ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គម ចាត់ទុកការយកឈ្មោះរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទៅប្រើលើសមិទ្ធផលរបស់ជាតិ វាគឺជារឿងដែលគួរឱ្យអាម៉ាស់ ព្រោះនេះគឺជាទម្រង់នៃអំពើពុករលួយក្នុងកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ និងជាការរំលោភអំណាច ដែលរដ្ឋគួរបើកការស៊ើបអង្កេត និងចាត់វិធានការដោយហ្មតចត់ ប្រឆាំងការប្រើប្រាស់ទម្រង់នយោបាយបែបនេះ ដើម្បីធានាថាកម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយ ដែលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ដូចការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួន ដូចការសន្យានៅក្នុងក្របខណ្ឌជាអន្តរជាតិ។
លោក ម៉ែន ណាត ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា យល់ឃើញថា ការយកឈ្មោះរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទៅដាក់នៅលើសមិទ្ធផលរបស់ជាតិបែបនេះ គឺជារឿងដែលអាក្រក់លើសពីការស្មាន។ លោកបន្តថា ប្រសិនបើលុយដែលចំណាយទាំងនោះ គឺជាថវិកាផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ លោក ហ៊ុន សែន វាអាចជារឿងដែលមិនជាទាស់ខុសអ្វីនោះទេ។ ប៉ុន្តែនេះ គឺជាកញ្ចប់ថវិការបស់ជាតិ តែបែរជាដាក់ឈ្មោះ លោក ហ៊ុន សែន ទៅវិញ ទៅលើសមិទ្ធផលជាតិទាំងនោះ។
បើទោះជាបែបនេះក្តី សម្រាប់ ម៉ែន ណាត នៅតែយល់ឃើញថា ប្រសិនបើ លោក ហ៊ុន សែន ហ៊ានយកលុយខ្លួនផ្ទាល់ ចំណាយលើការសាងសង់ក្នុងទំហំធំបែបនេះ ក៏មិនគួរកើតមាននោះដែរ។ ប្រសិនបើបែបនេះមែន ស្ថាប័នជំនាញ ដែលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ គួរបើកការស៊ើបអង្កេតភ្លាម រកឱ្យឃើញពីប្រភពលុយដែល លោក ហ៊ុន សែន យកទៅចំណាយលើការស្ថាបនាសម្បត្តិសាធារណៈ ក្នុងទំហំធំបែបនេះ។
លោកថា៖ «រឿងនេះ វាជារឿងលួចលុយជាតិ បំផ្លាញលុយជាតិយកទៅដាក់ឈ្មោះខ្លួនឯង ក្នុងការកសាងក្នុងសមិទ្ធផលឈ្មោះខ្លួនឯង។ អត់ពិបាកយល់ទេ បើចង់ស៊ើបអង្កេតពីបទឧក្រិដ្ឋក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹង គឺស៊ើបអង្កេតពី លោក ហ៊ុន សែន ទៅអត់ពិបាកយល់ទេ ធៀបនឹងប្រាក់ខែប៉ុន្មាន ហើយអាការយកឈ្មោះខ្លួនឯងដាក់កន្លែងនេះកន្លែងនោះ សួរថាវាសមនឹងប្រាក់ខែដែរឬទេ?»។
បើគេពិនិត្យពីប្រាក់បៀវត្ស៍របស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី មុនឆ្នាំ២០១៧ សម្រាប់មុខតំណែងកំពូលមួយនេះ ទទួលបានមួយខែ ៣លាន៦សែនរៀល ឬស្មើប្រមាណ ៩០០ដុល្លារអាមេរិក។ ប៉ុន្តែក្រោយឆ្នាំ២០១៧មក ប្រាក់ខែនេះ ត្រូវបានគេដំឡើងដល់ទៅ ១០លានរៀល ឬស្មើប្រមាណ ២៥០០ដុល្លារអាមេរិក ក្នុងមួយខែ។
