ចំណាត់ការបន្តឃុំខ្លួនសកម្មជន២៣តុលា ក្នុងសំណុំរឿង CLV មានទាំងក្រុម លោក ស៊្រ៊ុន ស្រ៊ន ដែលសកម្មនិយាយបញ្ហាទឹកដី និងនិយាយពីសារសំខាន់នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនោះ ជំរុញឱ្យមានការរិះគន់ថា វិធាននេះ ជាការបិទបាំងមហិច្ឆតាបរទេសឈ្លានពានទឹកដី និងសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌។
សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃអង្គារ បានបំបែកសំណុំរឿងសកម្មជនព្រំដែន៣៧នាក់ ក្នុងសំណុំរឿង CLV ក្នុងនោះមានទាំងសកម្មជន២៣តុលា ក្រុមលោក ស៊្រុន ស្រ៊ន ផងដែរ។
ក្រុមលោក ស៊្រុន ស៊្រន ជាញឹកញាប់ សកម្មនិយាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រវៀតណាមលេបទឹកដីខ្មែរ និងនិយាយអំពីសារសំខាន់នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ពាក់ព័ន្ធនឹងបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា មិនអាចរំលោភបាន មុនការចាប់ឃុំខ្លួនជិត៧ខែទៅនេះ ដែលពួកគេរងការចោទពីបទ«ញុះញង់»។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានបទពិសោធន៍ខាងកិច្ចការព្រំដែន លោក អ៊ុំ សំអាន បាននិយាយថា ការបំបែកសំណុំរឿងនេះ វាធ្វើឱ្យការកាត់សេចក្តីកាន់តែយូរ ប្រៀបបាននឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើសកម្មជន២៣តុលា និងឆ្លុះបញ្ចាំងថា ជាវិធានបិទបាំងមហិច្ឆតាបរទេសឈា្លនទឹកដីខ្មែរ។
លោកថា៖ «ព្រោះយើងដឹងហើយ លោក ហ៊ុន សែន គាត់ត្រូវបានវៀតណាមលើកបន្តុបតាំងពីទសវត្សរ៍ទី៨០មក អ៊ីចឹងអ្នកណាដែលប្រឆាំងទៅនឹងមហិច្ឆតាឈ្លានពានរបស់វៀតណាម លោក ហ៊ុន សែន លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នេះតែងតែធ្វើទុក្ខបុកម្នេញចាប់ដាក់ពន្ធនាគារបំបិទមាត់ ចាប់ដាក់គុកចឹងទៅ»។
សម្រាប់ លោក អ៊ុំ សំអាន វិធាននេះក៏បង្ហាញផងដែរថា គ្រួសារហ៊ុន បានបន្តប្រើដៃតុលាការ ដើម្បីបំបិទមាត់ អ្នកដែលហ៊ានលាតត្រដាងមហិច្ឆតាបរទេសឈ្លានពាន ដើម្បីជាថ្នូរជួយពង្រឹងអំណាចតត្រកូល។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងវៀតណាម កាន់តែបានដៃកាន់តែរំលោភបំពានដីរបស់យើង នៅតាមព្រំដែនហើយត្រកូលហ៊ុន គាត់អនុញ្ញាតឲ្យវៀតណាមឈ្លានពានស្រេចចិត្តហ្នឹងឯង ដើម្បីឲ្យវៀតណាមជួយរក្សាអំណាចរបស់ខ្លួន អ៊ីចឹងវាធ្វើឲ្យទឹកដីរបស់យើងកាន់តែបាត់បង់ទៅៗ ហើយថ្ងៃអនាគតអាចក្លាយជាកម្ពុជាក្រោមទី២ ក្លាយជាប្រទេសចម្ប៉ាទី២ ព្រោះគ្រួសារត្រកូលហ៊ុនបម្រើមហិច្ឆតាវៀតណាម»។
ដោយឡែកស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន បាននិយាយថា លោកមិនបានដឹងថា ការបំបែកសំណុំរឿងនេះ តុលាការមានបំណងអ្វីពិតប្រាកដទេ។
ប៉ុន្តែលោកសង្កេតឃើញថា បញ្ហាព្រំដែន ទាំងប៉ែកខាងកើតជាប់ប្រទេសវៀតណាម និងព្រំដែនប៉ែកខាងលិចជាប់ប្រទេសថៃ រួមទាំងបញ្ហាកោះគុត លោកថា ជារឿងរស៊ើបដែលរដ្ឋាភិបាលមិនចង់ឱ្យនិយាយ។
