នៅពេលដែលកម្ពុជាក្លាយទៅជាទីកន្លែងប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋកម្មឆបោក ចាប់ជម្រិតតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ និងមានការប្រើកាំភ្លើងដេញបាញ់គ្នាដូចក្នុងរឿង ពីសំណាក់ជនជាតិចិន ធ្វើឱ្យមានការចោទសួរថា តើកម្ពុជាកំពុងឈានឆ្ពោះទៅរកការបាត់បង់អធិបតេយ្យភាពជាតិឬយ៉ាងណា។
ចម្ងល់នេះ ខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុន តែងតែលើកឡើងថា «កម្ពុជាមិនយកអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន ទៅប្តូរយកជំនួយ ឬប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប EBA ជាដើម។
បញ្ហានេះ ក៏បានធ្វើឱ្យមានក្តីបារម្ភដល់ថៃផងដែរ ដោយប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាមួយនេះ កំពុងពិចារណាពីការសាងសង់របងប្រវែង ៥៥គីឡូម៉ែត្រ នៅតាមបណ្តោយព្រំដែន។
បើតាមវចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពាក្យ«អធិបតេយ្យ»មានន័យថា ភាវៈនៃបុគ្គលជាអធិបតី ឥស្សរភាព, អំណាចដាច់ខាត លើខ្លួនតាមគន្លងច្បាប់បើកសិទ្ធិឲ្យ។ ប្រទេសឯករាជ្យ មានអធិបតេយ្យពេញលក្ខណៈជាដើម។
បើយោងតាមសៀវភៅសញ្ញាណទស្សនវិជ្ជា បានពន្យល់ថា អធិបតេយ្យភាព គឺជាអំណាចជាន់ខ្ពស់ ឬអំណាចនៅក្នុងរដ្ឋ ដែលតាមរយៈនោះរដ្ឋត្រូវបានគ្រប់គ្រងកិច្ចការទាំងឡាយ និងត្រួតពិនិត្យ ហើយរដ្ឋមានលទ្ធភាពគង់វង្ស និងដំណើរការ។
ប្រភពដដែលនេះ ពន្យល់ថា អធិបតេយ្យភាពរបស់រដ្ឋមានពីរ គឺទិដ្ឋភាពខាងក្នុង និងទិដ្ឋភាពខាងក្រៅ។ ទិដ្ឋភាពខាងក្នុង គឺរដ្ឋមានអំណាចពេញលេញ ដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រជាជាតិទាំងអស់នៅក្នុងរដ្ឋ។ ទិដ្ឋភាពខាងក្រៅ គឺរដ្ឋមានឯករាជ្យភាព ឬមិនចំណុះការគ្រប់គ្រងរបស់បរទេស ហើយទាមទារឲ្យមានការទទួលស្គាល់ពីរដ្ឋដទៃ។
ទាក់ទងនឹងជនជាតិចិន ដែលតែងតែបង្កឱ្យមានភាពភ្ញាក់ផ្អើល តាមរយៈការប្រើកាំភ្លើងបាញ់បោះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម បានសរសេរបង្ហោះនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក ដោយលើកជាចម្ងល់ថា ប្រទេសមួយជ្រៀតជ្រែកប្រទេសមួយទៀត យើងថា វាជាការរំលោភលើអធិបតេយ្យគ្នា ចុះការមើលងាយលើអធិបតេយ្យអាចមានន័យយ៉ាងដូចម្តេចដែរ? ឧទាហរណ៌ ដូចជាជនជាតិមួយចូលមកបាញ់បោះ ក្នុងប្រទេសមួយទៀតដោយគ្មានញញើតច្បាប់ជាដើម។
ជាមួយគ្នានេះ លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានចលនាជាតិតស៊ូនៅក្រៅប្រទេស បានសរសេរបង្ហោះនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមករា ដោយលើកឡើងថា ចិនដេញបាញ់គ្នានៅមុខព្រលានយន្តហោះខ្មែរ តើភ្ញៀវទេសចរណាហ៊ានមកលេងកម្ពុជាទេ?។
កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥ ជនជាតិចិន២ក្រុម មានទំនាស់ពាក្សសម្តីគ្នានៅក្នុងអគារ «មជ្ឈមណ្ឌលរតនៈសម្បត្តិ» នៅខាងមុខព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញ ស្ថិតក្នុងភូមិតាងួន២ សង្កាត់កាកាបទី១ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ។
នៅពេលមានទំនាស់ ភាគីម្ខាងដែលមានគ្នា៣នាក់ បានរត់ទៅយកអាវុធវែង២ដើម និងអាវុធខ្លី១ដើម ចេញពីក្នុងរថយន្ត ដែលចតនៅមុខអគារនោះ ទៅដេញតាមបាញ់គូរទំនាស់ម្ខាងទៀត ប៉ុន្តែបាញ់អត់បាន ក៏បាញ់ឡើងលើ១គ្រាប់ រួចនាំគ្នាជិះរថយន្តគេចខ្លួនបាត់អស់។
ក្រោយពេលកើតហេតុ កម្លាំងសមត្ថកិច្ចបានចុះទៅធ្វើការស្រាវជ្រាវ ហើយបានរកឃើញរថយន្តចំនួន២គ្រឿង ដែលត្រូវជនជាតិចិន ជិះទៅប្លុងចោល នៅម្ដុំជិតកន្លែងកើតហេតុ។ ក្រោយមកសមត្ថកិច្ចបានឈានទៅឃាត់ខ្លួនជនសង្ស័យជនជាតិចិន ២នាក់។
ចំណែកកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ សមត្ថកិច្ចជំនាញ បានឃាត់ខ្លួនជនជាតិចិន និងជនជាតិវៀតណាម ប្រុស-ស្រីជាង ៣០០នាក់ ដែលកំពុងពួនសម្ងំលួចលាក់បង្កប់បើក និងលេងល្បែងស៊ីសងតាមអនឡាញខុសច្បាប់។
នៅឯខេត្តព្រះសីហនុ ជាទីក្រុងទេសចរណ៍ជាប់មាត់សមុទ្រឯណោះវិញ ជាញឹកញាប់ជនជាតិចិនជាច្រើនដែលចូលមករស់នៅទីនោះ ក៏តែងតែបង្កភាពអនាធិបតេយ្យធ្វើឱ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលផងដែរ ដូចជា ការឈ្លោះប្រតាយប្រតប់គ្នា ដេញវ៉ៃគ្នា ដេញបាញ់គ្នាប្រសេចប្រសាចនៅតាមទីសាធារណៈ ថែមទាំងបើកបររថយន្តបញ្ច្រាសទិសមិនគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍ បង្កឱ្យកើតមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ជាញឹកញាប់ជាដើម។
បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់នគរបាល នៅក្នុងការបង្ក្រាបបទល្មើសពាក់ព័ន្ធនឹងល្បែងស៊ីសង និងការបន្លំបោកប្រាស់ ដែលធ្វើឡើងកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានចាប់បញ្ជូនជនសង្ស័យជនជាតិចិនជាង ៦៨០នាក់ ឲ្យត្រឡប់ទៅប្រទេសចិនវិញ។
ក្រោយមកគឺកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ ជនសង្ស័យជនជាតិចិនចំនួន ២៤០នាក់ទៀត ត្រូវបានបញ្ជូនចេញពីកម្ពុជា ទៅកាន់ប្រទេសចិន បន្ទាប់ពីត្រូវបានចាប់ខ្លួន ពាក់ព័ន្ធនឹងការបោកប្រាស់ហើយនិងល្បែងស៊ីសង។
យោងតាមរបាយការណ៍មួយចេញផ្សាយ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ បានឲ្យដឹងថា មានមនុស្សជាង១០ម៉ឺននាក់ បានរងគ្រោះពីករណីឆបោកនៅកម្ពុជា ហើយថា ខេត្តព្រះសីហនុ និងរាជធានីភ្នំពេញ ជាទីតាំងនៃការប្រព្រឹត្តបទល្មើសឆបោកតាមអនឡាញច្រើនបំផុត។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥នេះ វីអូឌី មិនទាន់អាចទាក់ទង លោក ទូច សុខៈ អ្នកនាំពាក្យរងក្រសួងមហាផ្ទៃ ដើម្បីស្នើសុំធ្វើការអត្ថាធិប្បាយ ថាតើកម្ពុជាអាចនឹងឈានឆ្ពោះទៅរកការបាត់បង់អធិបតេយ្យភាពជាតិដែរទេ ខណៈដែលជនជាតិចិនតែងតែបង្កការអុកឡុកបាញ់បោះអនាធិបតេយ្យ ហាក់បីដូចជាមិនញញើតនឹងការអនុវត្តច្បាប់របស់សមត្ថកិច្ចកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តី ក្នុងអំឡុងសន្និសីទឆ្នាំ២០២៤ នៃវេទិកាសហប្រតិបត្តិការសន្តិសុខសាធារណៈសកល នាខែកញ្ញា នៅទីក្រុង Lianyungang ខេត្ត Jiangsu ចិន និងកម្ពុជា បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយគ្នា ដើម្បីពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបន្ថែមទៀត នៅក្នុងការបង្រ្កាបឧក្រិដ្ឋកម្មទាក់ទងនឹងល្បែងស៊ីសង និងការបន្លំបោកប្រាស់តាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។
មជ្ឈដ្ឋានអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមដែលមាននិន្នាការមិនស្របនឹងរដ្ឋាភិបាល បានលើកឡើងថា បទល្មើសធំៗនៅកម្ពុជា ជាពិសេសល្បែងអនឡាញ ការចាប់ជម្រិតមនុស្សតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ ការផលិតនិងជួញដូរគ្រឿងញៀន រួមទាំងការបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិជាដើម គឺសុទ្ធតែមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រួសារហ៊ុន ដោយមេឧក្រិដ្ឋជនទាំងនោះ មានមួយចំនួន គឺជាទីប្រឹក្សា លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងនោះមានដូចជា លោក ចេន ហ្ស៊ី ប្រធានសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុនព្រីនស៍ គ្រុប (Prince Group) ដែលតុលាការប្រទេសចិន តាមរកចាប់ខ្លួន ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រតិបត្តិការបនល្បែងអនឡាញខុសច្បាប់ លោកអ្នកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថា ជាមេឈ្មួញរកស៊ីកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងលោកអ្នកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ ជាអ្នករកស៊ីបូមខ្សាច់ និងក៏ជាប់ពាក់ព័ន្ធពីបទជួញដូរមនុស្ស និងបង្ខាំងមនុស្សយកប្រាក់តាមប្រព័ន្ធអនឡាញ រហូតដល់សហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មជាដើម។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយ លោក គឹម សុខ បានថ្លែងថា លោក ហ៊ុន សែន តែងតាំងជនជាតិចិន លោក ចេន ហ្ស៊ី ជាទីប្រឹក្សា គឺដើម្បីរក្សាអំណាចតពូជ ខណៈដែលស្ថាប័នជាតិកម្ពុជា នឹងក្លាយទៅជាស្ថាប័នដែលបម្រើឱ្យគ្រួសារហ៊ុន មិនមែនបម្រើផលប្រយោជន៍ជាតិនោះឡើយ។
អ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយរូបនេះ បាននិយាយក្នុងសម្តីដើមថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលជាម្ចាស់ប្រទេស គួរយល់ច្បាស់ហើយ ប្រសិនបើពួកគាត់នៅអង្វរសុំយុត្តិធម៌ពី លោក ហ៊ុន សែន និងលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត គឺអត់មានទេ ពីព្រោះឪកូនទាំង២នាក់នេះ គឺជាអ្នកធ្វើឱ្យមានអំពើអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម។ មានតែប្រជារាស្ត្រទូទាំងប្រទេសមើលឃើញច្បាស់ ថាក្រុមគ្រួសារហ៊ុន កំពុងដឹកនាំជាតិដោយវិធីតែងតាំងឧក្រិដ្ឋជន ធ្វើអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មចំពោះជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋ»។
ការរីករាលដាលនៃល្បែងស៊ីសង និងការបន្លំបោកប្រាស់ចាប់ជម្រិតតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ ដែលកំពុងតែរីកសុះសាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានេះ ក៏បានបង្កជាក្តីបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងដល់ថៃ ដែលជាប្រទេសជាប់ព្រំដែនកម្ពុជាផងដែរ ខណៈសមត្ថកិច្ចថៃបានសហការជាមួយសមត្ថកិច្ចកម្ពុជា ជួយរំដោះជនរងគ្រោះជាជនជាតិថៃជាច្រើននាក់ ដែលជាប់ឃុំនៅក្នុងកាស៊ីណូនានា នៅតាមព្រំដែន ក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត បានជាបន្តបន្ទាប់កាលពីពេលកន្លងមក។
សូមបញ្ជាក់ថា តាមការចុះផ្សាយរបស់កាសែតថៃ Thai PBS នាថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ លោក Phumtham Wechayachai ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកកិច្ចការសន្តិសុខថៃ បានប្រកាសពិនិត្យ និងសិក្សាគម្រោងសាងសង់របងព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា នៅភូមិសាស្ត្រនៃខេត្តសាកែវ ក្នុងបណ្តោយប្រវែង ៥៥គីឡូម៉ែត្រ ដោយចំណាយប្រាក់ ៣៩៥លានបាត ឬស្មើប្រមាណ ១១លានដុល្លារ។
គម្រោងសាងសង់របងនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនជាមួយកម្ពុជានេះ គឺស្នើឡើងដោយអភិបាលខេត្តសាកែវ លោក Parinya Phothisat ក្រោមហេតុផលទប់ស្កាត់ការឆ្លងដែនខុសច្បាប់ ការធ្វើប្រតិបត្តិការឆបោកតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ និងការជួញដូរមនុស្សពីប្រទេសកម្ពុជា។ គម្រោងនេះ ក៏មានស្នើសុំឱ្យមានបំពាក់កាមេរ៉ាឃ្លាំមើលតាមរបងព្រំដែនផងដែរ។
លើសពីនេះ លោកអភិបាលខេត្តសាកែវ ក៏បានស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលថៃ បើកការិយាល័យកុងស៊ុលថៃពិសេសមួយ ដើម្បីតាមដានស្ថានភាពពលរដ្ឋថៃប្រមាណ ៣ម៉ឺននាក់ ដែលកំពុងធ្វើការក្នុងខេត្តចំនួន៨ របស់កម្ពុជាផងដែរ។ នេះបើយោងតាម Thai PBS៕
