ការដែលឈ្មួញអាចទម្លាក់តម្លៃកសិផលតាមទំនើងចិត្ត នារដូវប្រមូលផលច្រើនទសវត្សរ៍ ធ្វើឱ្យកសិករជាប់ផុងក្នុងអន្ទាក់បំណុលតជំនាន់នោះ បណ្តាលមកពីកត្តាធំៗ៤ ក្នុងនោះរួមទាំងកង្វះឆន្ទៈរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ ក្នុងការជំរុញឱ្យឈ្មួញចុះកិច្ចសន្យាតំណត់តម្លៃកសិផលជាមុន ជាមួយកសិករមុនធ្វើការផលិត។
មកទល់ពេលនេះ ក៏ដូចឆ្នាំមុនៗដែរ ឱ្យតែដល់រដូវប្រមូលផលស្រូវ និងដំឡូងមីជាដើម គេតែងតែប្រទះឃើញកសិករ បង្ហោះវីដេអូ ត្អូញត្អែរពីតម្លៃកសិផលចុះថោក តាមមាត់ឈ្មួញ ធ្វើឱ្យពួកគេខាតបង់ ជំពាក់បំណុលធនាគាររើខ្លួនមិនរួចពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។
ទុក្ខលំបាក ដែលបានកើតឡើងលើកសិករច្រើនឆ្នាំទៅនេះ គេហាក់មិនជឿទាល់តែសោះ បើគេក្រឡេកទៅមើលការប្តេជ្ញាចិត្តជាចម្បង របស់រដ្ឋាភិបាលចាស់ និងរដ្ឋាភិបាលថ្មី ដែលបានដាក់ចេញក្នុងគោលនយោបាយជាអាទិភាពរបស់ខ្លួននោះ។
ជាក់ស្ដែង នៅក្នុងផែនការយុទ្ទសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍ជាតិឆ្នាំ២០១៩-២០២៣ រដ្ឋាភិបាលចាស់របស់លោក ហ៊ុន សែន បានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយជាច្រើន ដើម្បីជួយកសិករក្នុងការផ្តល់សេវាបច្ចេកទេសកសិកម្ម កាត់បន្ថយថ្លៃដើម។
គោលនយោបាយនោះ សំដៅដល់ការពង្រឹងគុណភាពនៃធាតុចូលកសិកម្ម ការលើកកម្ពស់ឧស្សាហកម្មកែច្នៃ ជំរុញឱ្យមានការវិនិយោគឯកជនលើកសិផល ដែលមានសក្ដានុពល ដូចជា ស្រូវ ដំឡូងមី ស្វាយ ស្វាយចន្ទី ចេក កៅស៊ូ បន្លែ ជាដើម។ បន្ថែមពីនេះ មានការនិយាយផងដែរ ពីការរៀបចំបង្កើតទីផ្សារបោះដុំ បន្តជំរុញការអភិវឌ្ឍជនបទឲ្យរស់រវើក ផ្លូវជនបទ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រខ្នាតតូច ប្រព័ន្ធអគ្គិសនី ជាដើម។
បន្ថែមពីនេះ រដ្ឋាភិបាលថ្មី នីតិកាលទី៧នេះ ក៏បានដាក់ចេញគោលនយោបាយ សំដៅទៅដល់ការលើកកម្ពស់ជីវភាពកសិករដែរ។ កម្មវិធីគោលនយោបាយអាទិភាពចំនួន៦ ដែលបានដាក់ចេញកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលមានផងដែរត្រង់ចំនុចទី៥ និងទី៦។
រដ្ឋាភិបាលថ្មី បានអះអាងថា ការដាក់ចេញនេះ «សំដៅលើកស្ទួយផលិតកម្ម, រកទីផ្សារ និងរក្សាលំនឹងថ្លៃកសិផលសំខាន់ៗ ក្នុងកម្រិតសមរម្យ ការដាក់ពង្រាយមន្ត្រីបច្ចេកទេសកសិកម្មទៅគ្រប់ឃុំសង្កាត់ ដែលមានសកម្មភាពកសិកម្មនៅទូទាំងប្រទេស និងការរៀបចំឱ្យមានសមាគមកសិករនៅតាមទីជនបទ»។
ប៉ុន្តែបើគេសង្គេតពីបញ្ហាជាក់ស្តែងរបស់កសិករវិញ ហាក់មិនទទួលបានផលពីកម្មវិធីនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាច ទាំងរដ្ឋាភិបាលចាស់ និងរដ្ឋាភិបាលបន្តវេននេះទេ។
