់គម្របព្រៃឈើ ឬកាត់តំបន់ព្រៃសឹករិចរិល ខ្ញុំយល់ថា វាមិនមែនជាមធ្យោបាយល្អទេ»។
អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ធ្លាប់បានចេញរបាយការណ៍កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៥ ដែលរកឃើញថា ឆ្នាំ២០១៤ គឺជាឆ្នាំដែលមានហិង្សាដីធ្លីផ្ទុះឡើងខ្ពស់បំផុត និងគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ។ របាយការណ៍បន្តថា ការកើនឡើងនៃជម្លោះដីធ្លី តាមរយៈការចងក្រងឯកសារពីការិយាល័យតាមបណ្តាខេត្តនានារបស់ខ្លួន នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ឃើញថា មានការកើនឡើងបីដងនៃចំនួនគ្រួសារដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ថ្មី ដោយសារជម្លោះដីធ្លីនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០១៤ បើធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០១៣៕