យ៉ាងណា លោកយល់ថា ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ តុលាការមានកាតព្វកិច្ចផ្តល់យុត្តិធម៌ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដោយគ្មានការរើសអើង។
លោកថា៖ «បើសិនជាបំបែកហើយ ធ្វើឲ្យមានការយឺតយ៉ាវ លើសំណុំរឿងច្រើនអាចនឹងបន្តពេលយូរហើយវាប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌របស់បុគ្គល ឬក្រុមនោះ ជួនកាលវាអាចអ៊ីចឹងណា៎ បើសិនជាអ៊ីចឹងមែន ការបំបែកសំណុំរឿងនេះ វាជារឿងអវិជ្ជមានទេ»។
ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បាននិយាយថា តុលាការនៅកម្ពុជា ត្រូវបានបក្សកាន់អំណាចប្រើប្រាស់ ដើម្បីបំបិទមាត់អ្នករិះគន់ មានការរៀបចំច្បាស់លាស់លក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ។
ពួកគេបាននិយាយដែរថា សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជននយោបាយ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រងការយាយី និងផ្តន្ទាទោសដោយមិនត្រឹមត្រូវ បំពានសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ផ្ទុយពីកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ។
សម្រាប់នាយកគ្រប់គ្រងទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត និយាយថា អ្វីដែលលោកបារម្ភជុំវិញការបំបែកសំណុំរឿងនេះ គឺអាចនឹងអូសពេលយូរ។ លោកថា ការអូសពេលវេលាយូរ វាប៉ះពាល់ទៅដល់សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ ដែលសិទ្ធិនេះ ជាសសរស្តម្ភស្នូលនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។
លោកថា៖ «សំណុំរឿងនេះ បើសិនជាអាចបញ្ចប់ទៅឲ្យបានឆាប់កាន់តែល្អ ជាពិសេសយើងចង់ឃើញឲ្យការអនុវត្តច្បាប់ហ្នឹងវាស្មើភាពគ្នា ព្រោះសំណុំរឿងដូចគ្នាមានអ្នកខ្លះអាចនៅក្រៅឃុំបណ្ដោះអាសន្នបាន ប៉ុន្តែអ្នកខ្លះមិនអាចនៅបាន អាហ្នឹងគួរតែពិនិត្យ និងពិចារណាឲ្យបានស្មើភាពគ្នាផងដែរ»។
យ៉ាងណា ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន អំឡុងឆ្នាំ២០១២ ធ្លាប់ប្រើពេលជាង ៥ម៉ោង បកស្រាយថា ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក មិនមានការបាត់បង់ដីទៅប្រទេសជិតខាង ដូចការចោទរបស់ក្រុមគណបក្សជំទាស់នោះទេ។
លើសពីនេះ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីនេះ គឺលោក ប៉ែន បូណា ធ្លាប់អះអាងថា ក្រុមអ្នកបក្សប្រឆាំងចូលចិត្តបំប៉ោងសភាពការណ៍ ទម្លាក់កំហុសដាក់មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច។
លោកថា៖ «ក្រុមនេះ សត្រូវរបស់សន្តិភាព និងភាពសុខសាន្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ សត្រូវក្នុងការអភិវឌ្ឍហើយនឹងសត្រូវរបស់មេដឹកនាំ ដែលកសាងប្រទេសបានល្អរឹងមាំនិងខ្លាំងពូកែ»។