គិតត្រឹមខែមករា ឆ្នាំ២០២៥នេះ ប្រជាកសិករនៅបណ្តាខេត្តមួយចំនួន រួមទាំងខេត្តជាប់ព្រំដែនវៀតណាម និងខេត្តជាប់ព្រំដែនថៃ បានបង្ហោះវីដេអូជាបន្តបន្ទាប់ត្អូញត្អែរពីតម្លៃស្រូវ និងដំឡូងមីចុះថោក តាមមាត់ឈ្មួញ ធ្វើឱ្យពួកគេខាតបង់ ប្រឈមនឹងវិបត្តិបំណុល។
ដោយឡែក កសិករនៅខេត្តឧត្តរមានជ័យ កន្លងទៅ បានអះអាងថា តម្លៃដំឡូងមី បានបន្តធ្លាក់ចុះ ដោយថា ដំឡូងមីស្រស់ក្នុង១គីឡូក្រាម មានតម្លៃចន្លោះពី ១៨០ ទៅ២២០រៀល រីឯដំឡូងមីក្រៀម មានតម្លៃចន្លោះពី ៥៥០ ទៅ ៦៥០រៀលក្នុង១គីឡូក្រាម ធ្វើឱ្យពួកគេខាតបង់ ដែលហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ ប្រាក់ វិសាល និយាយថា ១០ហិកតា ពួកគាត់ខាតអស់បា្រក់ប្រហែល ១ម៉ឺនដុល្លារ។
បន្ថែមពីនេះ លោក អ៊ុង សេរីវុទ្ធ ដែលគេស្គាល់ថា ជាគ្រូបង្រៀននៅខេត្តកំពត បានធ្វើវីដេអូផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដាញសង្គម សម្ដែងនូវការខកចិត្តចំពោះតម្លៃស្វាយកែវរមៀត ដែលលោកដាំបានមានតម្លៃថោកពេក។
បញ្ហានេះ លោកសម្រេចចិត្តមិនលក់ឱ្យឈ្មួញសម្រាប់នាំចេញទៅក្រៅប្រទេស ដោយសុខចិត្តបេះយកទៅបរិច្ចាកឱ្យមណ្ឌលកុមារកំព្រា និងអ្នកជំងឺនៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា ព្រមទាំងស្វះស្វែងលក់រាយដោយខ្លួនឯងនៅក្នុងស្រុក ដើម្បីបានថ្លៃដើមមកវិញខ្លះ។
មិនមែនជារឿងថ្មីទេ ព្រោះកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ កន្លងទៅ គេក៏ឃើញវីដេអូដែលបង្ហាញអំពីគំនរស្វាយកែវរមៀត ដែលកសិករយកទៅចាក់ចោលនៅតាមផ្លូវផងដែរ។
លោក ប្រ៉ុក ប្រ៉ម អ្នកដាំដំឡូងមីម្នាក់នៅស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ បានប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា តម្លៃដំឡូងមីបច្ចុប្បន្ន ត្រូវបានឈ្មួញប្រមូលទិញចន្លោះពី១៨០រៀល ទៅ២០០រៀល ក្នុង១គីឡូក្រាម អាស្រ័យទៅតាមតំបន់ ខណៈដែលតម្លៃនេះ មិនអាចផ្តល់ប្រាក់ចំណេញដល់កសិករនោះទេ។
វិបត្តិនេះ ត្រូវបានកសិករ អះអាងថា កំពុងគំរាមកំហែងជីវភាពពួកគេ ឱ្យជាប់បំណុលវណ្ឌក ជំរុញឱ្យពួកគេខ្លះបង្ខំចិត្តធ្វើចំណាកស្រុកទាំងគ្រួសារ ប្រថុយនឹងគ្រោះថ្នាក់ដើម្បីដោះបំណុល។
ខ្លះធ្វើចំណាកស្រុកទាំងប្រថុយនឹងគ្រោះថ្នាក់ ខ្លះលក់ដីស្រែ ខ្លះលក់ផ្ទះ ដើម្បីយកលុយសងធនាគារដែលពួកគេបានខ្ចី។ នេះបើយោងតាមឃ្លីបវីដេអូដែលបានបង្ហោះជាសាធារណៈ កាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥។