បើទោះជាទំហំកាំប្រាក់នេះ មើលឃើញថាមានការកើនឡើង២ដង បើធៀបមុនឆ្នាំ២០១៧ក្តី ក៏គេមិនអាចយកទៅទូទាត់នឹងការចំណាយ ដែលមានទំហំរហូតដល់គុណនឹង១០ដង នៃការចំណាយ សម្រាប់សមិទ្ធផលជាតិនីមួយៗដែរ។ ជាក់ស្តែង ព្រលានយន្តហោះថ្មី ដែលគេដាក់ឈ្មោះថា ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិតេជោ ក្រុងតាខ្មៅ ក្រុមហ៊ុនគ្រោងចំណាយក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ខ្ទង់ ១៥០០លានដុល្លារអាមេរិក។
ចំនួននេះ គឺគ្រាន់តែជាតួលេខនៃការចំណាយក្នុងបរិមាណជាង ៧០ភាគរយ នៃការចំណាយសរុបនៅឡើយ។
ហេតុនេះ បើគិតពីប្រាក់ខែរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ទំនងជាមិនអាចយកទៅផ្គត់ផ្គង់ការចំណាយ ដែលមានទំហំធំបែបនេះបានទេ ប្រសិនបើគ្មានហេតុផលណាផ្សេងក្រៅពីនេះ។ ហេតុផលផ្សេងអាចមានអ្នករងចាំចំណាយជំនួស លោក ហ៊ុន សែន ជាដើមស្ថិតក្រោមសេនារីយោនេះហើយ ដែលលោក ម៉ែន ណាត ហៅថានេះជាទម្រង់នៃអំពើពុករលួយ និងជាការរំលោភអំណាច ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងកូនប្រុសរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត។
ម្យ៉ាងវិញទៀត ប្រសិនបើការដាក់ឈ្មោះនេះ ជាការគាប់គួរ ឬយកមុខយកមាត់ ពីមន្រ្តីក្រោមៗ នោះលោក ហ៊ុន សែន គួរចេះជំទាស់ ឬខ្មាស់ខ្លួនឯង ដែលអនុញ្ញាតឱ្យមន្រ្តីរបស់លោក បន្តយកឈ្មោះទៅដាក់ព្រោងព្រាត នៅតាមទីសាធារណៈបែបនេះ។
លោកថា៖ «ធ្វើនយោបាយបែបហ្នឹង គេថាលើកតម្កើងខ្លួនឯង គ្រួសារខ្លួនឯងដោយអត់ចែកចំណែកទៅឱ្យអ្នកណា ជាទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈរបស់ជាតិ គេនាំគ្នាប្រសិទ្ធនាមសួនសម្តេចតេជោ សាលារៀនសម្តេចតេជោ ប្រើជ្រុលថាដាក់ឈ្មោះគ្រប់កន្លែងអីចឹង ចេតិយ៍អីសម្តេចតេជោ មន្ទីរពេទ្យសត្វអីដាក់មន្ទីរពេទ្យតិរច្ឆានតេជោដែរទៅ ឱ្យស្រឡះចឹងទៅ»។
មានឈ្មោះ ស្ពាន សាលារៀន ផ្លូវថ្នល់ មន្ទីរពេទ្យ និងសមិទ្ធផលដទៃទៀត មិនតិចទេដែលដាក់ឈ្មោះ លោក ហ៊ុន សែន។
ការដាក់ឈ្មោះនេះ ជួលកាលអាចជាការសម្រេចត្រឹមថ្នាក់ក្រោម ឬនៅកម្រិតថ្នាក់ណាមួយ ដែលមិនមែនជាការយល់ព្រមផងក៏មិនដឹងពីលោក ហ៊ុន សែន។
តែយ៉ាងណា គេកម្រឃើញ ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារូបនេះ ជំទាស់ណាស់ បើទោះជាជំទាស់ ទាំងដោយចំហរ ឬលាក់លៀមក្តី ចំពោះការប្រើឈ្មោះរបស់លោក ដាក់ទៅលើសមិទ្ធផលទាំងនោះ។
ព្រលានយន្តថ្មី ដែលកំពុងតែស្ថាបនា នៅក្នុងស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល ដែលគំរោងវិនិយោគបង្កើតការឈឺចាប់ឱ្យពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារ ដោយក្រុមហ៊ុន អូស៊ីអាយស៊ី របស់លោក ពុង ឃាវសែ ក៏បានប្រសិទ្ធិនាមឈ្មោះរបស់លោក ហ៊ុន សែន ភ្ជាប់ដែរ ដោយដាក់ឈ្មោះថា ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិតេជោ ក្រុងតាខ្មៅ។