យ៉ាងនេះក្តី គេនៅចាំបានថា អំឡុងឆ្នាំ២០០៥ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់គំរាមរំលាយរបបរាជានិយមអាស្រ័យធម្មនុញ្ញ បើព្រះមហាក្សត្រមិនព្រមឡាយព្រះហស្តលេខាធ្វើឱ្យសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនខុសច្បាប់ ឆ្នាំ១៩៨២ -៨៣ និង៨៥ ឱ្យរស់ឡើងវិញ ដើម្បីសម្រេចមហិច្ឆតាវៀតណាមលេបទឹកដីទេនោះ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំនិយាយជាមួយសម្តេចក្រុមព្រះហើយ ខ្ញុំថាព្រះអង្គ និយាយប្រាប់ឯកឧត្តម ស៊ុន ចាន់ថុល កុល ផែង ស៊ីសុវត្ថិ សន្ថារ៉ា នៅលើយន្តហោះ ហើយខ្ញុំប្រាប់សម្តេចក្រុមព្រះ ពេលដែលជួបតាមទូរសព្ទថា ព្រះអង្គបើលើកនេះវាពិបាកស៊ីញ៉េ ត្រូវពិនិត្យឡើងវិញ យើងគួរទុករាជានិយម ឬធ្វើសាធារណរដ្ឋឱ្យវាមានប្រធានាធិបតី»។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស បានមោឃភាពចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាទាំងឡាយណា ដែលបានធ្វើឡើងអំឡុងវៀតណាមគ្រប់គ្រងកម្ពុជា ក្នុងនោះមានទាំងសន្ធិសញ្ញាព្រំដែន ដែលលោក ហ៊ុន សែន បានចុះហត្ថលេខាជាមួយវៀតណាមផងដែរ។
តាមរយៈនៃសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០០៥នេះ កម្ពុជា វៀតណាម បានឯកភាពគ្នាបោះបង្គោលព្រំដែន បានសម្រេចជិត១០០ បើទោះបីគណបក្សប្រឆាំង អះអាងថា ការបោះបង្គោលព្រំដែន នាសម័យទំនើបនេះ ធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់ទឹកដីតាមបន្ទាត់ព្រំដែនរាប់ពាន់ហិកតាទៅវៀតណាម រួមទាំងប្រជុំកោះជាច្រើនទៀត រួមទាំងកោះត្រល់ក៏ដោយ។
ជាការកត់សម្គាល់ គណបក្សប្រឆាំងដែលសកម្មលើកឡើងពីបញ្ហាបូរណភាពទឹកដី និងជំរុញយុត្តិធម៌សង្គម ត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយចោលនៅចុងឆ្នាំ២០១៧ តាមបណ្តឹងបក្សកាន់អំណាច។ វិធាននេះ ហាក់បំពានលើស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រង់មាត្រា៥៥។
មាត្រា៥៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថា សន្ធិសញ្ញា និងកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយណា ដែលមិនស្របនឹងឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដី អព្យាក្រឹតភាព និងឯកភាពជាតិរបស់កម្ពុជា ត្រូវលុបចោល។
រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្តេជ្ញារក្សាការពារឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដី អនុវត្តនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិ ដើម្បីការពារឯកភាពជាតិ។
កម្ពុជាមានផ្ទៃដីសរុបទំហំ ១៨១០៣៥គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលមានព្រំដែនគោកជាប់ប្រទេសវៀតណាមប្រវែង ១២៧០គីឡូម៉ែត្រ។
ដោយឡែក ក្រមព្រហ្មទណ្ឌមាត្រា៤៤០ ចែងថា «អំពើប្រគល់ឱ្យរដ្ឋបរទេស ឬភ្នាក់ងារបរទេស នូវដែនដីជាតិទាំងស្រុង ឬមួយផ្នែក ជាអំពើក្បត់ជាតិ ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត»៕