យ៉ាងណា នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ថ្លែងពីខេត្តពោធិ៍សាត់ អំឡុងខែមករា ឆ្នាំ២០២៥នេះថា តម្លៃកសិផលឡើងចុះ មិនមែនកើតមានតែនៅកម្ពុជាទេ។ តែយ៉ាងណា លោកធានាដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដោយអំពាវនាវឱ្យកសិករជឿលើសមត្ថភាពរដ្ឋាភិបាល។
លោកថា៖ «បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ រួមទាំងកសិកររបស់យើង សូមទុកចិត្តរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋាភិបាលមិននៅឱបដៃទុកឱ្យបងប្អូនវេទនានោះទេ យើងខិតខំដោះស្រាយវាបន្តបន្ទាប់ »។
បញ្ហាគ្មានទីផ្សារ សម្រាប់លក់ផលិតផលកសិកម្មក្នុងតម្លៃសមរម្យនេះ ត្រូវបានអ្នកជំនាញពាក់ព័ន្ធ បានលើកឡើងថា បានក្លាយទៅជាវិបត្តិសង្គមធំមួយ ដែលធ្វើឱ្យកសិករខ្មែរ ធ្លាក់ខ្លួនជំពាក់បំណុលធនាគារ។
របាយការណ៍ការសិក្សាមួយដែលផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០២២ ដែលផ្តល់មូលនិធិដោយក្រសួងសហព័ន្ធ និងសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ ដែលជាអ្នកផ្តល់មូលនិធិឈានមុខគេមួយរបស់ឧស្សាហកម្មគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ បានឱ្យដឹងថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រមាណជាង ១សែន៦ម៉ឺនគ្រួសារ បានលក់ដីធ្លី ដើម្បីសងបំណុលក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
យ៉ាងណា ថ្មីៗនេះ លោក យ៉ង សាំងកុមារ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានអះអាងថា អាទិភាពសម្រាប់ឆ្នាំ២០២៥ គឺការបង្កើនគុណភាពផលិតកម្មសម្រាប់ទីផ្សារ និងកាត់បន្ថយថ្លៃដើមផលិតកម្ម ដើម្បីបង្កើនប្រាក់ចំណូលដល់កសិករ និងបន្តរក្សាស្ថិរភាពនៃតម្លៃស្បៀងអាហារចាំបាច់ សម្រាប់ប្រជាជនទាំងអស់។
ការបន្សល់ទុកនូវវិបត្តិទីផ្សារ លក់ផលិតផលកសិកម្មច្រើនឆ្នាំទៅនេះ រងការរិះគន់ថា មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច មិនត្រឹមតែបរាជ័យនូវការអនុវត្តកម្មវិធីនយោបាយ ដែលបានដាក់ចេញ ពីការលើកកម្ពស់ជីវភាពកសិករប៉ុណ្ណោះទេ វាថែមទាំងមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចតបតាមស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញផងដែរ។
មាត្រា៦២និង ៦៣ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថា រដ្ឋយកចិត្តទុកដាក់ជួយដោះស្រាយមធ្យោបាយផលិត ការពារថ្លៃផលិតផល ជូនកសិករ សិប្បករ និងជួយរកទីផ្សារលក់ផលិតផល។ រដ្ឋយកចិត្តទុកដាក់គ្រប់គ្រងទីផ្សារ ជួយឱ្យជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ មានកម្រិតសមរម្យ។
