ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចកួយជាច្រើនគ្រួសារ នៅភូមិចំនួន២ ក្នុងស្រុកឆែប ខេត្តព្រះវិហារ ទាមទារឱ្យក្រសួង និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ កាត់ឆ្វៀលដីដែលពួកគាត់ធ្លាប់អាស្រ័យផល ប្រគល់ឱ្យពលរដ្ឋកាន់កាប់វិញ ក្រោយមានក្រុមហ៊ុនរបស់អ្នកមានលុយមានអំណាច ប្រើគ្រឿងចក្រទៅឈូសឆាយដីសហគមន៍ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចគ្រួសាររបស់ពលរដ្ឋ។
លោក សោម ណៃ អះអាងជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅភូមិដងផ្លិត ក្នុងឃុំឆែប២ ស្រុកឆែប បានឱ្យដឹងនៅថ្ងៃទី០៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥នេះថា ពួកគាត់ជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងភូមិដងផ្លិត និងភូមិណារ៉ុង បានរងគ្រោះដោយសារបញ្ហាដីធ្លី ចាប់តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ២០២៣មក ដោយមានក្រុមហ៊ុនមិនស្គាល់ឈ្មោះមួយ បានទៅឈូសឆាយដីព្រៃដែលពលរដ្ឋធ្លាប់ទៅអាស្រ័យផលអស់ប្រមាណជាង ១ពាន់ហិកតា គិតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
លោកបន្តថា ក្រុមហ៊ុនដែលគេដឹងថាជារបស់ឧកញ៉ា និងមានមន្ត្រីមានអំណាចនៅពីក្រោយខ្នងនោះ បានចាប់ផ្តើមបង្កើនសកម្មភាពឈូសឆាយដីព្រៃសហគមន៍ ចាប់ពីដើមខែមករាមក ដែលធ្វើឱ្យពលរដ្ឋបារម្ភពីការបាត់បង់ដីធ្លីកាន់តែខ្លាំងឡើង និងប៉ះពាល់ដល់ដីស្រែចម្ការរបស់ពួកគាត់។
លោក សោម ណៃ បានថ្លែងថា៖«[បញ្ហាដីធ្លីនេះ]វាប៉ះពាល់ដល់សេដ្ចកិច្ចបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ និងជួបបញ្ហាជាច្រើន កន្លែងគាត់ឃ្វៀលគោក្របី អាស្រ័យផល ដូចជា ផ្សិតប៉ក់ ជ័រ វល្លិ៍ អីជាដើម ដែលគាត់សម្រាប់បង្កើនផលចិញ្ចឹមគ្រួសារ វាប៉ះពាល់ច្រើនដែលបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ និងដីធ្លីទាំងនោះ»។
ករណីនេះ លោកថា ប្រជាពលរដ្ឋ បាននាំគ្នាមករាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃនេះ ដើម្បីស្នើដល់ក្រសួងពាក់ព័ន្ធជួយអន្តរាគមន៍ កាត់ឆ្វៀលដីដែលពលរដ្ឋធ្លាប់អាស្រ័យផលនោះ ឱ្យសហគមន៍កាន់កាប់វិញ ដើម្បីទប់ស្កាត់វិនាសកម្មព្រៃឈើ និងការរំលោភបំពានដីព្រៃសហគមន៍ ពីអ្នកមានលុយមានអំណាចទាំងនោះបន្ថែមទៀត។
លោកបន្ថែមថា៖ «សំណូមពរពួកខ្ញុំទៅក្រសួងពាក់ព័ន្ធ អាជ្ញាធរជាតិ ឱ្យគាត់ជួយពិនិត្យមើលពីសិទ្ធិជនជាតិភាគតិច ទោះបីជាគាត់មិនទាន់មានបញ្ជីការជាក់លាក់ជាជនជាតិដើមក៏ដោយ ប៉ុន្តែខ្ញុំគឺជាម្ចាស់ទឹកដីជនជាតិដើមភាគតិច តាំងពីដូនតានៅទីនោះ ឱ្យគាត់ជួយរកដំណោះស្រាយជូនប្រជាពលរដ្ឋ កាត់ឆ្វៀលកាត់ដកដីធ្លីហ្នឹង ជូនប្រជាពលរដ្ឋប្រើប្រាស់ដូចកន្លងមក»។
កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកុម្ភៈថ្មីៗនេះ ប្រជាពលរដ្ឋភូមិដងផ្លិត និងភូមិណារ៉ុង ប្រមាណជាង ១០០នាក់ ក៏បានចូលទៅទប់ស្កាត់ការឈូសឆាយដីព្រៃ និងដីប្រើប្រាស់ជាក់ស្ដែង នៅតំបន់ប្រលាន់តាដេវ និងត្រពាំងអន្សម តែត្រូវបានមន្រ្តីបរិស្ថានថ្មកែវ ទាហាន និងសមត្ថកិច្ចស្រុកឆែប ដែលមានអាវុធក្នុងដៃ បានគំរាមពលរដ្ឋមិនឱ្យចូលតំបន់មានជម្លោះ បើពុំនោះទេនឹងបាញ់សម្លាប់។ នេះបើតាមទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ពលរដ្ឋភូមិដងផ្លិត។
ប្រភពដដែល បន្តថា លោក អ៊ុក គឹមសាន ដែលមានតួនាទីជាអភិបាលរងខេត្តព្រះវិហារ និងតួនាទីជាឧកញ្ញ៉ាផងនោះ នៅតែមានឥទ្ធិពល និងបញ្ជាកងកំលាំងទាំងបី ឱ្យការពារខ្លួនដែលបំផ្លាញព្រៃដដែល ហើយហេតុអ្វីបានជាអភិបាលខេត្តព្រះវិហារ គឹម រីទ្ធី នៅដេកលក់ស្រួលយ៉ាងនេះ? មន្ទីរ និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ បានដឹងរឿងនេះទេ?
លោក ប្រុក ឆេត ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅភូមិណារ៉ុង ឃុំឆែបពីរ ធ្លាប់បានលើកឡើងកាលពីខែកុម្ភៈដែរថា ដីដែលក្រុមហ៊ុនមករំលោភបំពាននេះ ជាដីដែលសហគមន៍បានអាស្រ័យផលអនុផលព្រៃឈើតាំងពីដូនតាមក ដែលករណីនេះពួកគាត់នឹងតស៊ូការពារដីព្រៃនេះ ទុកជាប្រយោជន៍សហគមន៍។
លោកថា៖ «ខ្ញុំតស៊ូនេះដើម្បីអីណា អត់មានដើម្បីជនណាម្នាក់ទេ តស៊ូសម្រាប់ដីនេះ ធ្វើម៉េចឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអាស្រ័យផល ដើររកស៊ីរកកើតរកមាន សម្រាប់ជីវប្រវត្តិរបស់យើងឱ្យគាត់រកស៊ីប៉ុន្មានឆ្នាំឱ្យបានធូរធារ អត់មានចង់មកសម្រាប់របស់ខ្ញុំមួយអត់ទេ ចង់បានសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ[…] ខ្ញុំសុំថា លោកឧកញ៉ាណា ហើយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ជួយដោះស្រាយឱ្យខ្ញុំផង ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបានធូរស្រាល ឱ្យមានសម្រាប់ផ្លូវដើរ សម្រាប់អីឱ្យវាធូរធារ កុំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅរហាម»។
វីអូឌី មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញករណីនេះ ពីអភិបាលខេត្តព្រះវិហារ លោក គឹម រិទ្ធី និងអភិបាលរងខេត្ត លោក អ៊ុក គឹមសាន រងការចោទពីពលរដ្ឋនោះបានទេនៅថ្ងៃចន្ទនេះ ខណៈអ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ លោក សេង ឡូត ក៏ពុំអាចទាក់ទងបាន។
ជុំវិញរឿងនេះដែរ លោក គឹម ចាន់បញ្ញា អភិបាលរងខេត្តព្រះវិហារ ធ្លាប់បានប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា ក្រោយកើតហេតុប៉ះទង្គិចគ្នានេះ អភិបាលខេត្តបានចាត់តាំងមន្ត្រីចុះជួបពលរដ្ឋ ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយ និងស្តាប់សំណើរពលរដ្ឋ។ លោកបន្តថា សម្រាប់យន្តការដោះស្រាយ អាជ្ញាធរខេត្តបានបង្កើតគណៈកម្មការដើម្បីទទួលពាក្យបណ្តឹងតវ៉ា និងការស្នើសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍រឿងដីធ្លីនេះ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី០៣ដល់ថ្ងៃទី០៥ ខែកុម្ភៈ ក្នុងនោះមានចំនួនអ្នកដាក់ពាក្យ ៣៣គ្រួសារ ដែលមានទំហំដីប្រហែល ២០០ហិកតា ហើយអាជ្ញាធរនៅតែបន្តចាំទទួលពាក្យស្នើសុំរបស់ពលរដ្ឋទាំង២ភូមិនេះបន្តទៀត។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត ថ្លែងថា បញ្ហាវិវាទដីធ្លីជនជាតិដើមភាគតិចកួយនេះ បានកើតឡើងរ៉ាំរ៉ៃជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដែលក្រសួងពាក់ព័ន្ធ គួរមានដំណោះស្រាយបញ្ចប់ឱ្យបានឆាប់ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាល ក៏មានយន្តការថ្មីក្នុងការដោះស្រាយ។
លោកបន្តថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាល នៅបណ្តែតបណ្តោយឱ្យករណីនេះបន្តមានវិវាទទៀតនោះ នោះអាចនឹងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ហើយពួកគាត់អាចនឹងប្រឈមនឹងការជាប់បណ្តឹងនៅតុលាការ និងជាប់ពន្ធនាគារជាដើម។
លោកថា៖ «អីចឹងរឿងនេះ បើសិនជាមិនមានដំណោះស្រាយឱ្យបានឆាប់ទេ ពលរដ្ឋអាចនឹងរងគ្រោះពីរ ទី១ អាចបាត់បង់ទាក់ទងនឹងបញ្ហាដីធ្លី ទី២ អាចប្រឈមមុខនឹងជាប់ពន្ធនាគារ ឬក៏បណ្តឹងនៅតុលាការជាច្រើនទៀតផងដែរ។ យើងមានយន្តការច្រើនណាស់ នៅក្នុងការដោះស្រាយ អីចឹងគួរតែប្រើយន្តការរបស់រដ្ឋ ដូចជា យន្តការសុរិយោដី ឬក៏គណៈកម្មការដីធ្លីថ្នាក់ខេត្ត ជាពិសេសក្រសួង ឥលូវនេះយើងឃើញក្រសួងរៀបចំដែនដី នគររូបនីយកម្ម មានភាពសកម្មក្នុងការដោះស្រាយ ចឹងគួរតែជួយអន្តរាគមន៍ដោះស្រាយរឿងនេះឱ្យបានឆាប់»។
ច្បាប់ភូមិបាល ដែលរដ្ឋសភាអនុម័តឱ្យប្រើ កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០១ បានចែងពីកាតព្វកិច្ចរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ការពារសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច លើសិទ្ធប្រើប្រាស់ដីធ្លីតាមរបៀបជនជាតិផងដែរ។
មាត្រា២៣ នៃច្បាប់នេះចែងថា សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច គឺដាំដុះលើដីដែលខ្លួនកាន់កាប់តាមក្បួនខ្នាត ទំនៀមទម្លាប់នៃការប្រើប្រាស់ដីជាសមូហភាព តាមបែបវប្បធម៌ និងប្រពៃណី។ ដីជនជាតិដើមភាគតិច មិនមែនមានតែដីដែលបានដាំដុះជាក់ស្តែងនោះទេ ប៉ុន្តែមានដីបំរុងចាំបាច់ ក្នុងការដូរវេនដំណាំថែមទៀត ដែលគេនិយមហៅថា ការធ្វើចំការវិលជុំ។
បន្ថែមពីនេះ មាត្រា២៨ ចែងថា គ្មានអាជ្ញាធរណាមួយ ក្រៅពីសហគមន៍អាចទទួលបានសិទ្ធិលើអចលនវត្ថុរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចបានឡើយ។
ដោយឡែក ការបំពាននេះ ក៏បានបំពានលើកម្មវិធីនយោបាយរដ្ឋាភិបាលផងដែរ ដែលរដ្ឋាភិបាល បានប្តេជ្ញាចិត្តការពារប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ ងាយរងគ្រោះ តាមរយៈកម្មវិធី«ផ្តល់ដី ការពារព្រៃ» ក្នុងគោលដៅដោះស្រាយបញ្ហាជូនពលរដ្ឋក្រីក្រដែលគ្មានដី៕