ក្រៅពីនេះ អាគារដែលទើបបញ្ចប់ការសាងសង់ និងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នៅក្នុងបរិវេណមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត្រ ដាក់ថា អាគារតេជោអភិវឌ្ឍន៍។
ដូចគ្នាដែរ មន្ទីរពេទ្យដែលទើបដាក់ឱ្យដំណើរការ ក្នុងពេលដំណាលគ្នា នៅលើទីតាំងទំនប់កប់ស្រូវ ក៏យកឈ្មោះលោក ហ៊ុន សែន ដាក់ដែរមានឈ្មោះថា មន្ទីរពេទ្យជាតិ តេជោសន្តិភាព។
មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ការប្រើឈ្មោះប្រធានព្រឹទ្ធសភានេះ គេក៏សង្កេតឃើញមានដាក់នៅតាមសាលារៀន ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន និងអគារដទៃទៀតដែរ។
បើទោះជាគេមិនយកឈ្មោះតាមលោក ហ៊ុន សែន ក៏គេអាចដាក់តាមថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំកំណើត ដែរដូចជាស្ពាន៧មករា ដែលជាស្ពានភ្លោះផ្លូវពេទ្យលោកសង្ឃ ជាដើម។ គេធ្វើយ៉ាងណា ឱ្យតែបានភ្ជាប់ឈ្មោះ ឬខ្សែស្រឡាយរបស់ប្រធានគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ។
ភាពជោរជន់នៃការប្រើឈ្មោះប្រធានព្រឹទ្ធសភា សឹងថាគ្មានចន្លោះបែបនេះ នាំឱ្យមានប្រតិកម្មជាហូរហែពីពលរដ្ឋ នៅលើបណ្តាញសង្គម ក្នុងពេលដែលរដ្ឋបាលខេត្តសៀមរាប បានយកឈ្មោះសួនច្បារព្រះរាជដំណាក់ ឬសួនច្បារបឹងកាឡូ ដែលនរណាៗគេក៏ស្គាល់តជំនាន់ទៅហើយ ប្តូរទៅជាសួនតេជោសន្តិភាពវិញ។
ចំណែក អនុប្រធានអង្គការពលរដ្ឋយើង លោក មាន ព្រហ្មមុនី យល់ឃើញថា ការយកលុយរដ្ឋ ដោយប្រើឈ្មោះបុគ្គល ដូចដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងតែអនុវត្តសព្វថ្ងៃនេះ គឺជាអំពើឆបោកដែលគួរត្រូវបានសង្គមរើសអើង។ លោកបន្តថា បញ្ហានេះវាគួរឱ្យខ្មាស់អៀន ដែលប្រើប្រាស់ថវិកាជាតិ តែបែរជាដាក់ឈ្មោះបុគ្គលជំនួសវិញ នេះបង្ហាញឱ្យឃើញពីការដឹកនាំរដ្ឋ តាមបែបកុម្មុយនីស្ត។ លើសពីនេះទៀត លោកថា វាជារឿងដែលគួរឱ្យសង្វែក ចំពោះពលរដ្ឋដែលជាម្ចាស់ពន្ធមិនត្រូវបានគេលើកទឹកចិត្ត។ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកនយោបាយ ដែលលោកចាត់ទុកថា ជាអ្នកឆ្លៀតឱកាស បានយកចំណេញពីថវិកាជាតិនេះ ហើយប្រើឈ្មោះរបស់ខ្លួន ដែលបណ្តាប្រទេសនៅក្នុងពិភពលោកកម្រឃើញអនុវត្តប្រព័ន្ធបែបនេះ លើកលែងតែក្រុមកុម្មុយនីស្ត និងពួកមេដឹកនាំតាមបែបផ្តាច់ការប៉ុណ្ណោះ។
លោកថា៖ «រដ្ឋាភិបាលបែបហ្នឹងគេធ្វើបានតែពួកក្រាញអំណាចផ្តាច់ការដែលឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជឿទុកចិត្តថា ធ្វើទៅមានគុណលើប្រជាពលរដ្ឋ តាមពិតទៅគ្មានគុណលើប្រជាពលរដ្ឋទាល់តែសោះ មានតែជំពាក់គុណប្រជាពលរដ្ឋហើយគឺបោកប្រាស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឥតបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ។ តាមពិតកាតព្វកិច្ចរដ្ឋាភិបាល មិនត្រឹមធ្វើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធប៉ុណ្ណឹងទេ ត្រូវផ្តល់សេវាការពារសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវលើកតម្កើងប្រជាពលរដ្ឋ លើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ ការពារបូរណភាពទឹកដី ការពារសិទ្ធិមនុស្សទៅទៀត»។
សំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ វីអូឌី មិនអាចស្វែងរកការបំភ្លឺបានទេ ពីលោក ប៉ែន បូណា អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល ដោយទូរស័ព្ទ ពុំអាចទាក់ទងបាន នៅថ្ងៃនេះ។
បើទោះបែបណា លោក ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា ធ្លាប់ប្រតិកម្មចំពោះអ្នករិះគន់លោក រឿងលោកពិសារសុរានៅក្នុងវេទិកាសាធារណៈមួយ ក្នុងពេលលោកនៅជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ កាលណោះ លោក ហ៊ុន សែន បានដៀមដាមឱ្យក្រុមអ្នករិះគន់នឹងលោកលើកកំប៉ុងស្រាបៀ មុខមហាជនថា ឋានៈប្រហែលនឹងលោក គ្មានលុយទិញស្រាទទួលទាន។ ក្នុងន័យនេះ មានន័យថាលោកជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ហើយប្រាក់ខែក៏ច្រើន ហេតុនេះលោកអាចចង់ធ្វើអ្វី ឬទិញអីក៏គ្មានខ្វះដែរ កុំថាឡើយសម្បត្តិត្រឹមសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្តសាធារណៈ និងដាក់ឈ្មោះលោកគ្មានខ្វះនោះទេ។
ចាប់ពីឆ្នាំ២០១២ មក ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានអង្គការប្រឆាំងអំពើពុក ចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសដែលមានអំពើពុករលួយខ្លាំង។ ដោយឡែក អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដែលជាសេនាធិការរបស់រដ្ឋាភិបាលវិញ គេសង្កេតឃើញ ចាត់វិធានការបានតែទៅលើសំណុំរឿងណាដែលតូចតាច ហើយថែមទាំងគ្មានខ្នងបង្អែកប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងពេលស្ថាប័ននេះ ដំណើរការរឿងក្តីល្អិតល្អោច បទឧក្រិដ្ឋធំៗ ដែលប្រព្រឹត្តឡើងដោយមន្រ្តីស្និទនឹង លោក ហ៊ុន សែន មានដូចជាឧកញ៉ា ទ្រី ភាព មេឧក្រិដ្ឋកម្មព្រៃឈើ និង លោក កុក អាន លោក ឡេង ណាវ៉ាត្រា និងលោក ហ៊ុន តូ ជាដើម មិនដែលឃើញអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ មានចំណាត់ការម្តងណាទេ។
អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិកម្ពុជា កាលពីចុងខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ តាមរយៈសន្ទស្សន៍ នៃការរកឃើញពីអំពើពុករលួយ បង្ហាញថា តួលេខនៃអំពើពុករលួយ សម្រាប់ឆ្នាំនេះធ្លាក់ចុះ។ ថ្វីបើតួលេខថយចុះ តែសកម្មភាពនៃអំពើពុករលួយ នៅតែមានរូបភាពគួរឱ្យបារម្ភដដែល។ កត្តាប្រឈម ព្រោះតែការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ត្រូវគេដូរទម្រង់ និងមានរបៀបនៃការខុសពីសព្វមួយដង៕