សម្រាប់ ទីប្រឹក្សាបច្ចេកទេសអង្គការសាមគ្គីភាពកសិករ លោក ឌី គន្ធា បានពន្យល់ថា ជំងឺកសិករនេះ មកពីបញ្ហាចម្បង៤ ក្នុងនោះមានទាំង ឈ្មួញធំៗទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស បានព្រមព្រាងគ្នា កំណត់តម្លៃទីផ្សារជាស្រេច រវាងក្រុមហ៊ុនធំៗ និងភ្នាក់ងារដើរប្រមូលទិញ។
លោកបន្តថា រឿងនេះគឺមកពីកសិករផលិតដោយគ្មានកិច្ចសន្យាជាមួយឈ្មួញជាមុន ដោយមិនមានលទ្ធភាពចរចាអំពីតម្លៃដែលសមស្រប និងអាចទទួលយកបានជាមុន កម្សោយអភិបាលកិច្ច និងឆន្ទៈនយោបាយ។
មួយវិញទៀត លោកថា មកពីកសិករភាគច្រើន ខ្ចីលុយធនាគារ ឬគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ មកធ្វើជាដើមទុកប្រកបរបរកសិកម្ម នៅពេលទទួលផលមិនគ្រប់ការចំណាយ ធ្វើឱ្យកសិករចេះតែខាតបង់ ជួបវិបត្តិបំណុលវ័ណ្ឌក ហើយថា ជំងឺនេះនឹងគំរាមកំហែងជីវិតកសិករខ្មែរច្រើនឆ្នាំទៀត បើរដ្ឋខ្វះសមត្ថភាពព្យាបាល ។
លោកថា៖ «បើសិនជារដ្ឋាភិបាល មិនមានផែនការប្តេជ្ញាចិត្ត ឬយន្តការដោះស្រាយ ដើម្បីបង្កើតជាដុកទ័រសង្គមទៅព្យាបាលជំងឺកសិករទេ ផលប៉ះពាល់ទី១ កសិករគាត់នឹងប្រឈមមុខបំណុលវ័ណ្ឌក ទី២សមាជិករបស់គាត់នឹងប្រឈមមុខនឹងការចំណាកស្រុក ទី៣សមាជិករបស់គាត់នឹងប្រឈមមុខការបោះបង់ការសិក្សា ទី៤ គាត់នឹងប្រមុខការលក់ទ្រព្យសកម្មរបស់គាត់ដើម្បីទូទាត់បំណុល»។
លោកផ្តល់យោបល់ថា ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែពិនិត្យមើលឡើងវិញ នូវគុណតម្លៃពិតនៃគោលនយោបាយ ស្ដីពី ផលិតកម្មដំឡូងមី និងស្រូវ និងទីផ្សារគាំទ្រ ដំណាំដំឡូងមី និងស្រូវរបស់កសិករ ថាតើគោលនយោបាយទាំងអស់នោះ មានឥទ្ធិពលកម្រិតណា ក្នុងការលើកទឹកចិត្ត ដល់កសិករកម្ពុជា ដែលប្រកបមុខរបរនេះ។
រដ្ឋត្រូវតែប្ដេជ្ញាចិត្ត និងមានឆន្ទៈនយោបាយខ្ពស់ ក្នុងការធានាថា ទោះបីកាលៈទេសៈ ឬរូបភាពណាក៏ដោយ គឺរដ្ឋត្រូវធានាតម្លៃទីផ្សារផលិតផលស្រូវ ឬតម្លៃដំឡូងមីរបស់កសិករឱ្យលក់បានតម្លៃសមរម្យ បើធៀបទៅនឹងថ្លៃចំណាយថ្លៃដើម។
ទី២ រដ្ឋត្រូវពង្រឹងតួនាទីគណៈកម្មការជាតិទទួលបន្ទុកផ្នែកធ្វើផលិតកម្មតាមកិច្ចសន្យា ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ គឺត្រូវធ្វើការសម្របសម្រួលឱ្យមានការធ្វើកសិកម្មតាមកិច្ចសន្យា រវាងតួអង្គវិស័យឯកជន ជាឈ្មួញកណ្ដាលធំៗ ដែលប្រមូលទិញនៅក្នុងស្រុក និងឈ្មួញដែលប្រមូលទិញនាំចេញទៅលក់នៅប្រទេសជិតខាង ជាមួយតំណាងកសិករ ជាពិសេស គឺត្រូវមើលគំរូរដ្ឋាភិបាលប្រទេសជិតខាង ដូចជា វៀតណាម និងថៃ ក្នុងការរក្សាតម្លៃទីផ្សារកសិផលជូនកសិកររបស់គេ៕
